Yıkım başlıyor, Sur halkı nereye gidecek?

FATİME TEKİN/DİYARBAKIR

Diyarbakır’ın Sur İlçesinde geçtiğimiz hafta cami hoparlörinden yapılan "Alipaşa ve Lalabey mahallesi sakinleri, daha önce Özel İdare tarafından evleri istimlak edilip de parasını alan vatandaşların 1 Mayıs'a kadar evlerini boşaltmaları gerekmektedir" şeklindeki anonslar, yüzlerce mahalle sakininde kaygıya yol açtı.
Diyarbakır’ın Sur İlçesi'nde iki yılı aşkın süren sokağa çıkma yasakları, onlarca tarihi mekan ve dini ibadethaneleri tahrip ya da yok olmasına yol açıktı. 6 mahallesi tamamen yıkılan bu ilçenin, 16 mahallesi için ise acele kamulaştırma kararı verildi. Bu mahallelerden biri de Alipaşa Mahallesi.

CAMİİLERDEN ANONS

Geçtiğimiz hafta cami hoparlörlerinden yapılan "Alipaşa ve Lalabey mahallesi sakinleri, daha önce Özel İdare tarafından evleri istimlak edilip de parasını alan vatandaşların 1 Mayıs'a kadar evlerini boşaltmaları gerekmektedir" şeklinde anonslar yapıldı. Mahalle sakinleri ne yapacağını bilmez bir duruma geldi.

SÜREÇ 2009’DA BAŞLADI

Kentsel dönüşüm kapsamında Alipaşa ve Lalabey mahallelerinde tescilli yapıların dışındaki yerlerin yıkım kararı alındı. TOKİ, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Sur ve Büyükşehir Belediyeleri ortaklığıyla bölgede kentsel dönüşüm başlatıldı.
Yıkılacak 850 yapının bir bölümü çoklu hisselerden oluşuyor ve bu nedenle de hak sahibi sayısı da 1025'i buluyor. Hak sahipleri ile görüşmelere başlandı.
Yapılan görüşmelerde ev ya da para karşılığında 429 yapı için 588 hak sahibi ile anlaşma sağlandı ve evler yıkıldı. Diğer hak sahipleri de anlaşmayı kabul etmediler.
Kamulaştırma ve yıkımı o tarihlerde belediyeler üstlenmişti. Ancak bu yıkımlara halktan çok tepki gelince, belediyeler bu süreci 2013 yılının sonunda durdurdu.

RİSKLİ ALAN İLAN EDİLDİ

4 Aralık 2012'de Sur'un tamamı, Afet yasası olarak bilinen 6306 sayılı kanun kapsamında riskli alan ilan edildi. Böylece o bölgeyle ilgili bütün yetki Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na geçti. Sur'da birçok mahallede olduğu gibi burda da acele kamulaştırma kararı alındı. Böylece o bölgeyle ilgili bütün yetki Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na geçti. Sur'da birçok mahallede olduğu gibi burada da acele kamulaştırma kararı alındı.

2015’TE SOKAĞA ÇIKMA YASAKLARI

2015’te sokağa çıkma yasaklarının en fazla ilan edildiği ilçe Sur oldu. 2 yıla yakın bir süredir 6 mahallede hala yasak devam ederken, mahallelerin büyük yıkımlar yaşandı. Operasyonun ardından TMMOB Şehir Plancıları Odası, eski uydu görüntüleri ile yasak sonrası görüntüleri karşılaştırarak bir bilanço çıkardı. 10 Mayıs’ta elde edilen uydu görüntüsü ile bölgede toplamda bin 312 adet yapının yıkıldığı tespit edildi.

YASAKLA BERABER AÇIKLANAN PAKETLER

Yasak nedeniyle ağır yıkım ve tahribatın yaşandığı bu ilçeye yönelik hükümet de paketlerini açıkladı. "Sur’u yeniden inşa edeceğiz" diyerek 1 Nisan 2016’da Diyarbakır’da tarihi Hasanpaşa Hanı'nda dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu teşvik paketini açıkladı. Açıklanan pakette Sur’un Osmanlı mimarisine göre yapılanmasına büyük tepki gösterildi.Teşvik paketinin açıklanmasının ardından Sur’da gün geçtikçe yıkımın boyuttu da arttı. Davutoğlu’nun ardından Başbakan Binali Yıldırım’ın 4 Eylül 2016’da açıkladığı 23 ili kapsayan "Doğu ve Güneydoğu Yatırım Destek Hamlesi" paketinin ardından yıkım daha da hızlandı.

MAHALLE MUHTARLARINA TEBLİGAT

1 Mayıs’a kadar iki mahallenin boşaltılması isteniyor. Ali Paşa Mahalle Muhtari Behzat Tunar, tebligatların 2-3 ay önce geldiğini söyledi. Tunar "Bu evlerden bir tanesi de benim evim. Bizler dava açtık. Baro ilgileniyor. Bugün yıkılacak yerler yaşadığımız yerlerdir. Elbette sokakta kalmayacağız ama zorlanacağız" dedi.

200’DEN FAZLA HANE YOK OLACAK

Lalebey Muhtarı Abdullah Çelik de kendilerine 3 ay önce tebligat geldiğini söylüyor. 10 sokağın yıkılacağını belirten Çelik, 200’den fazla hanenin yıkılacağı bilgisini verdi. Çelik de mahalle sakinleri gibi kaygılı. "Oldukça üzgünüz, insanlar nereye gidecek?" diye soran Çelik,
"Burada Sosyal ve Yardımlaşma’dan geçimini sağlayan insanlar var. Bunlar nasıl yaşayacaklar?" diyerek kaygılarını dile getirdi.

‘YIKIMA GELSELERDE BİZ ÇIKMAYACAĞIZ’

Ali Paşa mahalle sakini Şehmuz Özgezer, muhtarları ev ev dolaşarak, evlerini boşaltmalarını istediklerini söyledi. Özgezer, şunları belirtti: " ‘Eğer evlerinizi boşaltmasanız buralar yıkılacak’ dediler. Evde insan da eşya da olsa buralar yıkılacak deniliyor. Burada yaşayanların zaten maddi durumu kötü. Gidecek imkanları olmadığı için gidemediler. Hesaplarımıza yatırılan paralar bankada duruyor, çekmedik, Çocuklarımız okula gidiyor. Burada yıkım olursa bu molozların arasında nasıl okula gidecekler." "Yıkıma gelseler de biz çıkmayacağız. Yıksınlar." Diyen Özgezer, "Burada en yüksek gelir sahibi asgari ücret alıyor. Nerde yaşasın bu insanlar" diye konuştu.

'BURALAR DEDELERİMİZDEN KALMA'

Ferhat Özgezer adlı mahalle sakini de, " Yıllardır burada yaşıyoruz. Biz kimseye ‘Gelin burayı yıkın ev yapın’ demedik. Biz evlerimizden memnunuz. Yaşadığımız yerde bir sıkıntımız yok ama buradan çıkarsak sıkıntılar başlar. Benim evim bana yeterli. Devlet bana ev için 50 bin TL verdi. 50-60 bin TL’ye ev alabiliyorlarsa kendilerine alsınlar" diyerek tepki gösterdi. Özgezer, aylık bin 400 TL’ye çalıştığını belirterek, " Bu para ile nerde yaşayalım. Buralardan çıkmak istemiyoruz. Buralar dedelerimizden kalma. 30 yıldır buradayız" dedi.

‘ÖLÜMÜM ALİ PAŞA’DAN OLSUN’

"30 yıldır buradayım" diyen Zeynep Öncü ise, şunları söyledi: "İki çocuğum var. Okula gidiyorlar. Evde çalışanım yok. Millet ‘Çadır kuracağız’ diyor benim kuracak bir çadırım bile yok. Ölümüm Ali Paşa’da olsa da buradan çıkmam . Çıksam nereye gideceğim ."

İKİNCİ GÖÇ

30 yıl önce boşaltılan köyleri nedeniyle buraya yerleştiklerini belirten Öncü, sokağa çıkma yasakları döneminde de büyük bir mağduriyet yaşadıklarını anlattı. "Yasak kalkınca tekrar döndük" diyen Öncü, "Yasak başladığında çıktık, sokaklarda aç kaldık. Yasak kalkınca tekrar döndük. Ama yine bizi çıkarmak istiyorlar. 3’üncü kez bizi yerimizden etmek istiyorlar. Kabul etmiyoruz, evimizi istiyoruz" dedi.

HUKUKİ SÜREÇTE NELER OLDU

Baro Avukatlarından Devrim Barış Baran da hukuki süreçle ilgili bilgi verdi:

"2011’de Bakanlar Kurulu tarafından Sur Afet ve Risk bölgesi olarak ilan edildi. Bakanlar Kurulu kararından sonra,2015’te kamulaştırılacak alandaki insanlar ile davanın iptali için Danıştay’a başvuruda bulunduk. 30 günlük bir süresi vardı ve bu süre içinde Mezopotamya Hukukçular Derneği’ndeki avukat arkadaşlarımız ilgilendiler. Herkes davalarını açtı fakat Mahkeme ‘Yürütmeyi durdurma kararı’ vermedi."

Baran, Yürütmeyi durdurma kararı olmadığı için yıkım sürecinin işleyeceğini belirterek, "Hesaptaki parayı çekmemeleri bir şeyi ifade etmiyor. Yürütmeyi durdurma kararı alınsaydı ancak yıkım olmayabilirdi" diye konuştu. Avukat Baran, bu karanın mülkiyet hakkının ağır ihlali anlamına geldiğini de belirtti.

PEKİ BAŞKA BİR ALTERNATİF MÜMKÜN MÜ?

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi 2012’de Çalıştay yapıldı. Ben u Sen genelinde restorasyon yapıldı. Diyarbakır Şehir Plancıları Odası Diyarbakır Eş Başkanı Fatih Tekin, "Ben u Sen’deki durum Ali Paşa ve Lalebey mahalleleri içinde yapılabilirdi. Tarihi yerler restorasyon yapılarak uygun hale getirilebilirdi. İnsanlar bu şekilde yerlerinde doğup büyüdükleri yerlerden çıkmamış olurdu" dedi. Tekin, yıkım yapılmadan da başka bir alternatifin mümkün olabileceğine dikkat çekti.