Ahmet Hamdi Tanpınar 122 yaşında: 'Sonsuzlukta bir yıldız'
16
Artı Gerçek - Cumhuriyet neslinin ilk öğretmeni olan Ahmet Hamdi Tanpınar şair, deneme yazarı, siyasetçi, akademisyen, edebiyat tarihçisi gibi birçok unvana sahiptir.
23 Haziran 1901'de Şehzadebaşı'nda doğan yazarın babası Hüseyin Fikri Efendi, annesi Nesime Bahriye Hanım'dır.
Çocukluğu, kadı olan babasının görev yaptığı Ergani'de geçen Tanpınar, ailenin üç çocuğundan en küçüğüdür. Çocukluk ve gençlik yıllarının büyük bir bölümü bu nedenle Sinop, Siirt, Kerkük ve Antalya'da geçmiştir.
Annesini Kerkük'ten yaptıkları bir yolculuk sırasında 1915'te tifüsten kaybeden yazar lise öğrenimini Antalya'da tamamladıktan sonra yükseköğrenim için 1918'de İstanbul'a gitmiştir.
26
EDEBİ KİŞİLİĞİ
Halkalı Ziraat Mektebinde bir yıl yatılı olarak okuduktan sonra lise öğrencisiyken şiirlerinden tanıdığı Yahya Kemal Beyatlı'nın etkisiyle 1919 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine giren Tanpınar, 1923 yılında Şeyhî'nin "Hüsrev ü Şirin" başlıklı mesnevîsi üzerine yazdığı lisans teziyle edebiyat fakültesinden mezun oldu.
Ahmet Hamdi edebiyat alanında devam ettiği kariyerinde, Ahmed Hâşim'in vefatının ardından, o zamana kadar Hâşim'in verdiği "estetik mitoloji" derslerini vermek üzere 1933'te şimdiki adıyla Mimar Sinan Güzel Sanatlar Akademisi olan Sanayi-i Nefise Mektebine tâyin edildi.
Tanzimat'ın 100. yıldönümü dolayısıyla, 1939'da eğitim bakanı olan Hasan Âli Yücel'in emriyle edebiyat fakültesi bünyesinde kurulan "19'uncu asır Türk edebiyatı" kürsüsüne, doktorası olmadığı hâlde, "yeni Türk edebiyatı profesörü" olarak atandı.
36
Şiirlerinde özellikle hece ölçüsünü kullanan Tanpınar'ın roman, öykü, deneme, şiir, inceleme alanlarında birçok eseri bulunmaktadır.
Yaşadığı dönem serbest şiirin moda olduğu bir dönemdir ancak o hece ölçüsü kullanarak çağdaşları arasında yeni bir akım başlatmıştır.
Daha sonra ise kendisi serbest ölçüde de eserler vermiştir. Aynı zamanda siyasetçi de olan sanatçı makale ve edebiyat tarihi gibi çok yönlü çalışmalara imza atmıştır. Kısacası edebi kişiliğini Türk edebiyatının her türünden örnekler vererek karma hale getirmiştir.
46
ŞİİRLERİ
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın yazdığı çok sayıda şiir bugün hâlâ edebiyat dünyası içinde güncelliğini koruyor.
'Bursa'da Zaman', 'Annem İçin', 'Başımızın Üstünde Bir Bulut', 'Bütün Yaz', 'Hatırlama', 'Mavi Maviydi Gökyüzü', 'Sabah', 'Yağmur, 'Selam Olsun', 'Ne İçindeyim Zamanın', 'Günlerimiz' başlıca en bilinen şiirleridir.
56
AHMET HAMDİ TANPINAR ROMANLARI
İlk romanı Mahur Beste 1944'te Ülkü dergisinde tefrika edildi. Tanpınar'ın en önemli çalışmalarından biri olarak görülen 'Beş Şehir', 1946'da kitaplaştı. Huzur romanı 1948'de Cumhuriyet'te tefrika edildikten sonra büyük değişikliklerle kitap haline getirilip 1949'da yayımlandı.
Aynı yıl Millî Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel'in ısmarladığı XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserinin 600 sayfalık ilk cildini yayımladı. İki cilt olarak tasarladığı bu eserin ikinci cildi yarım kalmıştır. Sahnenin Dışındakiler adlı romanı 1950'de Yeni İstanbul gazetesinde tefrika edildi.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Euripides'ten 'Alkestis' (Ankara 1943), 'Elektra' (Ankara 1943) ve 'Medeia' (Ankara 1943), Henry Lechat'tan da 'Yunan Heykeli' (İstanbul 1945) tercümeleri de bulunmaktadır
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın romanları şöyle sıralanmaktadır:
Huzur
Saatleri Ayarlama Enstitüsü
Mahur Beste
Sahnenin Dışındakiler
Suat'ın Mektubu
Aydaki Kadın
66
ÖLÜMÜ VE SONRASI
24 Ocak 1962 yılında İstanbul'da vefat eden sanatçının sağlığında yayımlatamadığı birçok çalışması ölümünü takip eden yıllarda teker teker yayımlanmıştır.
1970'li yıllardan sonra Tanpınar'a artan ilgiyle onun hayatı, hatıraları, kişiliği ve eserlerindeki başlıca tema ve fikirleri üzerine çok sayıda eser ve makale yazılmış, tezler hazırlanmıştır.
Abdullah Uçman ile Handan İnci'nin hazırladığı "Bir Gül Bu Karanlıklarda: Tanpınar Üzerine Yazılar" başlıklı derleme, Ahmet Hamdi Tanpınar hakkında 2007'ye kadar yayımlanmış 855 yazı ile 27 kitabın ayrıntılı bibliyografyasını ve aralarından seçilmiş 110 yazının metnini bir araya getirmektedir.
Bunlar dışında yazar Enis Batur da 1992 yılında 'Ahmet Hamdi Tanpınar'dan Seçmeler' adlı bir kitap hazırlamıştır. 1998 yılında da Canan Yücel Eronat tarafından hazırlanan 'Tanpınar'dan Hasan Âli Yücel'e Mektuplar' kitaplaştı.
Tanpınar'ın önceki kitaplara girmemiş yazıları ve söyleşileri ise 'Mücevherlerin Sırrı' adı altında toplanarak yayımlandı. 1953 yılında yazmaya başladığı ve 1962 yılında vefatına kadar tuttuğu notlar, 2007'de 'Günlüklerin Işığında Tanpınar'la Baş başa' başlığıyla yayımlanmıştır.
Canan Yücel Eronat, "Tanpınar’dan Hasan Âli Yücel'e Mektuplar"ı hazırladı. Alpay Kabacalı, "Bedrettin Tuncel'e Mektuplar" başlığıyla 7 mektubu derledi.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın günlükleri de İnci Enginün ile Zeynep Kerman tarafından gerekli notlar ve açıklamalarla birlikte "Günlüklerin Işığında Tanpınar'la Baş başa" adı altında toplandı. Öğrencilerinin tuttuğu ders notları "Edebiyat Dersleri" ve "Tanpınar'dan Yeni Ders Notları" ismiyle basıldı. (KÜLTÜR SANAT)
