Önce devir sonra yasa: Kamu mülkiyeti bir gecede vakıflara geçebilir
Osman ÇAKLI
İSTANBUL - AKP’li milletvekillerinin hazırladığı torba yasa teklifi, 14 Mart’ta TBMM Sanayi ve Ticaret Komisyonu’nda kabul edildi. Torba yasa teklifi içerisinde Vakıf Kanunu’nun 30. Maddesine ilişkin yer alan düzenleme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin (İBB) elindeki Galata Kulesi, Gezi Parkı, Yerebatan Sarnıcı gibi çok sayıda kültür varlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçmesini öngörüyor. İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel ve Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanı Esin Köymen teklifin yasalaşması halinde kamu elindeki pek çok mülkün, mülk sahibinin izni olmadan Vakıflar Genel Müdürlüğü üzerinden el değiştireceği uyarısında bulundu.
14 Mart’ta Sanayi ve Ticaret Komisyonu’na AKP’li milletvekilleri tarafından götürülen yasa teklifi şöyle:
“Doğrudan vakfedilen kültür varlıkları, vakıf bütçesinden inşa edilen, onarılan veya ilaveler yapılmak suretiyle katkı sağlanan kültür varlıkları, vakfın mukaatalı veya icareteynli taşınmazları dahil arsa, arazi temini suretiyle katkı sağladığı kültür varlıkları yok olmuş olsa dahi vakıf yoluyla meydana gelmiş sayılacak” ifadeleri yer aldı. Yapılmak istenen düzenlemenin kanunlaşması durumunda mülk sahibi olan İBB’nin iznine başvurulmadan Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından devir işlemleri tapuya yaptırılacak."
'DAVAYI KAYBEDECEKLERİNİ ANLAYINCA YASA YOLUYLA MÜDAHALE ETMEYE ÇALIŞIYORLAR'
Seçimler sonrasında muhalefetin yönetimine geçen belediyelerin ellerindeki tarihi yapıların devri tartılma ve davalara konu oldu. İBB’nin tapulu malıyken 2018 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devredilen Eminönü’nde Haliç kıyısındaki tarihi bina, İstanbul 8. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin kararıyla yeniden İBB’ye geçti. Gezi Parkı (Eski Topçu Kışlası) ve Galata Kulesi'nin devri için açılan davalar ise devam ediyor. Haliç kıyısındaki tarihi bina ile ilgili davanı, bu iki dava için emsal olacağı belirtiliyor. Bu duruma dikkat çeken İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel, "Gezi Parkı ve Galata Kulesi için açılan davalar İBB lehine ilerliyor. Davayı kaybedeceklerini anlayınca yasa yoluyla müdahale etmeye çalışıyorlar" dedi.
'DEVLETİN KURUMLARINI BÜYÜK BİR TEHLİKE BEKLİYOR'
Yasa teklifindeki “ilave yapmak suretiyle katkı sağlanan” ifadesinin çok geniş kapsamlı olduğuna dikkat çeken Oktay Özel, “Bu düzenleme kapsamında kamu kurum ve kuruluşlarının, devlet üniversitelerinin elinde mülk kalmaz. Tamamı Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne doğrudan devrolur. Devletin kurumlarını büyük bir tehlike bekliyor” dedi.
‘KANUN DEĞİŞİKLİĞİ SON DERECE SAKINCALI’
Gezi Parkı ve Galata Kulesi’nin devri Vakıf Kanunu’nun 30. maddesi gereğince yapıldığını hatırlatan Özel, taşınmazlar ile arsa ve arazilerin de devrolabileceğini söyledi.
Eski Topçu Kışlası’nın bulunduğu arazide bugün Gezi Parkı bulunuyor. Ancak üzerinde şu anda kültür varlığı artık olmasa dahi yasanın geçmesi halinde Gezi Parkı, vakıf yoluyla meydana gelmiş sayılacak. Yasa teklifindeki tanımların çok geniş olduğunu söyleyen Özel, kamunun elindeki herhangi bir arazinin vakıflar eline geçmeme ihtimalinin olmadığını belirtti. İBB’nin hedefte olduğunu sözlerine ekleyen Gül, şöyle devam etti:
“Yasa teklifi maddelerine dayanarak her şeyi alabilirler. Yapı, önce Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne kaydedilir. Sonra İslami vakfa tahsis yapabilirler. Gezi Parkı ve Galata Kulesi için açılan davalar İBB lehine ilerliyor. Davayı kaybedeceklerini anlayınca yasa yoluyla müdahale etmeye çalışıyorlar. Vakıf Kanunu’nun 30. Maddesine dayanarak zaten buraları aldılar, biz de dava açtık. Yargı yasaya göre karar verir, şimdi yasayı değiştirmeye çalışıyorlar. İstanbul İdare Mahkemeleri’nde çok sayıda dava var. Kanun değişikliği son derece sakıncalıdır. Vakıflar Genel Müdürlüğü, bir gecede istediği vakfa devir yapabilir. Normalde mahkemenin değerlendirmesini beklemeleri gerekir. Biz kurumlar arası hukuku ve hakkaniyeti savunuyoruz. Eser vakıf bütçesiyle onarılmışsa, kenarına köşesine bir şey eklenmişse bile devir yapılabilir. Kültür varlığı yok olmuş olsa dahi araziyi almaya çalışıyorlar.”
‘VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MÜLKİYET TRANSFERİNİN ARACI YAPILDI’
Galata Kulesi, Gezi Parkı, Yerebatan Sarnıcı giriş yapısı ve Talat Paşa Konağı, Gezi Parkı İBB’nin elinden teklif kanunlaşmadan alındı. Ancak İBB elinden alınıp Vakıflar Genel Müdürlüğü aracılığıyla İslami vakıflara devredilen yerler arasında Kasımpaşa Mevlevihanesi ile Fatih camii civarındaki medreseler de bulunuyor. Kültür varlıklarının devrini mülkiyet transferi olarak değerlendiren Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanı Esin Köymen ise Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün bu transferde aracı kurum haline getirildiğini söyledi.
‘SİYASETEN KENDİLERİNE YAKIN OLAN VAKIFLARA DEVREDİYORLAR’
Vakıflar Kanunu gereğince Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce yönetilen vakıflara 'Mazbut Vakıf' deniliyor. Özellikle Osmanlı dönemindeki mazbut vakıfların oluşturduğu mülklerin doğrudan doğruya Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne verildiğine dikkat çeken Köymen, iktidara yakın vakıflara Genel Müdürlük eli ile mülkiyet devrinin yapıldığını söyledi ve Gezi Parkı'nın buna bir örnek olduğunu belirtti:
“Olmayan bir Topçu Kışlası’nı (Gezi Parkı) İBB’nin elindeyken mazbut vakıflara verdiler. Üstelik bunu sadece kamu mülkiyetlerinde yapıyorlar. Önce mazbut bir vakfa veriyorlar, arkasından ya kendileri kullanıyor ya da türlü imar faaliyetleriyle, yeni kurulan vakıflara tahsis yapıyorlar.”
‘YAPILARI KORUMAYA YÖNELİK YAKLAŞIM YOK’
Vakıflara devredilen kültürel varlıkların korunması da sık sık tartışmalara neden olan bir konu. Köymen, Kasımpaşa’daki eski kışla binasının yıkılıp yeniden yapılmasıyla birlikte, Galata Kulesi’ne delici aletlerle verilen zararı hatırlattı. Yapıların geleceğe korunaklı aktarılması gibi bir derdin olmadığını ifade eden Köymen, fiili durumun masum olmadığını söyledi:
“Galata Kulesi’nin başına geleni biliyorsunuz. Cezayirli Hasanpaşa Kışlası kritik bir yerdir. Yıkıp yaptılar, Galata’ya hiltiyle giriştiler. Çok iyi koruyabildiklerini söyleyemeyiz. Bu aynı zamanda kendi dışındaki yerel yönetimlerin denetim yetkisini de elinden alan bir anlayış. Yani yerel yönetim yetkililerinin gidip denetim yapamadığını Galata Kulesi’nde gördük.”
Galata Kulesi ve Gezi Parkı'nın ardından Hidiv Kasrı da İBB'den alınıyor
İBB'den alınıp bakanlığa verilen Galata Kulesi'nin giriş ücretine fahiş zam
