Suriye'deki savaş suçlarına dair rapor: Hükümet 'Şebbihaları' organize etti, kışkırttı ve konuşlandırdı

Artı Gerçek - Savaş suçları araştırmacıları, 10 yılı aşkın süren iç savaşla büyük yıkıma uğrayan Suriye'deki çatışmaların ilk yıllarında üst düzey hükümet yetkililerinin, muhaliflerin bastırılmasına yardımcı olmak için 'Şebbiha' (Arapça'da hayalet, hortlak veya çokça suç işleyen) olarak bilinen paramiliter grupları kurduğunu ve yönettiğini belgeledi. Uluslararası Adalet ve Hesap Verebilirlik Komisyonu'nun (CIJA) 45 kişilik Suriye ekibinin hazırladığı raporda Şebbiha milislerinin mahalle düzeyindeki sadık gruplardan iyi organize olmuş milislere ve daha sonra Ulusal Savunma Gücü adı verilen ordunun paralel bir kanadına evrilmesine ilişkin detayları da aktardı.

'HÜKÜMET ŞEBBİHALARI PLANLADI, ORGANİZE ETTİ, KIŞKIRTTI VE KONUŞLANDIRDI'

Reuters ile paylaşılan raporda, CIJA araştırmacıları tarafından ele geçirilen yedi belgeye yer verildi. Söz konusu belgeler, Suriye hükümetinin en üst kademelerinin 2011'de savaşın başlamasından itibaren Şebbihaları "planladığını, organize ettiğini, kışkırttığını ve konuşlandırdığını" kanıtlıyor.

Birleşmiş Milletler (BM) müfettişleri de daha önce 2012'de Şebbiha milislerinin cinayet ve işkence dahil olmak üzere insanlığa karşı suçlar işlediğine inanmak için makul gerekçeler olduğu sonucuna varmıştı. Milislerin işlediği suçlar arasında keyfi tutuklama, gözaltı, cinsel şiddet ve yağma da bulunuyor.

CIJA'nın raporunda söz konusu suçların işlenmesi için doğrudan yazılı emirler bulunmadığına da dikkat çekildi. Suriye hükümeti daha önce CIJA'nın raporlarında yer verilen bazı toplu katliamlar için muhalifleri suçlamıştı. Hükümet, şu ana kadar Şebbiha milisleri hakkında ya da bu grupların örgütlenmesinde herhangi bir rolü olup olmadığı konusunda kamuoyuna açıklama yapmadı.

BELGELERDE 'HAREKETE GEÇİRME' TALİMATI DA YER ALIYOR

Rapor, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad yönetimine karşı protestoların başladığı ocak 2011'e kadar uzanan belgeler, Halk Komiteleri olarak adlandırılan ve Şebbiha olarak bilinen hükümet destekçilerini güvenlik aygıtına dahil eden, onları eğiten, talimat veren ve silahlandıran grupların oluşturulmasını detaylandırıyor.

Belgeler arasında 2 Mart 2011'de askeri istihbaratın 'Güvenlik Komiteleri' aracılığıyla yerel yetkililere muhbirleri, taban örgütlerini ve Esad hükümetinin sözde dostlarını "harekete geçirme" talimatı verdiği de yer alıyor. Söz konusu komitelerin Esad liderliğindeki Baas partisinin üst düzey isimleri tarafından yönetildiği biliniyor. Aynı yılın nisan ayına tarihli başka belgelerde ise söz konusu komitelerin 'Halk Komitelerine dönüştürülmesi' emri de yer aldı.

DOĞRUDAN ESAD'A RAPOR VERİLMİŞ

Raporda ayrıca nisan, mayıs ve ağustos 2011'de yeni kurulan ve doğrudan Esad'a rapor veren güvenlik güçleri, istihbarat teşkilatları ve üst düzey yetkililerden oluşan Merkezi Kriz Yönetim Komitesi'nin (MKYK) Halk Komitelerine verdiği talimatlar da yer alıyor.

MKYK'nin 18 Nisan 2011 tarihli ve raporda tamamına yer verilen ilk direktiflerinden biri, Halk Komitelerine göstericilere karşı nasıl silah kullanılacağı ve göstericilerin nasıl tutuklanıp hükümet güçlerine teslim edileceği konusunda eğitim verilmesi emrini içeriyordu.

Almanya'da bir bölge mahkemesi 2021'de, Suriye istihbarat servisi yetkililerinden birine karşı açılan davada verdiği kararda, MKYK'nin mart 2011'de kurulduğunu ve güvenlik güçlerinin üst düzey liderlerinden oluşan geçici bir organ olarak Esad'a rapor verdiğini kayda geçirmişti.

ABD'de bir bölge mahkemesi ise 2019'daki bir davada, "Suriye hükümetinin en yüksek ulusal güvenlik organı" olarak nitelendirdiği ve "hükümetin üst düzey üyelerinden oluşan" MKYK'yi Esad'ın kendisinin kurduğuna hükmetmişti.

Raporda ayrıca, muhaliflerin ülkenin belli bölgelerini ele geçmesinin ardından hükümet veya askeri tesislerden toplanan çok sayıda belgeden de yararlanıldı. CIJA raporda alıntı yapılan belgelerin tümünü yayınlamadı. Yayınlanmayan belgelerin Avrupa ülkelerinde devam eden soruşturma dosyalarında yer aldığı belirtildi.

AVRUPA ÜLKELERİNDE AÇILAN DAVA SAYISI ARTABİLİR

CIJA, mart 2012'de Humus kentindeki Karm al-Zeytoun mahallesi de dahil olmak üzere Suriye'de hükümet yanlısı milislerin karıştığı belirtilen dokuz katliamın adını verdi. Ülkede hâlâ hükümetin kontrolündeki bölgelerde yaşayan akrabalarına karşı misilleme yapılmasından korktuğu için isminin açıklanmasını istemeyen Suriyeli bir erkek Reuters'a, karısı ve beş çocuğunun orada öldürülenler arasında olduğunu söyledi. İsmini vermek istemeyen Suriyeli, "Şebbihalar onları duvara dayayıp tecavüz etmeye çalışmış, sonra da vurmuşlar" dedi.

Suriye'deki çatışma üzerinde yargı yetkisine sahip uluslararası bir savaş suçları mahkemesi bulunmuyor. Ancak, Hollanda, İsveç, Fransa ve Almanya gibi ülkelerde, başka bir yerde işlenmiş olsalar bile savaş suçlarını kovuşturmalarına izin veren yasalara sahip bir dizi evrensel yargı yetkisi davası bulunuyor. Uzmanlar, söz konusu belgelere dayanarak Avrupa ülkelerindeki mahkemelere başvurulabileceğini belirtiyor.

Suriye'de, Mart 2011'de barışçıl halk gösterileri daha sonra kanlı bir iç savaşa dönüşmüştü. Ülkedeki savaşta on binlerce insan ölürken, milyonlarca kişi yerinden edilerek ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştı. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne göre, iç savaş nedeniyle 6 milyon 700 bin Suriyeli mülteci konumuna düşmüştü. (DIŞ HABERLER)