İsviçreli yaşlı kadınların şikayetini haklı bulan AİHM'den tarihi karar: İklim kriziyle mücadele edilmemesi insan hakları ihlali
Artı Gerçek - Greta Thunberg'in henüz ergenken vitrin yüzü haline geldiği iklim mücadelesinde bu kez yaşlı kadınlar zafer kazandı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), İsviçre'nin İklimi Korumak İçin Yaşlı Kadınlar (KlimaSeniorinnen Schweiz) hareketinin açtığı davada, dünya çapında dalga etkisi yaratabilecek dönüm noktası niteliğinde bir karar aldı.
'SICAK HAVA DALGALARI SIRASINDA EVDEN ÇIKAMIYORUZ'
Çoğu 70'li yaşlarda olan 2 binden fazla İsviçreli kadının davası, iklim değişikliğiyle bağlantılı sıcak hava dalgalarının etkilerine karşı yaş ve cinsiyet bakımından savunmasız oldukları, sıcak hava dalgalarının sağlıklarını ve yaşam kalitelerini zayıflattığı, kendilerini ölüm riskiyle karşı karşıya bıraktığı şikayetine dayandırıldı. Yaşlı kadınlar, İsviçre'deki sıcak hava dalgaları sırasında evlerinden çıkamadıklarını ve sağlık krizlerine maruz kaldıklarını savundu. Fransa'nın Strazburg kentindeki AİHM de İsviçre'nin iklim kriziyle yeterince mücadele edememesinin insan haklarını ihlal ettiğine hükmetti.
'İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİNDEN KORUNMA HAKKININ İHLALİ'
Kararda, İsviçre hükümetinin gezegenin ısınmasına yol açan sera gazı emisyonlarını azaltmaya yönelik ulusal mevzuatında "kritik boşluklar" bulunması ve geçmiş iklim hedeflerine ulaşamaması nedeniyle kadınların bazı insan haklarını ihlal ettiği belirtildi. Bunun, kadınların “iklim değişikliğinin yaşamları, sağlıkları, refahları ve hayat kalitesi üzerindeki ciddi olumsuz etkilerinden” etkili şekilde korunma haklarının ihlali anlamına geldiği vurgulandı.
İSVİÇRE'DE SERA GAZI ÖLÇÜMÜ YAPILMIYORMUŞ
İsviçre mevzuatındaki kritik boşluklara fosil yakıtları yaktığında atmosferi ısıtan sera gazlarının miktarının belirlenmemesinin de dahil olduğunu belirten AİHM'nin "İsviçre'nin iklim değişikliğine ilişkin sözleşme kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmediği" kararı, Apler ülkesini fosil yakıt tüketimini azaltmaya zorlayabilir.
AVRUPA'DAKİ 46 ÜLKEYİ BAĞLAYABİLİR
Bu, AİHM'nin ilk kez bir iklim davasında karar vermesi açısından önemli. Temyiz hakkı tanımayan, hukuki açıdan bağlayıcı karar, Avrupa'daki 46 ülkede yasaların değişmesine yol açabilir.
BENZER DAVALAR İÇİN EMSAL
Uzmanlara göre AİHM kararı, uluslararası mahkemelerde bekleyen diğer insan hakları temelli iklim davalarını destekleyebilir ve gelecekte çok sayıda benzer davanın açılmasının taşlarını döşeyebilir.
'TÜM AVRUPA ÜLKELERİ İÇİN GEÇERLİ OLAN TARİHİ BİR EMSAL'
Nitekim Küresel Yasal Eylem Ağı avukatı Gerry Liston, "İsviçre'ye karşı alınan bugünkü kararlar, tüm Avrupa ülkeleri için geçerli olan tarihi bir emsal teşkil ediyor. Bu, tüm Avrupa ülkelerinin hedeflerini acilen bilime dayalı ve 1.5 dereceye hizalanacak şekilde revize etmeleri gerektiği anlamına geliyor" diyerek ekledi:
"Bu, tüm nesiller için büyük bir kazanımdır."
Aralık ayında Dubai’de düzenlenen BM İklim Zirvesi'nde (COP 28) bir araya gelen hükümetler, 2015’te Paris’te yapılan taahhüdü teyit edip küresel sıcaklık artışını sanayileşme öncesi seviyenin en fazla 1.5 derece üstünde tutma sözü vermişti.
Çevre avukatları kuruluşu ClientEarth'ten Vesselina Newman da "Dünyanın en yüksek mahkemelerinden birinden gelen bu sonuç, açık bir mesaj veriyor: Hükümetler vatandaşlarının insan haklarını korumak için emisyonları azaltma konusunda gerçek adımlar atmalı" diye konuştu.
GRETA THUNBERG YALNIZ BIRAKMADI
Rosmarie Wyder-Walti ve Anne Mahrer'in başını çektiği İsviçreli yaşlı kadın aktivistler, bugün AİHM'de kutlama yaparken, aralarına dünyaca ünlü İsveçli genç aktivist Greta Thunberg de katıldı.
'MÜMKÜN OLAN EN BÜYÜK ZAFERİ' KUTLADILAR
Reuters'e konuşan Rosemarie Wydler-Walti, Hala inanamıyoruz. Avukatlarımıza 'bu doğru mu' diye soruyoruz. Onlar da bize 'bunun elde edilebilecek en büyük şey' olduğunu söylüyor. Mümkün olan en büyük zafer" dedi.
'SALLANAN SANDALYEDE ÖRGÜ ÖRMEK İÇİN YARATILMADIK'
BBC'ye konuşan KlimaSeniorinnen üyesi Elisabeth Smart (76), çiftlikte geçen çocukluğundan beri İsviçre'deki iklimin nasıl değiştiğini gördüğünü belirtti. Davaya bağlılığı sorulduğunda, Smart şöyle dedi: "Bazılarımız öyle yaratıldık. Bizler sallanan sandalyede oturup örgü örmek için yaratılmadık."
FRANSA VE PORTEKİZ MERKEZLİ İKLİM BAŞVURULARI REDDEDİLDİ
Diğer yandan AİHM, Fransa'dan bir belediye başkanının hükümete, Portekiz'den 6 gencin 32 Avrupa ülkesine karşı yaptığı iklim başvurularını "kabul edilemez" olarak değerlendirildi. Fransız iddiası, davacının o zamandan beri ülkeden taşınmış olması, artık davasının odaklandığı bölgeyle bağlantısı olmaması, dolayısıyla dava açısından "mağdur" olarak nitelendirilmemesi nedeniyle reddedildi. Portekiz iddiası, davacıların öncelikle kendi ulusal yargı sistemlerindeki tüm yolları tüketmedikleri ve meselenin Portekiz dışındaki ülkeleri kapsaması için hiçbir gerekçe bulunmadığı gerekçesiyle geri çevrildi. (CNN, BBC, France24, Dış Haberler)
