Failin eşkâlini çizen bir yapıt: Failliğin Ontolojisi

Artı Gerçek - 'Failliğin Ontolojisi' adlı kitabında sosyal bilimlerin temel sorunlarından biri olan 'faillik kavramını ele alan Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi'nde görevli Prof. Dr. Vefa Saygın Öğütle, kitapta disiplinler arası bir yaklaşım benimsiyor. Fol Kitap'tan basılan eserde nöroloji ve psikoloji alanlarındaki çalışmalardan faydalanarak bütünlüklü bir 'fail teorisi' ortaya koymayı başaran Öğütle, eleştirel realizmin sebep (raison) ile neden (cause) kavramları arasındaki ayrımı odağına alarak ilerliyor.

Vefa Saygın Öğütle'nin, insanı gerçeklik deneyimine kapatan insanmerkezci ve toplummerkezci anlayışların eleştirisini yaptığı kitabın basın bülteni şöyle:

"Sosyal bilimlerin öteden beri karşı karşıya kaldığı doğa/kültür, birey/toplum, fail/yapı, neden/sebep, açıklama/anlama gibi çok tartışılan ikiliklerin kıskacında faillik sorunu ve failin eşkâli meselesi, son yıllarda gündeme daha fazla geliyor. Bu eşkâli belirlemenin göründüğünden de güç bir iş olduğu ortaya çıktı. Peki, sosyal bilimlerde fail dendiğinde kime ve neye bakmak gerekir? Bireye mi bakılmalıdır yoksa gruplara ve toplumlara mı? Failden sadece insanı mı anlamak gerekir? Hem kendi sosyalliğinin ürünü olup hem de o sosyalliği dönüştürme kapasitesine sahip olan insan faili nasıl kavramlaştıracağız? Dahası, faillik sadece insanlara has bir kapasite midir, hayvanlar fail olamazlar mı? Olabiliyorlarsa bunun sosyal bilimler için ne gibi sonuçları olur?

Sosyal bilimlerin en temel kavramlarıyla felsefi bir hesaplaşmanın ürünü olan bu kitap, bu disiplinlerin değişmez unsuru hâline gelmiş olan ‘fail’in eşkâlini belirlemeye çalışıyor. Max Weber’den Edmund Husserl’e, Maurice Merleau-Ponty’den Roy Bhaskar’a ve Margaret Archer’a kadar uzanan bir çizgide, sosyal bilimlerin en temel ikiliklerinden bazılarını irdeleyerek, doğal dünyanın nedenleri ile insan dünyasının sebepleri arasındaki karmaşık ilişkiyi çözümlüyor, bedenin insan dünyasının inşasında oynadığı rolü ve her türlü sosyal bilimin olanağı için neden vazgeçilmez bir unsur olduğunu gösteriyor. Bedenli bir fail olmanın doğa bilimleri ile sosyal bilimler arasında indirgeyici olmayan bir işbirliğini mümkün hâle getirdiğini ve failliğin hayvanlarla paylaştığımız bir özellik olduğunu ortaya koyuyor".

VEFA SAYGIN ÖĞÜTLE KİMDİR?

1976’da İzmir’de doğdu. 1993’te girdiği 9 Eylül Üniversitesi Maden Mühendisliği ve 1994’te girdiği Ege Üniversitesi Ziraat Mühendisliği bölümlerindeki eğitimini yarıda bırakarak müziğe ve sosyal bilimlere yöneldi. 1996-99 yılları arasında profesyonel olarak müzikle uğraştı. 2002’de Ege Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden mezun oldu. Metodolojik bireycilik üzerine hazırladığı tez çalışmasıyla 2012 yılında Ege Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden doktora derecesini aldı. İlgi ve çalışma alanları; sosyal bilimler metodolojisi, bilgi sosyolojisi, bilim sosyolojisi, tarih ve sosyoloji bağıntısı, toplumsal sınıflar, Marksizm-içi tartışmalar ve müziktir. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak çalışmalarını sürdürmektedir.

Çeşitli ulusal ve uluslararası dergilerde yayımlanmış makalelerinin yanı sıra, Peter L. Berger ve Thomas Luckmann’ın Gerçekliğin Sosyal İnşası, Max Weber’in Sosyal Bilimlerin Metodolojisi ve Roy Bhaskar’ın Natüralizmin Olanaklılığı adlı eserlerini Türkçe’ye çevirmiştir. Yazarın ayrıca Toplumsal Sınıfların İlişkisel Gerçekliği (Güney Çeğin’le birlikte) adlı bir telif eseri, Bilim Sosyolojisi İncelemeleri: Temel Yaklaşımlar, Kavramlar ve Tartışmalar (Bekir Balkız’la birlikte) ve Karl Korsch Kitabı adlı derleme çalışmaları bulunmaktadır. (KÜLTÜR-SANAT)