Yeni bir araştırma Troya'nın Mezopotamya ve İndus Vadisi ile altın ticaretini ortaya çıkardı

Mehmet ALTUN

Artı Gerçek - Truva'dan yaklaşık 60 kilometre uzakta bulunan Lemnos adasında bulunan Poliochni yerleşim yerindeki Erken Tunç Çağı mücevher örnekleri Truvadakilerle karşılaştırılarak ilk kez incelendi. Yeni teknikten yararlanarak çalışmalarını yürüten uluslararası araştırma ekibi ulaştığı verileri Journal of Archaeological Science dergisinde yayınladı.

Bahsi geçen mobil lazer yöntemi ünlü mücevher parçalarının daha detaylı olarak incelenmesine olanak sağlıyor. Bu kapsamda yeniden incelenen Truva ve Poliochni altınları ile Mezopotamya'nın Erken Tunç Çağı'ndaki ticari ilişkilerinin İndus Vadisi'ne kadar uzandığı anlaşılıyor.

Troya Antik Kenti’ne verdiği büyük zararların yanında kaçırdığı değerli altın ve mücevher buluntuları ile tanınınan amatör arkeolog Heinrich Schliemann, 1873’te Troya Antik Kenti’nde Priamos Hazinesi’ni keşfettiğinden beri, Troya’da çıkarılan altın ve mücevherlerinin kökeni bir gizem olarak kaldı.

Berlin Müzesi’nde sergilenen Troya hazineleri dışında bir diğer sergi yeri olan Atina’daki Ulusal Arkeoloji Müzesi’ndeki altın ve mücevherlerinin kökenlerini bulmak için Mannheim’daki Reiss-Engelhorn Müzeleri’ndeki Curt-Engelhorn Arkeometri Merkezi’nin (CEZA) bilimsel direktörü ve Tübingen Üniversitesi’nin Troya projesinin direktörü Ernst Pernicka liderliğindeki çeşitli kurumlardan araştırmacılar, Troya ve Poliochni’de bulunan Tunç Çağı mücevherlerinin örneklerini analiz etmek için taşınabilir bir lazer ablasyon sistemi (pLA) uyguladı.

ARAŞTIRMANIN SONUÇLARI JOURNAL OF ARCHAEOLOGİCAL SCİENCE’DA YAYINLANDI

Çalışma, Mannheim’daki Reiss-Engelhorn-Musede’deki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi’nin (CEZA) Bilimsel Direktörü ve Tübingen Üniversitesi’ndeki Troia projesinin başkanı Ernst Pernicka ve Viyana’daki Avusturya Bilimler Akademisi Avusturya Arkeoloji Enstitüsü Müdürü Barbara Horejs tarafından başlatıldı. Uluslararası ekibi, Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi, Viyana’daki Avusturya Arkeoloji Enstitüsü (ÖAI) ve Atina’daki Ulusal Arkeoloji Müzesi’nden doğa bilimcileri ve arkeologları içeriyordu.

Prof. Pernicka ve birlikte çalıştığı uluslararası ekip, bahsi geçen altın minerallerin kökenlerinin, nehirler gibi sözde ikincil birikintilerden elde edildiği ve kimyasal bileşiminin, Limni’deki Poliochni yerleşiminden ve Mezopotamya’daki kraliyet mezarlarından gelen altın nesnelerinkiyle aynı olduğunu kanıtlayabildi. Buradan hareketle eldeki sonuçları değerlendiren Pernicka, “Yani bu uzak bölgeler arasında ticari ilişkiler olmalıydı” dedi.

Pernicka (sağda) ve Moritz Numrich, Atina’daki Ulusal Arkeoloji Müzesi’nde lazer ablasyon cihazı üzerinde çalışıyorlar.

Araştırma, ekibin Atina’daki Ulusal Arkeoloji Müzesi’ndeki mücevherlerden minimal invaziv örnekler almasını sağlayan taşınabilir bir lazer (pLA) ile mümkün oldu. Müzenin kolyeleri, kolyeleri, küpeleri ve boyun halkaları o kadar kıymetli ki, laboratuvara taşınmamalı, nesnelere gözle görülür bir zarar verecek şekilde incelenmemelidir. Şimdiye kadar mevcut olan yöntemler, bu engellerden en az biri nedeniyle başarısız oldu. Öte yandan taşınabilir lazer, müzede yerinde örnekleme için parçalardaki o kadar küçük bir deliği eritiyor ki, çıplak gözle hiçbir şey görülemiyor. Pernicka ve Mannheim’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi’ndeki ekibi daha sonra kütle spektrometrisi kullanarak örneklerin bileşimini inceleyebildi.

Altına ek olarak, tarihi altın takılar her zaman gümüş, bakır, kalay, paladyum ve platin gibi diğer unsurları da içerir. Alaşıma bağlı olarak, bilim insanları bulguların net bir kimyasal profilini oluşturabilir ve bundan sonuçlar çıkarabilir. Bu nedenle, Troya mücevherlerindeki yüksek kalay, paladyum ve platin konsantrasyonları, bunun için işlenen altının altın tozu şeklinde bir nehirden yıkandığının açık bir göstergesidir. Araştırmacılar ayrıca, atölyelerin mücevherleri sadece bireysel parçalar olarak değil, seri olarak ürettiklerini kanıtlayabildiler. Örneğin, farklı yerlerde bulunan aynı tasarımdaki kolyelerin altın trombositlerindeki aynı oranda platin ve paladyum için başka bir açıklama yapılamıyor.

İncelenen 61 parça Troya altın süs eşyaları

Priamos Hazinesi 4500 yıllık geçmişe sahip

Toplamda, araştırma ekibi, hepsi M.Ö. 2.500 ila 2.000 yılları arasında Erken Tunç Çağı’ndan kalma 61 eseri inceledi. Schliemann’ın İlyada’dan efsanevi Troya kralına sehven atfettiği ünlü “Priamos Hazinesi” de bu döneme aittir.

Kraliyet mezarlarınızdaki altınların kökeni de onlarca yıldır arkeoloji dünyasında tartışılıyordu. Zira Mezopotamya’da doğal altın yatakları yoktur – bu nedenle Truva’nın bulunduğu Batı Anadolu’nun olası bir menşei bölgesi olduğundan şüpheleniliyor.

Tunç Çağı’nda iyi bilinen altın yatakları ve dört küçük spiralli çarpıcı küpenin dağılımı

Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan Pernicka, “Ancak Mezopotamya ile aktif ticari ilişkilerin kanıtı olan başka bölgeler de var” diyor. Erken Tunç Çağı dönemine ilişkin karşılaştırmalı arkeolojik çalışmaların gösterdiği gibi, Ege Denizi’nden günümüz Pakistan’ındaki İndus Vadisi’ne kadar geniş bir coğrafi alanda çarpıcı bir şekilde benzer nesneler kullanılmış. Bu benzerlikler Resmi mühürler ve standart ağırlıklar, aynı spiral desenlere sahip küpeler, lapis lazuli veya turuncu-beyaz parıldayan carnelian gibi değerli taşlar üzerinden kurulabiliyor. Horejs ise “Yeni arkeometrik veriler bize yaklaşık 4500 yıl önceki toplum modellerimiz, iletişim ve ticarer ağları ve kaynakların önemi için sağlam ve küresel bir çerçeve sağlıyor” diye konuşuyor.

Bununla birlikte, araştırmacılar henüz Troya altınlarının kesin kökenini tartışma götürmeyecek netlikte kesinleştiremediklerini söylüyor. Pernicka: “Troya, Poliochni ve Mezopotamya altınlarındaki eser elementlerin oranına bakarsak, Gürcistan’dan gelen Tunç Çağı altını, bahsedilen sitelerle en büyük benzerlikleri göstermektedir. Bununla birlikte, bu varsayımı doğrulamak için diğer bölgelerden ve diğer nesnelerden elde edilmesi gereken veri ve çalışmalardan hala yoksunuz. “ (Universitaet Tübingen)