Saklı Haç: Müslümanlaştırılmış Ermenilerin hikayesi

ARTI GERÇEK- Müslümanlaştırılmış Ermenilerin hikayelerini yakınlarının anlatımıyla izleyiciye aktaracak 'Saklı Haç' belgeselinin çekimleri tamamlandı.

Ağustos ayında Diyarbakır’ın Eğil ilçesinde başlanan ‘Saklı Haç’ adlı belgeselinde, 1915 ve sonrasında ilçede ve çevresinde yaşayan Ermenilerin akıbetini, özellikle de ilçede yaşayan Müslümanlaştırılmış Ermeniler’in kimlik bunalımını, 1915 sonrası travmalarını ve kendilerinden sonraki kuşaklara aktardıkları hikayeleri, parçalanan aileleri anlatan belgeselin yönetmenliğini gazeteci Altan Sancar ve Serhat Temel üstlenirken belgeselin ön araştırmasını foto muhabir Sertaç Kayar gerçekleştirdi. 

'MÜSLÜMANLAŞTIRILMIŞ ERMENİLERİN YAKINLARI KONUŞUYOR'

Belgesel ekibinin derlediği bilgilere göre Eğil, Diyarbakır’da Ermenilerin nüfusunun yoğun olduğu ilçeler arasında bulunuyor. İlçenin merkezinden Dicle nehrine ulaşan yol boyunca Ermeni yerleşim yerleri, kilise, ev ve çarşı kalıntılarını bulunuyor.

İlçe merkezinde geçmişte Ermenilerin yürüttüğü kalaycılık ve semercilik mesleklerinin son temsilcileri Müslümanlaştırılmış Ermenilerin yakınlarından oluşuyor. İlçede tahminlere göre geçmişte Ermeni olan, 1915 sonrası Müslümanlaştırılan en az 20 hane bulunuyor. Geriye kalan ve ilçede nüfusu oluşturan diğer Ermenilerin ise 1915’te öldürüldüğü veya tehcire gönderildiği tahmin ediliyor.İlçede yaşayan Müslümanlaştırılmış Ermenilerin özellikle dayı veya teyzelerinin Ermenistan, Suriye ve Amerika gibi ülkelere gittikleri, kendileri hayatta olmasa da çocuklarının hayatta olduğu ve ilçeye ilişkin bilgilerinin olduğu biliniyor. 

Türkiye’de bu durumda olan birçok yerleşim yeri olduğu ve binlerce ailede Müslümanlaştırılmış Ermenilerin bulunduğu biliniyor. Bu kimlik ile yaşamaya çalışan insanlar ne tam anlamı ile asimile olduktan sonra içinde yaşamaya başladıkları kimlik ile barışabiliyor ne de geçmiş Ermeni kimliklerine dönebiliyor.

'EĞİL'İN DE GEÇMİŞ KİMLİĞİ RESMİ TARİHE YENİK DÜŞÜRÜLDÜ'

'Saklı Haç' ekibi, eğil özelindeki dikkat çekici durumu ilçe genelinde yaşayan Müslümanlaştırılmış Ermenilerinin özellikle çocuklarına geçmiş kimliklerini aktarma noktasında çaba harcamaları olarak özetliyor.

İlçede kimi aileler dışındaki birçok aile, geçmişlerinde Müslümanlaştırılmış Ermeni kimliği taşıdıklarını biliyor ve buna ilişkin araştırmalar yürütüyor. Tüm bunların yanında ilçede resmi anlamda geçmiş nüfusa ve kültürüne ilişkin bir çalışma yapılmamakla birlikte salt Sünni Müslüman kimlik öne çıkarılarak, bölge illerinin her ilçesinde olduğu gibi Eğil'in de geçmiş kimliği resmi tarihe yenik düşürülmüş.

'SAKLI HAÇ EKİBİ MÜSLÜMANLAŞTIRILMIŞ ERMENİLERİN BİRİNCİ VE İKİNCİ DERECE YAKINLARIYLA GÖRÜŞTÜ'

Tüm bu nedenlerden ötürü bağımsız şekilde bir araya gelen Saklı Haç ekibi, ilçede aktarıcı olarak bulunan ve yaş ortalamaları 75 üzeri olan birinci kuşak ile 40 üzeri olan ikinci kuşak Müslümanlaştırılmış Ermenilerin yakınları ile görüştü. Aktarılanları derleyen ekip, ilçede yaşayan ve konuşmayı kabul edenlerin kimlik bunalımlarını da gözler önüne seriyor. 

Belgesel için onlarca saatlik çekim yapan ve yirmiden fazla kişi ile görüşen ekip, belgeselin müziği için ise Ermenistan ile bağlantı kurdu. Müziği belgeselin ruhuna uygun olarak Ermenistan’da hazırlayacak ekip, belgeseli Nisan ayında izleyiciyle buluşturmayı yetiştirmeyi hedefliyor. 

Son olarak Saklı Haç belgeseli ekibi, son montaj ve belgesel müziğinin stüdyo masraflarını karşılamak için de bir bağış kampanyası oluşturmuş durumda. Ekip, son aşamaları tamamlamak için 'http://www.fongogo.com/Project/sakli-hac-belgeseli-desteklerinizi-bekliyor' adlı web sitesinde, "Desteğiniz ile benzer hikayelerin tarihin sayfalarında kaybolmaması için gelecek çalışmalarımıza cesaret vereceğinizi unutmayın" sözleri ile destek bekliyor.

(KÜLTÜR SANAT SERVİSİ)