Zilan’daki HES projesi için iptal kararı
Artı Gerçek - Danıştay tarafından bozularak tekrar yerel mahkemeye gönderilen “Zilan regülatörü ve HES projesi”nin iptali ile ilgili davada karar çıktı. Van 1. İdare Mahkemesi, "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararının uygun olmadığını ve projenin çevreye olabilecek olumsuz yöndeki etkilerinin önlenmesi ya da zararının çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için gerekli önlemlerin alınmadığı sonucuna vardı.
‘ÇED RAPORU GEREKLİ’ KARARI
Hidroloji, su ürünleri, arkeoloji, flora ve fauna uzmanları tarafından, dava konusu proje kapsamında düzenlenen “Proje Tanıtım Dosyasında” yer verilen alınması gereken önlemlere ilişkin değerlendirmelerin, ilgili uzmanlık alanları itibarıyla eksik olduğu belirtilen kararda, “Bu veriler ve değerlendirmeler esas alınmak suretiyle tesis edilen dava konusu ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir’ kararının uygun olmadığı, projenin çevresel etkilerinin ilgili uzmanlık alanları cihetiyle daha detaylı incelenmesi ve ÇED raporunun alınması gerektiği açıkça ortaya konulmuştur. Dava dosyasında mevcut bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporlarının birlikte değerlendirilmesinden; her ne kadar, anılan raporlarda yer alan inşaat, ziraat ve jeoloji uzmanlarınca, dava konusu işlemin ilgili uzmanlık alanları itibarıyla uygun olduğu yönünde görüş ve kanaat belirtilmiş ise de, özellikle ekolojik canlılığın devamı için gerekli olan can suyu miktarının dere yatağına ne kadar bırakılacağının proje tanıtım dosyasında belirtilmemiş olması, yine alanda bulunan su ürünlerinin ve flora-faunanın endemik çeşitliliği bakımından proje tanıtım dosyasının yeterli kapsamda olmadığı görülmektedir” denildi.
ÖNLEMLER ALINMADI
Zilan Elektrik Üretim Anonim Şirketi tarafından kurulması planlanan "Zilan Regülatörü ve HES Proje Revizyonu ve Kapasite Artışı" projesine ilişkin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın “ÇED gerekli değildir” kararını da değerlendiren mahkeme, şu karara vardı: “Çevre Kanunu ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında çevre üzerindeki olumsuz etkilerini, projenin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalarla alınacak önlemlerin ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olmayan, projenin çevreye olabilecek olumsuz yöndeki etkilerinin önlenmesi ya da zararının çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için gerekli önlemlerin alınmadığı ve literatür bilgilerine dayalı hazırlanan ve proje özelinde uygun ve yeterli olmayan Proje Tanıtım Dosyasına göre verilen dava konusu ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararında hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.”
Mahkeme, bu belirlemeler ışığında dava konusu işlemin iptaline karar verdi.
DAVANIN GEÇMİŞİ
Zilan Elektrik Üretim Anonim Şirketi tarafından Zilan katliamının yaşandığı alana yapılmak istenen “Zilan regülatörü ve HES projesi” için Van Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 30 Mart 2012’de “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) gerekli değildir” kararı verdi. Bunun üzerine ruhsat alan Gökakım Elektrik Üretim A.Ş. 2014’te HES projesinin inşaatına başladı. O dönem bazı bölge sakinleri ve kimi sivil toplum örgütlerinin Danıştay'a itirazda bulunmasıyla HES inşası durduruldu.
Gelen tepkiler üzerine HES’in yapılacağı araziler için Bakanlar Kurulu tarafından “acil kamulaştırma” kararı alındı. Durum yargıya taşınsa da koronavirüs salgınını fırsat bilen şirket, tekrar inşaata başladı. Aynı yıl Cumhurbaşkanlığı kararıyla bölgedeki kimi taşınmazlar için yine “acele kamulaştırma” kararı verildi. Kimi yurttaşlar yürütmenin durdurulması ve projenin iptali talebiyle “ÇED gerekli değildir” kararını Van 1. İdare Mahkemesi’ne taşıdı. Mahkemenin konuya ilişkin bilgi istediği Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, gönderdiği yazıda kamulaştırma kararı ve “problem yok” yanıtı ile “ÇED gerekli değildir” kararını savundu.
Mahkeme, davalı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından sunulan belgelerin ardından 22 Ekim 2020 tarihinde “davacının proje alanında ikamet etmediği” gerekçesiyle davanın reddine karar verdi. Bunun üzerine Danıştay 6. Daire’sine temyiz başvurusunda bulunuldu. Başvuruyu inceleyen Danıştay 6. Dairesi, İdare Mahkemesi tarafından verilen “ehliyetten ret” kararının bozulmasına hükmetti. Danıştay kararı sonrası dava dosyası esastan görüşülmek üzere tekrar Van 1. İdare Mahkemesi’ne gönderildi. Mahkeme, 10 Ağustos’ta yürütmenin durdurulması talebinin reddine karar verdi. (MA)