Hem yerli hem yenilikçi: Müzik yazarlarından Erkin Koray'a veda

Deniz ÇAKMAK

Artı Gerçek - Anadolu rock müziğin Türkiye'deki en önemli temsilcilerinden biri olarak bilinen efsane müzisyen Erkin Koray, yaşadığı akciğer rahatsızlığı nedeniyle kaldırıldığı hastanede vefat etti. Uzun yıllardır Kanada'nın Toronto şehrinde yaşayan müzisyenin vefat haberini kızı Damla Koray sosyal medya hesabından duyurdu.

'Kör olası çöpçüler', 'Yalnızlar Rıhtımı', 'Arapsaçı', 'Fesupanallah', 'Sevince' gibi Türkçe rock tarihinin kült eserleriyle hafızalara kazınan sanatçı, 1960'ların sonuna doğru, bağlamanın sesini müzik yapılan mekanlarda daha çok duyurmak ve rock müziği kendine has yorumuna entegre edebilmek için Orhan Gencebay ile birlikte elektro bağlamayı da geliştiren isimlerden biriydi.

Rock müziğin 1960'ların başlarında Türkiyeli dinleyici için çok yeni olduğu bir dönemde, Doğu müziğinin unsurlarını ve yükselen arabesk eğilimleri, rock tarzıyla harmanlayarak hem yeni bir müziğin ayak seslerini duyurdu hem de kendinden sonra gelen ve Türkçe rock müzik yapan bir müzisyen kuşağı için örnek oluşturdu.

82 yaşında veda eden müzisyenin, 1960'ların başında başladığı profesyonel kariyerinden geriye 11 albüm, 28 adet 45'lik kaydın yanı sıra popüler müzik tarihine adını yazdıran çok sayıda eser kaldı.

Koray'ın toplumsal hayatımızdaki yerini, müzik dünyası için önemini müzik yazarları Deniz Durukan, Murat Meriç ve Mahmut Çınar'la konuştuk.

'CESUR VE YENİLİKÇİYDİ... ROCK TARİHİNDE ÖNEMLİ BİR KANAL AÇTI'

Koray'ın, Türkçe müziğin seyri için hem yerli hem de özgün olduğunu söyleyen Durukan, müzisyeni şu sözlerle anlattı:

"Erkin Koray, son derece cesur, yenilikçi, deneysel, ama buranın gerçeklerini de göz ardı etmeyen, herkesten farklı bir üslup oluşturdu müziğinde. Arabesk ve türkü formunu underground bir tavırla birleştirmiş bu izlekten yararlan bir çok genç müzisyen için öncü olmuştur. Rock müzik tarihinde önemli bir kanal açmıştır. Minnetle..."

'YAPILMASI İMKANSIZ GÖRÜNENİ YAPTI'

Murat Meriç de rock'n roll'un Türkiye'ye yeni girdiği tarihlerde, Koray'ın çok önemli bir şeyi başardığını, müziğini yerli unsurları da kullanarak kabul ettirdiğini ve kendinden sonra gelen grupların ve müzisyenlerin önünü açtığını belirterek şöyle dedi:

"Erkin Koray'ı anlatmak zor. Ne anlatsak eksik kalır. Bir kere her şeyden önce Türkiye'de Popüler Batı Müziği tarihinin başlangıç noktasında duran bir insan.

Alman Lisesi'nde okurken yaptığı işler, 50'lerin sonundan başlayarak Türkiye'ye rock'n roll yeni girmişken yaptığı işler; kurduğu 'Erkin Koray ve Ritimciler' grubu ve daha sonra kurduğu gruplar ile yapılması imkansız görünen bir müziği ısrar ederek kabul ettirdi.

'YENİ NESİL GRUPLARIN ÖNÜNÜ AÇTI'

Türkiye'de "rock müziğin babası" derler ya, onu sonuna kadar hak eden bir isim. Evet popülerleşmesi belki 1970'li yıllardaki 'Şaşkın', 'Feshupanallah', 'Estarabim', 'Arapsaçı' gibi arabesk tınılı şarkılarla oldu ama onların da içinde bir rock serpintisi, hissedilen ağır bir rock dozu var. Türkiye'de sert müziğin hasını yaptı ve sonrasında gelen Dr Skull, Pentagram ve yeni nesil gruplardan biri olan Duman'a kadar pek çok grubun ve şarkıcının önünü açtı.

'TÜRKİYE'DE MÜZİĞİNE YÖNELİK İZİNSİZ İŞLER ONU KÜSTÜRDÜ'

En ağırı da hala üretken olduğu bir dönemde aramızdan ayrılması. Zaman zaman uzun aralar verdi ama o dönemlerde, 1990'larda da konserler vermeye devam etti. Sonra bir şekilde galiba küstürdük onu biz. Art arda yayınlanan tuhaf, korsan diyebileceğimiz toplama albümler, izin alınmadan yapılan bir kısım işler onun Türkiye'yi terk etmesine sebep oldu. Kanada'da yaşıyordu. Kanada'dan buraya doğru bir savaş açmıştı ama onu sonlandıramadan vefat etti. Kızına emanet ettiği bir kısım şarkılar var. En son yazdığı yazı da öyle bir yazıydı, onları heyecanla bekliyoruz. Neyse ki arkasında çok şarkı bıraktı.

'SADECE MÜZİK İÇİN DEĞİL DÜŞÜNCE TARİHİ İÇİN DE YERİ DOLDURULAMAZ BİR KAYIP'

Hepsinin de kişisel tarihimde çok büyük önemi var. bu işi yapmaya başladığımda benim karşıma çıkan ve sabırla ona sorduğum "cahilce" diyebileceğim sorulara cevap veren ve beni yüreklendiren insanların başında geliyordu. Dolayısıyla çok çok üzgünüm ve Türkiye'de rock müzik tarihi açısından da düşünce tarihi açısından da yeri doldurulamaz bir kayıp olduğunu düşünüyorum"

'KİMİ ZAMAN SAÇMALADI KİMİ ZAMAN AKIL ALMAZ ÖZGÜNLÜKTE İŞLER YAPTI'

Erkin Koray'ın sadece müzikal tercihleriyle değil, kişiliği ve hakkındaki tartışmalarla da popüler müzik tarihi için ayrı bir öneme sahip olduğunu ifade eden Mahmut Çınar da, Koray'ın kendi has müziğini şekillendiren uğrakları ve sanatsal eğilimi konusundaki istikrarını şu sözlerle anlattı:

"Türkiye müzik tarihinin en enteresan en nevi şahsına münhasır isimlerinden birini kaybettik. Erkin Koray, yaptığı müziğin zaman zaman çeşitli tarzlara kaymasının yanında yapmak istediği şeyi yapmak konusunda ısrarla yoluna devam etti. Kimi zaman saçmaladı kimi zaman akıl almaz özgünlükte işler ortaya koydu. Bu anlamda da çok önemli buluyorum. İstikrarın, bir şeyi kendi bildiği tarzda yapma isteğinin ve bu isteğin peşinde koşmanın sanatta ne kadar önemli olduğunu gösteren örneklerden biri bence.

'MÜZİK KARİYERİ BOYUNCA BAZI ETİK ÇIKMAZLARA DA DÜŞTÜ'

Türkçe rock müziğin en önemli isimlerinden biri öldü demek yeterli değil Koray'ın ardından. Kendine özgü bir müziği vardı onun. Anadolu'dan ve Ortadoğu'dan çok beslenmişti ve kendi müziğini yaratmıştı. Tabii şu tartışmaları da hatırlamak lazım: Erkin Koray'ın bu melez, bir süre sonra da melezlikten çıkarak kendine has bir hale gelen müziğini yaparken, zaman zaman bu müziğin kaynaklarıyla ilgili bazı etik çıkmazlara düştüğünü biliyoruz.

Örneğin, çok önemli bazı şarkılarının doğrudan Orta Doğu müziğindeki bazı şarkılardan alındığını ve kaynak gösterilmediğini, belki o zaman teknolojik yetersizlikler dolayısıyla kaynak göstermenin de çok önemli sayılmadığı bir dönem olmasıyla açıklayabiliriz bilmiyorum. Ama daha sonra bu konu etrafında çok fazla tartışma yapıldı. Çeşitli eleştiriler geldi, çoğu da haklı eleştirilerdi. Ama bütün bu beslenmeler, esinlenmeler bazen de izinsiz kullanmalar, bir biçimde Erkin Koray'ın müziğini oluşturan nüveler oldu.

'POLİTİK GÖRÜŞLERİNİN DE BİR YERDE ÇAKILI KALDIĞINI SANMIYORUM'

Bana bu kısmı çok ilginç geliyor. Bir de tabii, politik duruşuyla ilgili de tartışmalar oldu. Ben Erkin Koray'ın politik görüşlerinin bir yerde çakılı kaldığını, belirli bir konuda 50 yıldır aynı şeyi düşündüğünü sanmıyorum. Bir kere açık bir adamdı ve kafası farklı çalışan bir adamdı. Özetle çok özel birini kaybettik. Benim kişisel müzik geçmişimde, müzik kitaplığımda da örneğin Cem Karaca'dan, Barış Manço'dan çok daha özel bir yerde durur Erkin Koray. Kendimi bildim bileli dinler her seferinde de şaşırırım." (KÜLTÜR SANAT)