'Deepfake' ve gerçekliğin manipülasyonu

Artı Gerçek - Gündelik yaşama 21. yüzyılda dahil olan yapay zekanın getirilerinden biri olan derin sahte (deepfake), otantik dezenformasyon yöntemlerini aşarak bilgi manipülasyonunda çığır açıyor. Yeraltı ekonomisinde de popülarite kazanmakta olan bu teknoloji; siyasi, ekonomik ve toplumsal sorunları da beraberinde getiriyor. Bu kavram mahkeme salonlarında yankılanmaya başlamış ve bazı devletler yasal düzenlemelere gitmiş olsa da toplumlar derin sahte teknolojisinin kötüye kullanımı karşısında savunmasız durumda kalıyor.

DERİN SAHTE (DEEPFAKE) NEDİR ?

Derin sahte (deepfake), yapay zeka ya da makine öğrenimi aracılığıyla dijital ortamda yaratılmış veya değiştirilmiş olan gerçekçi fakat sahte video ve görüntüler için kullanılan bir terim. Bu teknoloji, bir kişinin yüzünü veya sesini, başka bir kişinin yüzüne veya sesine benzetmek amacıyla kullanılıyor. Böylece örneğin siyasetçilerin ses ve görüntülerinin taklit edildiği videolar hazırlanabiliyor, küresel ekonomiyi etkileyebilecek isimlerin sahte ses kayıtları oluşturulabiliyor veya insanların yüzleri pornografik içeriklere yerleştirilebiliyor. Derin öğrenme algoritmalarının bir alt dalı olan yapay sinir ağlarının kullanımı ayrıca sahte haber videoları, şahsı taklit eden dolandırıcılık girişimleri, itibar manipülasyonları ve kişisel gizlilik ihlalleri gibi sorunlara yol açabiliyor.

YERALTI EKONOMİYİ CEZBEDEN BİR TEKNOLOJİ

Gerçeklik algısını sarsabilme potansiyeli nedeniyle etik ve yasal sorunları da beraberinde getiren bu teknoloji, yeraltı ekonomisi için de cazip bir piyasa yaratıyor. Zira Rusya merkezli güvenlik şirketi Kaspersky uzmanları, sadece bir dakikalık bir derin sahte videoya 300 dolarla 20 bin dolar arasında fiyat biçildiğini belirtiyor.

Yapay zeka tekniklerinin yaygınlaşması ve kitlelerin kullanımının kolaylaşması ile birlikte teknoloji alanında uzman olmayan kişiler de sahte görüntü veya ses üretebiliyor ve üretilen derin sahteler ekonomik emellerin ötesinde intikam ya da karalama amaçlı kullanılabiliyor. Bu noktada en sık başvurulan yöntem sahte pornografik içerik üretimi olurken, hedef alınanların neredeyse tümünü kadınlar oluşturuyor.

DİJİTAL ATAERKİ

Derin sahte gözlemi ve tespiti üzerine çalışmalar yürüten Sensity firmasının 2019 tarihli raporuna göre; derin sahtelerin yüzde 96’sını rızasız pornografik içerikler oluşturuyor. Bu içeriklerin yüzde 99’unda ise kadınlar yer alıyor. Hedef alınan kadınlar ise sadece ünlüler değil. Öyle ki metalaşmış derin sahte pornografik içerikleri, ‘sipariş üzerine’ herhangi birini içerecek şekilde üretilebiliyor. NBC’nin haberine göre; popüler bir dijital platform olan Discord’da bir içerik oluşturucu, 2 milyondan az Instagram takipçisi olan herhangi bir kadının beş dakikalık derin sahte videosunu 65 dolara yapmayı teklif ediyor. Bu meta, hedef alınan insanın rızası olmaksızın ‘tüketicinin’ kişisel cinsel isteklerini tatmin etmesini veya eski partnerlerine zarar vermesini mümkün kılıyor. Virginia Üniversitesi’nde hukuk profesörü olan Danielle Citron’un ifadesiyle, "Derin sahte teknolojisi kadınlara karşı silah olarak kullanılıyor.”

MAHKEME KORİDORLARINDA DA YANKILANAN BİR KAVRAM

Sadece altı yıl önce, kasım 2017’de ilk olarak ortaya çıkan derin sahte; dijital dünyadan mahkeme koridorlarına taşınan, avukatların, savcıların ve yargıçların artık aşina olduğu veya olması gerektiği bir teknoloji. Zira henüz bir ay önce Hollanda’da derin sahte kullanan bir kişiye dava açıldı. Kadın sunucu Welmoed Sijtsma’nın görüntüleri ile derin sahte pornografik içerik üreten ve yayan 39 yaşında bir erkek hakkında açılan dava, Hollanda’da bu konuda açılan ilk ceza davası olarak kayıtlara geçti.

Söz konusu teknoloji bir yandan da savunma olarak da kullanıldı. Otomotiv şirketi Tesla’ya karşı açılan bir davada şirketin sahibi Elon Musk’ın 2016 yılına ait ses kayıtlarının sunulmasının ardından avukatları, "Musk, kamuya mal olmuş pek çok kişi gibi, aslında hiç söylemediği ya da yapmadığı şeyleri söylediğini ve yaptığını gösterdiğini iddia eden pek çok derin sahte video ve ses kaydına konu olmuştur" savunmasında bulundu.

Mayıs ayında ise sosyal medyada Pentagon yakınlarında büyük bir patlama olduğunu gösteren sahte bir görüntü paylaşılması üzerine borsada kısa süreli düşüş yaşanmıştı. Birkaç dakika içinde, aralarında doğrulanmış hesapların da bulunduğu bir dizi sosyal medya hesabının sahte resmi paylaşması ise kafa karışıklığını daha da artırmıştı.

TÜRKİYE’DE SEÇİMLERDEN ÖNCE GÜNDEME GELMİŞTİ

Derin sahte kavramının Google aramaları, Türkiye’de seçim öncesi dönemde zirve yaptı. CHP Genel Başkanı ve Millet İttifakı Cumhurbaşkanı Adayı Kemal Kılıçdaroğlu, “Seçime 10 gün kala pis işler döneceği” iddiasını dile getirmişti. Hemen ardından X’te yaptığı paylaşımda ise İletişim Başkanı Fahrettin Altun’u ‘dark web’ ile anlaşmaya çalışmakla suçlayarak uyarmıştı. CHP kanadı, “karanlık, kirli ağlar” olarak tanımlanan “dark web” (karanlık ağ) siteleri üzerinden Kılıçdaroğlu'nun aleyhine sahte ses kayıtları, montaj görüntülerle “yıpratma kampanyası” yürütüleceğini iddia etmişti. CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç da “PKK ile görüşme ses kaydının sosyal medyada dolaştırılacağına dair ihbar aldık” açıklamasında bulunmuştu.

Türkiye’deki derin sahte kullanımı dolandırıcılığa da konu oldu. Yapay zekayla Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın sesini taklit eden bir kişi iş insanları ve üst düzey kamu görevlilerinin dolandırmasının ardından tutuklandı.

KONTR-DERİN SAHTE, ÖZEL ŞİRKETLER VE DEVLETLER

Microsoft Başkanı Brad Smith mayıs ayında yaptığı açıklamada, yapay zeka konusundaki en büyük endişesinin derin sahtecilikler, gerçekçi görünen ancak yanlış içerikler olduğunu söylemişti. Smith, "Derin sahte ile ilgili sorunları ele almamız gerekecek. Özellikle de halihazırda Rus hükümeti, Çinliler ve İranlılar tarafından gerçekleştirilmekte olan yabancı siber etki operasyonları hakkındaki endişelerimizi ele almamız gerekecek” ifadelerini kullanmıştı. Gerekli adımların atılması gerektiğini vurgulayan Smith, "Yapay zeka kullanımı yoluyla insanları aldatmak ya da dolandırmak amacıyla meşru içeriğin değiştirilmesine karşı koruma sağlamak için adımlar atmamız gerekiyor” demişti.

Teknoloji şirketi Intel de derin sahteyle mücadeleye yönelik yürüttüğü çalışmalarda çözümü bulduğunu düşünüyor. Şirket, geliştirdiği ‘FakeCatcher’ (Sahte Yakalayıcı) isimli sistemin yüzde 96 oranında başarılı olduğunu iddia ediyor.

İNGİLTERE'DE SUÇ SAYILDI, ABD DE TASARI HAZIRLADI

Ancak derin sahte tespitine yarayan araçların devreye sokulması, üzerinde oynanmış görüntü ya da seslerin üretilmesini veya yayılmasını engellemiyor. Dolayısıyla hükümetler, bu yeni teknolojiye yönelik yasaların yürürlüğe girmesi için çalışma yürütüyor. ABD’de haziran ayında yapay zeka tarafından üretilen rıza dışı pornografinin paylaşılmasını yasa dışı hale getirilmesi ve bundan etkilenenler için yeni yasal yollar açılmasını öngören bir yasa tasarısı sunuldu. İngiltere’de ise çevrimiçi güvenlik yasa tasarısında haziran ayında yapılan değişiklikle derin sahte pornografik içerik paylaşımı ilk kez suç kapsamına alındı.

Hollanda’da ilk 'deepfake' davası: Sunucunun yüzüyle porno üreten kişi yargılanacak