İrlanda'da anayasa değişikliği referandumu: Cinsiyet ayrımcılığı mı yoksa devletin ev kadınları ve anneleri desteklemesi mi?
Artı Gerçek - İrlanda Cumhuriyeti, anayasada aile ve bakımla ilgili değişikliklere ilişkin iki referandum için bugün sandığa gitti. 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nde düzenlenen referandumun ana konusu, Katolik nabzın güçlü attığı ülkede kadınların rolü oldu.
Sandığa çağrılan 3.3 milyon seçmene biri beyaz, diğeri yeşil olmak üzere iki oy pusulası verilerek özünde şu sorular yöneltildi: 1) Aile tanımını evliliğe dayanmayanları da kapsayacak şekilde genişletmek isteyip istemedikleri? 2) Kadınların evdeki rolüne ilişkin atfın yerine aile üyelerinin birbirlerine bakım sağlamasını dikkate alan bir ifade koymak isteyip istemedikleri?
Ireland Referendum: Polls open on family and care changes https://t.co/w8Z4KNCekB
— Darran Marshall (@DarranMarshall) March 8, 2024
YURTTAŞLAR MECLİSİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ TAVSİYELERİ UYARINCA
1937 tarihli İrlanda Anayasası'ndaki (Bunreacht na hÉireann) ifadeler ailenin temelinin evlilik, kadının yerinin ev olduğuna işaret ederken, referandumdaki sorular, 2.5 yıl önce toplanan yurttaşlar meclisinin sunduğu toplumsal cinsiyet eşitliği konusundaki tavsiyelere dayandırıldı.
AİLE İÇİN 'EVLİLİĞE VEYA DİĞER KALICI İLİŞKİLERE DAYALI' ÖNERİSİ
İrlanda Anayasası'nın 39. Maddesi'ne göre ailelere sağlanan mevcut koruma, yalnızca evlilik temelinde kurulanları kapsıyor. "Evliliğe veya diğer kalıcı ilişkilere dayalı" ifadesiyle değiştirilmesinin kabul edilmesi halinde, farklı aile birimleri aynı anayasal haklara ve korumaya sahip olacak.
KADININ EVDEKİ ROLÜ YERİNE 'AİLE FERTLERİNİN BİRBİRLERİNE BAKMASI' ÖNERİSİ
İrlanda Anayasası'nın 41. maddesi kadınların rolüyle ilgili olarak şöyle diyor:
"Devlet, kadınların ev yaşamları aracılığıyla devlete destek teşkil ettiğini ve bu destek olmaksızın kamu yararının elde edilemeyeceğini kabul etmektedir. Bu nedenle devlet, annelerin ekonomik zorunluluk nedeniyle ev işlerini ihmal ederek çalışmaya zorlanmamalarını sağlamaya çalışmaktadır."
Bu madde, bir kesime göre modern yaşamın gerisinde kalırken, diğer kesime göre kadının öneminin tanınması anlamına geliyor. Değiştirilmesinden yana oy çıkarsa, cinsiyet ayrımı gözetmeyen bir ifadeyle değiştirilip “aile fertlerinin birbirlerine bakmasından" bahsedilecek.
YARIM ASIR ÖNCE EVLİ KADIN ÇALIŞAMIYORDU
Nitekim 1973 yılına kadar İrlanda'da bekar kadınların evlendikten sonra işlerinden istifa etmeleri zorunluydu ve evli kadınların açık iş pozisyonlarına başvurmaları yasaktı.
Ireland to vote on removing 'sexist' references to women from constitution https://t.co/5fsF6SW7dU pic.twitter.com/QVFAhlpoLv
— Reuters (@Reuters) March 7, 2024
Eşcinsel olduğunu kamuoyuna açıklamış olan İrlanda Başbakanı Leo Varadkar, bilinçli olarak Dünya Kadınlar Günü'nde düzenlediği referandumu, "kadınlarla ilgili çok eski moda, çok cinsiyetçi dilin" silinmesi için bir şans olarak sundu.
YOKSA ASIL MESELE BAKIMLA İLGİLİ DEVLET DESTEĞİNİN KALKMASI MI?
Ama karşı kamp, değişikliğin, bakım veren veya alan kişileri desteklemek için devlete daha büyük yasal sorumluluk yüklemediğine dikkat çekti. Bakımı desteklemek için devletin "çabalayacağı" yönündeki ifadenin değiştirilmesinin, bunun devletin sorumluluğu değil, özel sorumluluk olarak kabul edilmesine yol açacağını vurguladı.
Irland stimmt über die Rolle der Frau ab https://t.co/as2mhVwRJX
— Humanistischer Pressedienst (@hpdticker) March 8, 2024
Alman haber sitesi Tagesschau, zıt kutupların nabzını yokladı.
'AİLE İÇİ BAKIMDAN HERKESİN SORUMLU OLDUĞUNUN TANINMASI'
University College Cork'ta aile hukuku profesörü Louise Crowley, referandumu büyük bir fırsat olarak gördüğünü belirtti. Crowley, değişikliğin kabul edilmesi halinde İrlanda Anayasası'nın, hükümeti, aile içi bakımdan sadece kadınların değil, diğerlerinin de sorumlu olduğunu ilk kez tanımak zorunda bırakacağına dikkat çekti.
'ÇALIŞAN KADINI SUÇLU GÖSTERİYOR'
Mevcut ifadeyi kadının üstüne suç atmak olarak algıladığını, zira kadının ev dışında çalışmasının aileye ve topluma zarar veren şekilde sorumlulukları ihmal etmek anlamına geldiğini ima ettiğini savunan aile hukuku profesörü, eşi ve çocuklarıyla birlikte ailenin refahının sorumluluğunu paylaşmaktan gurur duyduğunu dile getirdi.
'DEVLETİN EVDE KALMAK İSTEYEN ANNELERE DESTEK İDDİASI ÖNEMLİ'
Referandumda hayır oyundan yana muhafazakar aktivist Maria Steen ise farklı görüşte olduğunu belirtti. Mimarlık eğitimi almış bir avukat olan, çocuk yapınca evde kalmayı tercih eden Steen,anayasadaki ifadelerin olduğu gibi kalması için kampanya yürüttü.
'TAKDİR VE TEŞEKKÜR İFADESİ'
41. Madde'nin kadınların evde aileleri için yaptıklarından dolayı takdir ve teşekkür ifadesi olduğunu savunan Steen, devletin çocuklarıyla birlikte evde kalmak isteyen annelere destek verme iddiasının önemli olduğunu söyledi.
Annelerin maddi nedenlerden dolayı çalışmak zorunda kalmaması gerektiğini belirten muhafazakar aktivist, ancak annelere yönelik bu destek ifadesinin pek hayata geçmediğini kabul etti.
'VAZGEÇMEK YERİNE HÜKÜMETE DESTEK VERMESİ İÇİN BASKI YAPMALIYIZ'
Birbiri ardına hükümetlerin kadınların yanında durma konusunda başarısız olduğunu belirten Steen, hayata geçmesi için hükümete baskı yapmak gerektiğini vurgulayarak "Bir anket, çocuklarına bakan annelerin yüzde 69'unun, eğer para sorunu olmasaydı, tam zamanlı evde kalmak istediğini gösterdi" dedi. "İrlandalılar artık referandumda hayır oyu vererek daha fazlasını beklediklerine dair net sinyal vermeli" diye ekledi.
ANKETLERE GÖRE SEÇMEN KARARSIZ
Sonucu haftasonunda açıklanacak referandumun katılım oranı da merak konusu. Şubat ayının başına kadar İrlanda nüfusunun büyük kısmı referandumun neyle ilgili olduğunu bile bilmiyordu. Anketler, seçmenler arasında son ana kadar kararsızlık saptadı.
Çocuk haklarını korumaya yönelik 2012 referandumu, seçmenlerin yalnızca yüzde 33'ünün oy kullanması nedeniyle beklenenden daha az farkla kabul edilmişti. Eşcinsel evliliğe izin verilmesi ve kısıtlayıcı kürtaj yasalarının serbestleştirilmesi için yapılan 2015 ve 2018 halkoylamalarında ise katılım iki katına çıkmıştı. (BBC, Reuters, Tagesschau, Dış Haberler)
