Jiyan Semt Pazarı AKP’li belediye eliyle erkeklerin hedefinde: 'Erkekler ekmeğimize göz dikti'

Remzi Budancir

Artı Gerçek- Diyarbakır’da bulunan Jiyan Semt Pazarı, sadece kadınların işlettiği örnek pazarlardan biriydi. Bağlar ilçesinde bulunan Jiyan, yani Kadın Semt Pazarı 2013 yılında Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) yönetimindeki belediye tarafından şiddet maruz kalan, ekonomik durumu kötü ve çalışmak isteyen kadınların istihdam edilmesi amacıyla kurulmuştu. Pazarda 258 kadın esnaf kadın tezgah açıyordu.

AKP’Lİ BAŞKAN DÖNEMİNDE MÜDAHALE BAŞLADI

31 Mart 2019 yerel seçimlerinde HDP'li aday Bağlar Belediyesini kazanmasına rağmen KHK'li olduğu gerekçesiyle mazbatası verilmedi. HDP’li başkan yerine ikinci sıradaki AKP’li aday Hüseyin Beyoğlu’na verilmesi ile birlikte kadın pazarı erkek pazarcıların hedefine girdi. AKP’li Başkan gelmesi ile birlikte Jiyan Semt Pazarının yapısına müdahaleler başladı. Kadınların direnmesine rağmen Jiyan Semt Pazarı erkeklere açıldı. Kadınların arasında erkek pazarcılar da yerleştirildi.

ÖNCE KADIN PAZAR ALANINA ERKEKLER ALINDI

Ancak kadınlara yönelik müdahale bununla da sınırlı kalmadı. DBP’li belediye 2013 yılında bölgeyi kadınlara açtığında Bağcılar daha gelişmemişti. Zamanla Bağcılar Mahallesi gelişti, yeni yapılar yapıldı, ilçe konumuna gelebilecek kadar gelişti. Durum böyle olunca kadınların emek verdiği bölge kazanç, rant alanına dönmeye başladı. AKP’de olan belediye erkekleri kadınların arasında yerleştirmekle başlattığı süreci devam ettirdi. Kadınların Pazartesi günü kurduğu semt pazarı, Perşembe günü için de erkeklere tahsis edilmeye başlandı.

KADIN PAZAR ALANINA ERKEKLER KURULDU

Bu karara tepki gösteren kadınlar, günlerdir eylemde. Pazar alanlarında gece nöbet tutan kadınlar sabaha kadar bekledi. Pazar alanlarının erkeklere peşkeş çekilmesine izin vermeyeceklerini söyledi. Kadınların bu itirazlarına rağmen erkek pazarcılar bu sabah kadınların Pazartesi günü tezgâh kurduğu alana polis, çevik kuvvet ve zabıta eşliğinde tezgah kurdu. Kadınlar buna tepki gösterince devreye AKP’li Başkan Hüseyin Beyoğlu girerek, ‘Bu defa kursunlar. Haftaya kurmayacaklar. Bir çözüm buluruz’ diyerek kadınları yatıştırmak istedi. Ancak kadınlar bu vaadin doğru olmadığı görüşünde. Jiyan Semt Pazarında mücadele eden kadınlar yaşadıklarını Artı Gerçek’e anlattı.

İMARA AÇILMADAN PAZAR ALANLARINI KURUYORLAR

Bağcılar Kadın Semt Pazarı Dernek Başkanı Güler Deniz, Pazar alanı için mücadele eden isimlerden. Kendisi gibi diğer kadın pazarcıların da ekmeklerini buradan kazandığını ifade eden Güler Deniz, iş alanlarına yönelik uygulamaların kabul edilir olmadığını söyledi. Nerede, ne zaman Pazar kuracaklarına dair meclis kararı olduğunu hatırlatan Deniz, “Pazartesi Pazarımız var. Pazartesi pazarımız bitmeden, numaramız bitmeden üzerine kendi numaralarını vurup devamını yaptılar. Biz buna karşı çıkınca ‘meclis kararı’ var dediler. O meclis kararına da karşı çıktık, eylemler yaptık sesimizi duyuramadık. Karar ‘Yarın öbür gün imara açılacak alanda Pazar yerlerinin açılmasına’ dairdi. O imar alanı beklemeden belediye başkanı, başkan yardımcısı, iki tane encümenle beraber karar alıyor. Bizim Pazar alanı olduğu yere Pazar izni verildi. Biz ondan dolayı eylem yaptık. Gece nöbet tuttuk” dedi.

'AMAÇLARI BİZİ YILDIRMAK'

Kadınların eylem ve tepkilerine rağmen erkek pazarcılar polis, çevik kuvvet ve zabıta eşliğinde o bölgede Pazar kurdu. Kadınların onu engellemek için sabah bölgeye gittiklerini anlatan Deniz, “Bizim arkadaşlarımızda yerini korumak için orada bulundular. Çevik kuvvet, emniyet, belediye tüm gücünü kullanarak onlara Pazar kurdurttular. Amaçları bizi yıldırmaktı. Başka da hiçbir şey değil. Bu defa kesinlikle geri adım atmayacağız. Kararlıyız. Bakın benim bir canımdır gelip onu da alsınlar. Elime bakan 20 aile var. Onlara karşı sorumluyum” diye konuştu.

BASKILAR OHAL DÖNEMİNDE BAŞLADI

Pazar alanlarına yönelik saldırıların OHAL döneminde başladığını anlatan Deniz, ilk adımlarının erkek pazarının getirip alanlarının yakınlarında kurulması olduğunu söyledi. OHAL dönemi olduğu için hiçbir eylem de yapamadıklarını anlatan Deniz, “Bir gece ansızın o pazarı getirip buraya bıraktılar. O Pazar bir kilometre ötede. O pazarın gelişi ile bizim üç pazarımız öldü” dedi.

'BİZİ EVE YOLLAMAK İSTİYORLAR'

Kadınların da itiraz ettiği konu erkek pazarcılara kendi Pazar alanlarının verilerek mahallede iki defa Pazar kurulması girişimidir. Kadınlar mahallenin haftada iki defa pazara çıkacak gücü olmadığı için bunun kendilerini ekonomik olarak çökertme, geri adım attırma girişimi olarak görüyor. Şu anda Pazartesi pazarlarının bir gün sonra erkeklere tahsis edilmesini OHAL döneminde yaktıklarının aynısı oluğunu anlatan Deniz, “Amaçları buradan da iki pazarı öldürüp bizi tamamen eve yollamak. Başka hiçbir şey değil” diye konuştu.

'ERKEKLER GELDİ, KAVGA BAŞLADI'

İlk etapta sadece kadınların işlettiği pazarda şu anda erkekler de var. Bu karar, AKP’li belediye döneminde alındı. Kadınlar ilk etapta bunu kabul etmemişti. Ancak belediye “Ya pazarı erkeklere de açarsınız, yâda yanınızda yeni Pazar yeri açarız” deyince kadınlar kabul etmek zorunda kaldı. Erkeklerin Pazar alanına gelmesi ile birlikte Pazar sosyolojisinin de değiştiğini anlatan Deniz, “Biz burada 212 kadın yalnız çalışırken hiçbir sorunumuz yoktu. Şu anda erkekler aramıza geldi. Bıçaklarla bir birine saldırı, hakaretler olmaya başladı. Biz bunları yaşıyoruz. Bizi erkeklerle çalışmak zorunda bıraktılar. Bizi mecbur kıldırlar. Çalışamazsanız etrafınıza Pazar kurulacak dediler. Etrafımızda Pazar kurulmaması için tamam gelsinler beraber çalışalım, ekmeğimizi bölelim dedik. Gerçekten mağdurlarsa. Anladık ki mesele mağduriyet değil. Hepsi rant ve para. Yarın öbür gün Bağcılar ilçe olacak. Şu anda yaptıkları şey yatırımdır. Biz geldiğimizde burası çamurdu. Yavaş yavaş yapılar yapıldı. Tam ilçe olmaya aday olunca akın akın saldırmaya başladılar” ifadelerini kullandı.

'SİLAHIMIZ, YUMRUĞUMUZ YOK'

Müslime Kelekçi’de Jiyan Semt Pazarında tezgah açan kadınlardan. İlk buraya geldiklerinde her tarafın çamur olduğunu, yapıların daha yeni yeni yapıldığını anlatan Kelekçi, yanı başlarına gelen erkek pazarcıların Bağlar’dan geldiğini söyledi. Bu pazarcıların Bağlar’daki yerlerini çıraklarına bırakarak geldiğini anlatan Kelekçi, “Bizim silahımız yok, yumruğumuz yok, erkekleri dövemeyiz, belediyeyi dövemeyiz. Gücümüz yok. Kadının kafasına vuracağız, ekmeğini elinden alacağız misali yapmışlar. Pazar üstüne Pazar kurmuşlar. Yatırım amacıyla bunu yapıyorlar. Gelmişler bizim numaralarımızın (hangi tezgahın kurulacağını gösteren numara) yerine yeni numara çizmişler. Yok Perşembe günü erkekler orada Pazar kuracak diyorlar. Bu hangi kanuna sığıyor” diye sitem etti.

'KADIN PAZARI DİYE BİRŞEY KALMADI'

2013 yılında Jiyan Semt Pazarı’nın kadınlara tahsis edilerek bir ilk yapıldığını hatırlatan Kelekçi, o projenin Bağcılar mahallesinde hayata geçirildiğini söyledi. Bağcılar kadın projesi ile ilgili pilot bölge seçildiğini ifade eden Kelekçi “Bağcılar kadının pilot bölgesiydi. Pilot bölge olarak kalacaktı. Erkekler buraya göz dikmiş. Bize dayattılar. Ya erkeklerle birlikte çalışırsınız, yada etrafınıza erkek pazarı kurarız. O zaman biz kabul ettik. Bakın erkeklerle birlikte çalışıyoruz. Kadın pazarı diye bir şey kalmadı. Peki şimdi niye ekmeğimize göz dikmişler? Bu gün gittik baktık emniyet, belediye oraya yığılmış. Bırakmıyorlar müdahale edelim, adamlar tezgahlarını kurmuş. Bize dediler meclis kararıdır. Meclis kararı değildir. Onlar kendi aralarında bir protokol yapmışlar. Hiçbir meclis üyesinin bir kararı yoktur. Şimdi orada erkekler kurulmuş. İş olursa orada kalırlar, iş olmazsa beğenmeseler başka yer verirler” dedi.

'TALEPLERİMİZİ İLETTİK'

Bu konu ile ilgili tüm yetkililerle görüştüklerini anlatan Kelekçi, en önemli taleplerinin mevcut Pazar yerinin korunması ve kurulacak pazarla aralarındaki sınırın belirlenmesi olduğunu söyledi. Erkeklere verilen bölge yerine kendilerine de başka Pazar alanı verilmesini isteyen Kelekçi, “Mademki ısrarcılar o zaman Keyfi Diyar bölgesini bize versinler. Bizim numaralarımızın olduğu yerin daha yukarısında yer versinler onlara. Onlar Pazartesi pazarına geçsin, bizde Keyfi Diyar Pazar bölgesine geçelim. Aramızda ise bir cadde sınır olsun. Şehir bu tarafa kaysa bize ait, o tarafa kaysa onlara ait olsun. Biz bu önerilerimizi akşam oturup dernekle konuşacağız. Bu önerilerimizi kabul ederlerse ederler” ifadelerini kullandı.

'URFA YOLUNU TIRAFİĞE KAPATIRIZ'

Bu taleplerinin kabul edilmemesi durumunda demokratik eylemler yapacaklarını anlatan Kelekçi, şunları söyledi: “Etmezlerse vallahi gideriz Urfa yolunu trafiği kapatırız. Emniyette oradaydı. Dedik isterseniz bizi gözaltına alın. İsterseniz bizi öldürün. ‘Gazla müdahale ederiz’ dediler. Ne yaparsanız yapın dedik. Suçumuz nedir? Ekmeğimiz için çırpınmamız suç mudur? Bu suçsa o suçu işliyoruz. Taleplerimiz kabul edilmezse bizde Urfa yolunu trafiğe kapatmazsak biz de anne değiliz.”

'ERKEKLER EKMEĞİMİZE GÖZ DİKMİŞ'

Sadece Kelekçi değil, Pazar alanında tezgah açan diğer kadınlarda bu dayatmalara tepkili. Bunlardan biri de Azize Polat. Yıllardır bu alanda ekmek mücadelesi verdiklerini anlatan Polat, şunları söyledi: “Şu anda erkekler bizim ekmeğimize göz dikmiş. Bakın erkeklerin zaten yeri var. Biz onların yerine göz dikmedik. Onlarında bizim yerimize göz dikmeye hakları yok. Biz Bağlar’a gidip yerlerinde tezgah açsak, müsaade ederler mi? Onlar kabul etmiyorlar. İyi kötü evimize akşam para götürebiliyorduk. İki Pazar olduğunda haftanın iki günü kim pazara gidebilir? Biz gün ancak insanlar pazara gelebiliyor. Bakın bu Pazar mağdur olan kadınlar için yapıldı. O zaman belediye onun için bu bölgeyi bize tahsis etti. Erkekler yok biz güçlüyüz diyor. Bizim de kendimize göre gücümüz var. Adalet varsa bize de sağlanmalı. Bir tek erkeklere değil. Erkek eve ekmek götürebiliyorsa, ben de götürebilirim. Erkek evde kadın işini yapmıyor ama biz hem ev işi hem de dışarıda bu işi de yapabiliyoruz. Çocuk doğuruyoruz, çocuk büyütüyoruz, ev bakıyoruz, ev geçindiriyoruz. Biz her şeyi yapabiliyoruz.”