‘MHP muhalefette olsaydı AKP ikinci parti bile olamazdı’

Derya OKATAN

ARTI GERÇEK - Avrasya Araştırma şirketi Başkanı Kemal Özkiraz, 31 Mart yerel seçim sonuçlarını Artı Gerçek’e değerlendirdi. 

MHP’nin AKP’yi içinde eritmeye başladığı değerlendirmesinde bulunan Özkiraz, "MHP bu seçimde ittifakın dışında kalarak, yani muhalefet partisi olarak seçime girseydi AK Parti belki ikinci parti bile olamayacaktı" diyor. Özkiraz’a göre, AKP’den MHP’ye geçişkenlik var. Özkiraz, en büyük kararsız seçmenin AKP’de olduğunu ancak ekonomik krizde iktidarın tepetaklak olmaması için yine AKP’ye oy verdiğini de söylüyor. 

Avrasya Araştırma Şirketi Başkanı Kemal Özkiraz’ın sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:

SEÇİMİN KAYBEDENİ AK PARTİ

Seçim günü tüm liderler zafer ilan etti. Peki seçimin kaybedeni kim oldu?

Seçimin kaybedeni çok açık bir şekilde AK Parti. Çünkü elindeki belediye sayısı azalmış ve en çok belediye kaybettiği parti kendi müttefiki MHP. Benim iki yıldır savunduğum şey; AK Parti, MHP’yi içinde eritemez. MHP, AKP’yi içinde eritmeye başladı. Bunu görüyoruz. 

AKP’nin oy kaybetmesinin sebebi ne?

Aslında oy kaybetmiş gözükmüyor. Tabii bu ittifakın etkisi. MHP’nin her yerde seçime girmemesiyle alakalı. MHP bu seçimde çok fazla sayıda belediye kazanacak, özellikle küçük il ve ilçeler demiştim o oldu. MHP bu seçimde ittifakın dışında kalarak, yani muhalefet partisi olarak seçime girseydi AK Parti belki de ikinci parti bile olamayacaktı. Biz şimdi onu gördük. MHP’nin seçime girmemesinden kaynaklı MHP’den gelen oyları AK Parti’den çektiğiniz zaman, bir de MHP muhalefette olsaydı, AKP ve MHP’nin çekiştiği 8-9 ili daha MHP kazanacaktı. Çünkü diğer muhalefet seçmenleri AK Parti kazanmasın diye MHP’ye yükleneceklerdi. Bu durumda MHP yüzde 25’leri çok rahatlıkla bulabilirdi. Şu anda AK Parti-MHP’nin aldığı oy yüzde 51. MHP 25-26, AK Parti 25-26 gibi bir duruma gelecekti. 

MHP oyunu arttırdı mı?

Reel olarak oyunu arttırmış gözükmüyor. MHP yine yüzde 7’de ama 27 büyük oy deposunda seçime girmedi. AK Parti’den çok büyük bir akış oldu MHP’ye. O il ve ilçelerde de seçime girseydi yüzde 25’i bulacaktı. Şu andaki harita bize bunu gösteriyor. AK Parti’den 7 il almış, kendi elindeki belediyelerin birçoğunu muhafaza etmiş. MHP ittifaktaki gücünü arttırmak açısından çok kazançlı bu seçimde. Belediye sayısı, yönettiği nüfus bakımından çok kazançlı değil. MHP’nin zaten herhangi bir belediyeyi yönetme derdi olduğunu zannetmiyorum. Hiç olmasa da olurdu. MHP öyle bir parti değil. Tamamen devlet politikalarına etki etmek isteyen bir parti. Ve zaten devleti de şu anda MHP fikirleri yönetiyor. Seçimin kazananlarından bir tanesi MHP. 

ÖTEKİLEŞTİRİCİ DİL KAZANMADI

Asıl kazanan kim?

Asıl kazanan seçimlerde makul olma olgusu. Bu seçim, siyasetçileri daha makul alana çekebilir. Aslında halk kazandı. Nerede sakin sessiz, sadece yerel yönetimlerde ne yapacağını anlatan adaylar varsa onlar kazandı. 

Ekrem İmamoğlu’na bu mu kazandırdı?

Tabi ki İmamoğlu’na beyefendilik kazandırdı, Özlem Çerçioğlu’nun oy rekoru kırmasına hanımefendilik sebep oldu. Kavga etmeyen, işine bakan, projelerini anlatan adaylar kazandı. İmamoğlu’na, ‘böyle yöneteceğim, projelerim şunlar’ demesi kazandırdı. Ankara’da mesela Mansur Yavaş’ın kişiliği kazandırdı. Klasik ülkücü çizgisinin çok dışına çıktı. Seçim sürecinde hataları olmamış mıdır, olmuştur. Ama klasik ülkücü çizgisinin dışına çıkıp kendisini daha merkezde gördü, makul bir dil kullandı. Ötekileştirici dil kazanmamış oldu. 

KİTLESİ HDP’Yİ MAHCUP ETMEDİ

Muhalefet partilerinin hepsi kazandı. HDP bir fedakarlık yaptı. Bir dahaki seçime barajı garantiledi. Oyu yüzde 4-4,5 gibi gözüyor, mesela batı metropollerinde seçime girseydi o zaman da yüzde 8 olurdu, en fazla yüzde 10. HDP bu kararı vermeden önce tabanda zaten kazanacak partiye oy verme eğilimi vardı. HDP bu kararı verdi, bir fedakarlık yapmış oldu, gerçekten kitlesi de HDP’yi spesifik yerler dışında mahcup etmedi, muhalefet partilerine oy verdi. 

Nerelerde vermedi?

İttifakın İYİ Parti’ye bırakıldığı yerlerde HDP seçmeninin yüzde 50’si civarında verdi diye tahmin ediyorum. CHP adayının olduğu yerlerde HDP seçmeninin neredeyse tamamı oy verdi. 

Adana ve Mersin’in kazanılmasında HDP seçmeninin ne kadar etkisi var?

24 Haziran seçim sonuçlarına baktığımız zaman da etkisinin olduğunu görüyoruz. HDP olmadan Mersin’i kazanamazdı ama Adana’yı, Antalya’yı kazanabilecekti. 

SOYLU VE ERDOĞAN’IN AÇIKLAMALARI HDP’Yİ CHP’YE İTTİ

Selahattin Demirtaş’ın son mesajı kararsız HDP seçmenini etkilemiş midir?

Demirtaş’ın son mesajı tabi ki etkili olmuştur, seçim sonucunu değiştirecek kadar olmuş mudur bilemiyorum, araştırmak lazım. Asıl Süleyman Soylu ve Tayyip Erdoğan’ın açıklamaları etkili oldu. Demirtaş, Temelli, Ayhan Bilgen yani Kürt siyasi hareketin simge isimleri ne derse desin Soylu ve Tayyip Erdoğan kadar HDP’yi CHP’ye itemezdi. Biz aday profilleri üzerine araştırma yaparken muhalefetin en büyük açmazının hem Kürtlerden hem İYİ Partili sağ kesimden, hem MHP’li milliyetçi kesimden oy alabilecek profil nasıl bulunurun derdindeydik. 2-3 kutbun oy vereceği profil dünyanın hiçbir yerinde yok aslında. Burada Tayyip Erdoğan etkisi var. Tayyip Erdoğan her konuştuğunda Kürtler biraz daha yaklaştı. 7 Haziran’da da konuşa konuşa HDP’ye baraj aştırdı. Toplumun yarısını diğer yarısından ayrıştırıyor ama diğer yarısını da birleştirmiş oluyor. 

Ama zaten kendi tabanını korumak için bunu yapmıyor mu?

Evet öyle. MHP üzerinde çok etkili oldu. Anketlerimizde son 1 hafta 10 güne kadar Ankara’da MHP’lilerin yaklaşık yüzde 60’ının Mansur Yavaş’a oy vereceğini görüyorduk. Bu kadar oy gelmedi. 

MANSUR YAVAŞ AKP’DEN VE ÜLKÜCÜLERDEN DE OY ALDI

Ne kadar geldi? 

Emin değilim ama alınan oy oranına baktığımız zaman yüzde 60 oy gelmediği açık. Gelseydi Mansur Yavaş yüzde 53-54’lere kadar gelecekti. Tabi ülkücü oyu çok geldi ama bu yetmiyordu zaten kazanması için AK Parti’den de alması lazımdı. Kızılcahamam’da, Beypazarı’nda, Keçiören’de, hatta tüm dış ilçelerde belediye başkan adaylarının aldığı oylara bakıyoruz, Mansur Yavaş’ın aldığı oylara bakıyoruz, bariz şekilde Mansur Yavaş’a AK Parti’den de oy gelmiş. 

SEÇMEN MANSUR YAVAŞ’A EMANETİ TESLİM ETTİ

Bunun sebebi ne?

Birincisi; Mehmet Özhaseki’nin Ankara’ya uygun bir profil olmaması. İkincisi; Mansur Yavaş’ın Ankara’ya çok uygun bir profil olması. Üçüncüsü; Mansur Yavaş geçen sefer kazanmıştı ama onun hakkını yediler algısı, yani emaneti teslim etmek istedi seçmen. Dördüncü sebep ekonomik kriz. Araştırmalarımızda Ankara’da kararsızlar 6-7 puan seviyesindeydi ama tamamı AK Parti ve MHP seçmeni idi. Mecburen orantısal dağıttık. Bizim araştırmalarımızda Mansur Yavaş mesela yüzde 53-54 çıkıyordu ama yüzde 51 aldı. Türkiye’nin hemen her yerinde kararsızım diyenlerin çok büyük kısmı AK Parti, kısmen de MHP seçmeni idi. Bunların son gün ne karar vereceğine bağlı olarak birkaç yer değişir diyorduk. Mesela Bursa, Balıkesir böyle değişti. Yine AK Parti’ye oy vermeye karar verdiler. İstanbul’da kararsızlar orantısal dağılsaydı, yani AK Parti ve CHP’ye aynı oranda bölünseydi farkın daha çok olmasını beklerdik. Ama öyle bölünmedi. 24 Haziran’da da öyleydi, küçük bir kısmı oy kullanmadı, kalanların tamamı neredeyse yine AK Parti’ye verdi. 

Kararsızlar neden tekrar AKP’ye döndü?

En önemli sebebi şu; insanlar ekonomik kriz olduğunu düşündü ama seçimlerde AK Parti tepetaklak olursa ekonomik kriz daha da derinleşir, erken seçim olur, başımıza bela alırız diye düşündü. İkincisi de -ki bence en önemlisi- merkez sağda ciddi bir boşluk oluştu. 24 Haziran’da İYİ Parti’nin ittifakta olmasını ben çok savunmuştum ama bugün görüyoruz ki bu yanlış bir kararmış. İYİ Parti tek başına ya da Saadet, Demokrat Parti sağ blokla da barajı geçermiş. Bu öngörülebilir bir şey değildi, alınabilecek bir risk değildi ve ittifakın içinde yer aldı. İYİ Parti iki seçimde de ittifak içinde olunca CHP’ye çok eklemlenmiş gözüktü. Sağ milliyetçi dindar seçmen tarafından İYİ Parti eşittir CHP gibi görülmeye başlandı. İYİ Parti’nin açmazı bu. Gelecekte de en büyük açmazı bu olacak. 

AKP’DEN MHP’YE GEÇİŞKENLİK VAR

Böylece MHP’den geçişkenlik olmuyor…

Olmayacak. Onu gördük. Geçişkenlik AK Parti’den MHP’ye oluyor. İyi Parti’nin milliyetçilik alanını doldurması mümkün değilmiş. Bu, İYİ Parti ya da Meral Akşener ile alakalı değil. Hiçbir milliyetçi parti MHP’nin 3 hilalinin kapladığı alanı doldurmuyor. Türkiye’de milliyetçilik gerçekten MHP’nin tekelindeymiş. AK Parti de MHP’den alamıyor. Seçim sonuçlarına bakıyoruz MHP seçmeni ittifakta AK Parti’ye bırakılan yerlerde yüzde 100 destek vermiyor ama AK Parti seçmeni MHP’ye yüzde 100 destek veriyor. MHP seçmeni İYİ Parti’ye de oy vermiyor, kendi partisine oy veriyor. Merkez sağ bomboş. İYİ Parti daha seküler bir alanda gözüküyor. O sahada çok büyük bir boşluk var. O boşluğu dolduracak birileri çıkacak mı? Ahmet Davutoğlu, Abdullah Gül’ün sonuçlara bakıp yine yüzde 51 aldılar, bu işten vazgeçelim dememeleri lazım. 

Beka söyleminin etkisi oldu mu? 

Beka söyleminin mutlaka bir alıcısı vardı ama çok ciddi bir etkisi olmadığını görüyoruz. Ancak eski oylarını konsolide edecek kadar etkisi olmuş ama ondan daha ziyade dediğim gibi AK Parti’nin, daha doğrusu Cumhur İttifakı’nın eski oylarını muhafaza etmesinin en önemli sebebi ekonomik krizde bir de iktidar zor durumda kalırsa daha beter olur muyuz endişesi. 

SEÇİMİN EN BÜYÜK KAZANANI CHP

CHP’nin başarısında neler etkili oldu?

CHP, Muharrem İnce’nin oy oranını yakaladı, bir miktar da geçti zannediyorum. Onun haricinde çok büyük metropolleri aldı. Türkiye’nin en büyük illeri sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya, Adana. En büyük 6 ilden 5’ini aldı. O yüzden CHP kesinlikle seçimin en büyük kazananı. CHP’nin adayları çok iyiydi. Bir de en önemli şey Türkiye’de bir cumhurbaşkanı eksikliği var. Cumhurbaşkanı ne yapar? Kutuplaşma, kavga olduğu zaman uzlaştırır. Bizim cumhurbaşkanımız herkesi dövdü. Bu ülkede 15 Temmuz’dan beri fiili cumhurbaşkanlığını Kemal Kılıçdaroğlu yapıyor. Kürt’ü de, milliyetçi MHP seçmeninin bir kısmını da, dindarı da, sağcıyı da, solcuyu da, sosyalisti de, komünisti de hepsini bir araya getirebilecek bir liderlik sergiledi. Her zaman söylüyorum, Kılıçdaroğlu siyasetçi gibi davranmaya çalıştığı zaman olmuyor. Yakınen de tanıyorum. Arka planda çok iyi bir oyun kurucu. 

Sosyal medyada HDP seçmenlerinin bir kısmı Kılıçdaroğlu’na sitem ediyordu?

HDP’ye açıkça teşekkür etmesi saçma olurdu zaten. Türkiye siyasetinde toplumun yüzde 75’inden fazlası HDP’yi kriminal olarak görüyor ve HDP tutanın elini yakıyor. 

CHP de mi öyle görüyor?

CHP öyle görmüyor. CHP’nin muhtemel seçmeni yani karşı taraftan koparacağı seçmen öyle görüyor. Bence çok alıngan olmamak gerekiyor. Kılıçdaroğlu’nun HDP fobisi yok. 

Yerel seçim sonuçlarının genel siyasete etkisi ne olur?

Tayyip Erdoğan’a iki şey söylüyor. Birincisi; diyor ki normalleşmelisin. Bu dil sana Türkiye’nin bütün metropollerinde kaybettirdi. Artık neredeyse beyaz yakalı, fikir üretecek, lokomotif olacak seçmenin kalmadı. Normalleş, liberalize ol, Avrupa değerlerine yaklaş, aslında fabrika ayarlarına dön diyor. Fakat Tayyip Erdoğan başka bir okuma da yapabilir, bence yanlış bir okuma olacaktır ama ben bunu yapma ihtimalinin daha yüksek olacağını düşünüyorum, milliyetçi oyları MHP’den daha MHP olabilirsem çekebilirim diye düşünebilir. Halbuki biraz önce söyledim, o alan sadece MHP’nin. O zaman da güneydoğudaki sonuçlara bakıp Muş, Bitlis, Bingöl, Şırnak, Ağrı’ya bakıp Kürtler benim kayyum politikalarıma onay verdi diyerek ilk fırsatta kayyum atamaya başlayabilir. 

Bu yasal olarak mümkün mü?

Türkiye’de yasa yok. Bir önceki dönemde de çok mümkün değildi. 

Ama HDP birçok ili aldı. Bu sürdürülebilir bir politika mı? 

HDP büyük çoğunluğunu almış oldu ama Tayyip Erdoğan’ı ilgilendiren büyük çoğunluk değil zaten, hedef hiçbir zaman Diyarbakır’ı, Van’ı kazanmak olmadı. Erdoğan diyor ki burada dini, etnik kimliğin önünde tutan bir kitle var, burayı alırsam bana yeter diyor. Hedefi küçük küçük büyütmek. Kürtlere vurdukça büyüttü zaten. 

Bölgede neden AKP’ye oy gitti?

Birincisi HDP’yi seçsek de zaten kayyum atayacak endişesi. Ben bunu çok net gördüm. İkincisi kaybederse ekonomi daha kötüye gidebilir endişesi. Üçüncüsü HDP döneminde yapılmamış hizmetlerin oralara para yağdırılarak yapılması. Çok ciddi sosyal yardımlar da yapıldı. Ve bu sosyal yardımların büyük kısmının seçim sonrası kesileceğine eminim.

Seçmen kaydırma, sandık taşıma, asker polis oylarının etkisi ne kadar?

Bunlar her zaman oluyor. Yeni olan şeyler değil. 

Yani önceki seçimlerle aynı mı?

Belki çok küçük yerleri değiştirmiştir, işte mesela Şırnak merkez, Çukurca. Ama mesela Ağrı’da büyük etkisi olduğunu zannetmiyorum. Oy kaybettiği birçok yerde çok ciddi etkisi olduğunu düşünmüyorum. Açıkçası HDP’nin de özeleştiri yapması gerektiğini düşünüyorum.

HDP NE KADAR TÜRKİYELİLEŞİRSE BÖLGESİ DE O KADAR DESTEK VERİYOR

Hangi açıdan? 

Devlet HDP’yi sıkıştırmaya, kriminalize etmeye çalıştı, başardı da. HDP de ‘zaten burada bize bir alan bırakmayacaklar, biz daha şahin bir dil kullanalım’a geldi gibi geliyor bana. ‘Hiç değilse tabanımızı tutalım.’ Ama o olmadı. HDP ne kadar Türkiyelileşirse bölgesi de o kadar destek veriyor. HDP içine kapandıkça bölgesi de küçülüyor. Çünkü oradaki insanlar da devlet bakısı altında yaşamak istemiyor. Bu bir onursuzluk, devlete baş eğme değil. İnsanların normal hayatı var, insanlar normal hayatını sürdürmek istiyor. Devlet o kadar büyük baskı yapıyor ki HDP’nin içine kapanmasına sebep oluyor. İnsanlar üzerindeki basınç da artıyor. HDP’nin daha geniş düşünmesi gerekiyor.

Liderlerin açıklamalarına bakılırsa ittifaklardan memnun görünüyorlardı. İlk kez bir yerel seçime ittifaklarla girildi. Siz nasıl görüyorsunuz?

Erdoğan memnun ilk söylediğim sebepten dolayı. MHP rakip olarak girseydi 8-10 il MHP’ye, 8-10 il de diğer muhalefet partilerine kayacaktı. Devlet Bahçeli hiçbir risk almadan sadece tweet atarak ülke yönetiyordu, şimdi üstüne yüzlerce belediye yönetecek. Meral Akşener zaten yerel seçim partisi değil, bunu hiç hedeflemedi ama elinde 17-18 tane belediyesi oldu, o da memnun. 24 Haziran’daki oy oranını da korudu. CHP bütün büyük metropolleri aldı, memnun. 

Bu seçim, anket şirketlerinin de çok tartışıldığı bir seçim oldu. Sizin tahminleriniz ne ölçüde tuttu?

Biz toplamda 67 seçim bölgesinde anket yaptık. Müşterilerimizin bir kısmı stratejik olarak açıklanmasını doğru bulmadıkları için bazı sonuçları açıklamadık. 30 büyük il, 6-7 şehir ve ilçelerin anket sonuçlarını açıkladık. Denizli hariç tamamını hata payı içinde doğru bildik. 32-33 tanesinde kimin kazanacağını doğru bildik. 30 büyükşehirden 28’ini hangi partinin kazanacağını doğru bildik. Denizli ve Bursa fire verdi. Bursa’nın tahmini hata payının içerisindeydi zaten. Bütün anketlerimizde kararsızların çok büyük kısmının AK Parti seçmeni olduğunu gördük. Kararsızların vereceği karar sonuçları etkilemese de oy oranlarını etkiler dedik, Denizli, Balıkesir ve Bursa’da sonuçları etkiledi. 

En başarılı anket şirketi hangisi oldu?

Tutturan birçok şirket var aslında. İstanbul’u, Ankara’yı oy oranı olarak bizden daha iyi tutturan şirketler var ama totalde en başarılısı biz görünüyoruz.
Devlet Bahçeli anket şirketleriyle ilgili kanun teklifi vereceklerini söyledi…

Gelmese iyi olur, gelirse başımıza ne geleceğini RTÜK’ten biliyoruz. A Haber’e, seçim yasakları kalkmadan sonuç açıklayan kanallara her şey serbest, hiçbir cezası yok ama Halk TV’de bir tiyatrocu ironi yaptığı zaman 3 ay yayın durdurma cezası var. MHP firmaları yüzde 10-20 yanılırsa onlara bir şey olmaz, Kemal Özkiraz yüzde 3 yanılırsa hapse girer.