'Sadece sermaye için değil tüm yurttaşlar için sosyal adalet'

Emre ÜNSALLI

ARTI GERÇEK - Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanığında, 18 Mart'ta gerçekleştirilen 'Koronavirüsle Mücadele Eşgüdüm Toplantısı’nın ardından Erdoğan tarafından açıklanan 21 maddelik 'Sermayeye Güvence Paketi'nde iş hayatında oluşabilecek problemleri değerlendirirken çalışanlar açısından doğuracağı sonuçlara değinmeden çalışanları işverenin insafına bırakan öneriler dile getirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, DİSK, KESK, TMMOB ve TTB'nin davet edilmediği toplantının ardından açıkladığı 21 maddelik 'Sermayeye Güvence Paketi'nin sadece sermaye için tedbirler içerdiği, emeği ile geçinen ve güvencesi olmayan tüm yurttaşların yok sayıldığı ortaya çıktı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıkladığı 'Sermayeye Güvence Paketi'ne itiraz eden Sosyal Hukuk Çalışma Grubu, emeği ile geçinen ve güvencesi olmayan tüm yurttaşların da güvence altına alınmasını için, 'Salgın Döneminde Sosyal Adalet' başlıklı 29 maddeden oluşan öneri ve taleplerini sıraladı.

'SADECE SERMAYE SINIFI İÇİN TEDBİR DEĞİL TÜM YURTTAŞLAR İÇİN SOSYAL ADALET'

Sosyal Hukuk Çalışma Grubu, salgın döneminde sosyal adalet için şu önerileri dile getirdi:

Salgın dönemi süresince işten çıkarmalar yasaklanmalıdır.
Halihazırda güvenceli bir işi veya sabit geliri olmayan tüm yurttaşlar için asgari yurttaşlık geliri belirlenmeli ve ödenmelidir.
Zorunlu iş kolları dışında çalışan tüm emekçilerin "Ücretli" izin kullanmasının garanti altına alınmalı, bu sürecin emekçilerin haklarını budamak için yeni bir fırsat haline gelme riskinin önüne geçilmelidir.
Zorunlu iş kollarında çalışan emekçilerin vardiya yükleri olabildiğince azaltılmalı, pandeminin çalışanlar üzerindeki fiziksel ve psikolojik olumsuz etkilerini en aza indirmek için işverenlerin ek işçi alımı yapması sağlanmalıdır.
İşyerlerinin fiziki koşullarına uygun olarak emekçilerin maske, eldiven, dezenfektan gibi ihtiyaçlarının eksiksiz temini için bu malzemeleri üreten firmalar kamulaştırılmalıdır.
Pandemiye rağmen çalışmak zorunda olan emekçilerin güvenliği için; koruyucu ekipmanların işverenler tarafından bedelsiz olarak sağlanması zorunlu hale getirilmelidir.
Koruyucu ekipmanlarının uygunluğunun saptanması için ilgili sendika ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarının, sürece etkin katılımı ve denetimi sağlanmalıdır.
Sağlık sektöründe çalışan emekçilerin koruyucu ekipman eksiklikleri derhal giderilmelidir.
Pandemi nedeni ile işe gitmek istemeyen emekçilerin, herhangi bir hak kaybına yol açmadan evden çalışmaları mümkün hale getirilmelidir. Evden yapılabilecek işlerde emekçiyi işe gitmeye zorlayan işverenlere yaptırım uygulanmalıdır.
İşsizlik maaşının kapsamı ikale sözleşmesi ile işlerinden ayrılanlar, günlük/haftalık yevmiye ile serbest çalışanları da kapsayacak şekilde genişletilmeli; işsizlik maaşı alan yurttaşların maaşları, olağanüstü koşullar geçinceye kadar "aralıksız, süre şartı aranmaksızın" ödenmeye devam edilmeli, hak edilmiş aylar bakımından olağanüstü koşulların bitiminden sonra da ödemelerin gerçekleştirilmeli ve primlere ilişkin şartlar askıya alınmalıdır.
Esnek ve uzaktan çalışma modellerinin etkin hale getirilmesi bahanesi ile, geçici ve zorunlu olarak uzaktan çalışan emekçiler kalıcı olarak statü değişikliğine tabi tutulmamalı, ekonomik ve özlük bütün hakları aynen devam ettirilmelidir.
Yasa/idari karar uyarınca faaliyetlerine ara vermek zorunda işyerlerinde çalışanlara, yeniden faaliyet izni verilinceye kadar maaşları devlet tarafından ödenmeli ve prim ödemeleri yapılmış kabul edilmelidir. Faaliyetleri askıya alınmayan ama fiilen kapalı olan işyerleri aynı statüde kabul edilmelidir.
Kamu – özel ortaklıklarına bağlı işyerlerinin kapatılmasının izne tabi olduğu dikkate alınarak, bu işyerlerinde çalışan emekçilerin ve işverenin sağlıklarının korunması için tüm tedbirler alınmalı, faaliyetin devamı zorunlu ise devlet tarafından gereken bütün destek sağlanmalıdır.
Emeklilere bayram ikramiyelerinin erken yatırılması yerine destek şeklinde ek ödemeler yapılmalıdır.
Pandemi süresince vergi beyannamesi verilmesi, adli başvurulardaki süreler vb kanundan kaynaklanan hak düşürücü veya yaptırıma tabi sürelerin tamamı durdurulmalıdır.
Tüm sektörlerdeki KDV dahil tüm vergiler ile SGK primleri (Bağkur dahil) pandemi süresince alınmamalı, ödenmiş sayılmalıdır.
Elverişli bir konuta erişim hakkı herkes için güvence altına alınmalı; evsiz yurttaşların ivedilikle pandemi koşullarına uygun olarak barınması kamu idaresi tarafından temin edilmelidir.
Kira ödemelerini yapamayan kiracıların tahliye edilmeleri önlenmeli, elverişli bir konuta erişimin herkes için hak olduğu unutulmamalıdır.
Tüm banka ve finans kuruluşlarını kapsayacak bir düzenleme ile pandemi nedeniyle aksayan kredi ve kredi kartı ödemeleri başvuru şartı aranmaksızın ertelenmeli, pandemi dönemine ilişkin faiz işletilmesine ve borçlulara ek yaptırımlarda bulunulmasına engel olunmalıdır.
Krediler ve kredi kartlarında en az 3 ay süre ile gecikme faizi ve/veya kartın kullanıma kapatılması ve/veya ödeme yapamayan kişinin kara listeye alınması/hakkında idari veya hukuki işlem yapılması kamu otoriteleri tarafından engellenmelidir. Tüketicinin bankalara/finans kuruluşlarına karşı korunması şarttır.
Pandemi süresince vatandaşların temel ihtiyaçlarından yoksun kalmasının önüne geçilebilmesi için; su, elektrik, doğalgaz ve iletişim hizmetlerinde insani asgari ihtiyaç limiti belirlenmeli ve bu limitler içinde kalan hizmetler ücretsiz olmalıdır. Bu miktarları aşan kullanımlar için düzenlenen fatura bedeli ödenememiş ise en az 3 ay süre ile faiz alınmamalı ve pandemi tamamen geçene kadar ve en az 1 yıl süre ile fatura ödenmediği gerekçesi ile hizmet kesintisi yapılmamalıdır.
Pandemi nedeni ile zorunlu askerlik için askeri birliklere alımlar geçici olarak durdurulmalıdır. Birliklerinde görev yapan askerler için pandemiye karşı gerekli hijyen koşulları sağlanacak şekilde koruyucu ekipman, maske, eldiven ve dezenfektan gibi ihtiyaçlar eksiksiz temin edilmelidir..
Öğrencilerin KYK’den almakta olduğu öğrenci kredileri pandemi süresince herhangi bir gerekçe ile kesilmemelidir. Mezuniyet sebebiyle Haziran- Temmuz aylarında bursları veya kredileri kesilecek öğrenciler için pandemi süresi kredi/burs ödemesi için belirlenen süreye eklenmeli, eğitimleri zorunlu olarak uzayan öğrencilerin hak kaybı yaşamaması sağlanmalıdır.
Karantina merkezi olarak kullanılmak üzere boşaltılan yurtlarda kalan öğrenciler dahil olmak üzere, yurtlarda kalan bütün öğrenciler için "bir odada tek kişinin konaklayacağı şekilde" yeni barınma alanları oluşturulmalı, bu alanların fiziki koşullarına uygun olarak maske, eldiven, dezenfektan gibi ihtiyaçlar eksiksiz temin edilmelidir.
Taşımacılık sektörü bu süreçten en ağır şekilde etkilenecek sektörlerden olduğundan; bilet iptallerinde tüketici mağdur edilmeyecek şekilde tüm bilet bedeli tüketiciye iade edilmeli, taşımacılık sektörünün etkilenmemesi için özellikle iade edilen bilet bedelleri ve seferlerle ilgili devlet desteği sağlanmalıdır. Bu sektörlerde çalışanların prim sistemi ile çalıştıkları dikkate alınarak, çalışanların yıllık ortalama gelirleri dikkate alınarak aylık minimum maaşları belirlenerek ödenmelidir.
Yurttaşlar için sosyal amaçlı kredi paketleri yerine geri ödemesiz destek paketleri oluşturulmalıdır.
60 yaş üstü ve bakıma muhtaç yurttaşlar için evde sağlık hizmetleri, bakım, takip, raporlu olsun olmasın bütün ilaçlarının takibi ve sağlanması konusunda ek önlemler alınmalı, evde bakım hizmetleri yaygınlaştırılmalıdır.
Kanalİstanbul başta olmak üzere tüm mega projeler durdurulmalı, bu projeler için ayrılan kaynaklar halk sağlığının tesisine tahsis edilmelidir.
Kamu – özel sektör işbirliğiyle gerçekleştirilen tüm projelere (Havalimanı, köprü geçişleri, Şehir Hastaneleri gibi) verilen garantilerden kaynaklanan borçlar en az 1 yıl boyunca ertelenmeli, bütün kamu kaynakları pandeminin önlenmesine ve halk sağlığının tesis edilmesine ayrılmalıdır.