Thomas Friedman: Dünya eskisi gibi olmayacak

New York Times yazarı Thomas Friedman, nükleer silah sahibi Rusya lideri Putin’in Ukrayna’yı işgalinin dünya için çok tehlikeli bir dönemin kapısını açtığını yazdı. Putin’in denetimsiz bir güce sahip olmasının tehlikelerine işaret eden Friedman, teknolojinin bugünkü aşamasında yaşanan bu eski model savaşı değerlendirdi:

Gazetecilikteki en tehlikeli beş kelime: "Dünya asla eskisi gibi olmayacak." deyimidir. 40 yılı aşkın süredir yaptığım işimde bu ifadeyi kullanmaya nadiren cesaret edebildim. Ama şimdi Vladimir Putin'in Ukrayna'yı işgalinin ardından kullanıyorum..

Dünyamız eskisi gibi olmayacak çünkü bu savaşın tarihsel bir benzeri yok. Bu, bir süper güç tarafından 18. yüzyıl tarzı ham bir toprak gaspıdır, ancak 21. yüzyılın küreselleşmiş bir dünyasında yapılmaktadır. Bu, TikTok'ta yalnızca akıllı telefonlarla donanmış süper güçlü kişiler tarafından ele alınacak ilk savaş, bu nedenle vahşilik eylemleri belgelenecek ve herhangi bir editör veya filtre olmadan dünya çapında yayınlanacak.

Savaşın ilk gününde, işgalci Rus tank birimlerinin beklenmedik bir şekilde Google haritaları tarafından ifşa edildiğini gördük, çünkü Google, Rus zırhının trafik sıkışıklığına neden olduğu konusunda sürücüleri uyarmak istiyordu.

Bu oyunu daha önce hiç görmediniz.

Evet, Rusya'nın Ukrayna'yı ele geçirme girişimi, bir Avrupa hükümdarının veya Rus çarının daha fazla toprak istediği ve onu ele geçirmek için zamanının uygun olduğuna karar verdiği (Amerika ve Fransa'daki demokrasi devrimlerinden önceki) yüzyıllara bir geri dönüş oldu. Ve bölgedeki herkes, Putin’in önüne geleni yiyip bitireceğini biliyordu ve onu durduracak küresel bir topluluk yoktu.

Ancak bugün bu şekilde hareket ederek Putin, yalnızca II. Dünya Savaşı'ndan bu yana yürürlükte olan uluslararası sistemin kurallarını -hiçbir ulusun komşu ulusu öylece yutamayacağı- kurallarını tek taraflı olarak yeniden yazmayı amaçlamıyor, aynı zamanda bunu değiştirmeye de hazır. Soğuk Savaş'tan sonra Rusya'ya dayatıldığını hissettiği güç dengesini değiştirme kararlılığında.

JUNGLE’A GERİ DÖNDÜK AMA…

Bu denge - ya da Putin'in görüşüne göre dengesizlik, Versay Antlaşması'nın 1.. Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya'ya dayattığı aşağılayıcı tavırla eşdeğerdi. Rusya'nın durumunda, Moskova'nın NATO'nun genişlemesini yalnızca bir parçası olan eski Doğu Avrupa ülkelerini de kapsayacak şekilde yutması gerektiği anlamına geliyordu. Polonya gibi Sovyetler Birliği'nin etki alanında olanlar değil, hatta prensipte Ukrayna gibi Sovyetler Birliği'nin bir parçası olan devletleri yutması…

Birçok insanın, Putin'in işgalinin tezahür ettiği bu iğrenç ve vahşi jeopolitik tarzının geri dönüşü için bir tür kestirme yol olarak Robert Kagan'ın "Jungle Geri Büyüyor" adlı güzel kitabına atıfta bulunduğunu görüyorum. Ama bu resim eksik. Çünkü bu 1945 ya da 1989 değil. Jungle’a geri dönmüş olabiliriz ama bugünün jungle’ı kablolu.

Telekomünikasyon ile her zamankinden daha yakın bir şekilde birbirine bağlı dünya… Uydular; ticaret; internet; karayolu, demiryolu ve hava ağları; finansal piyasalar ve tedarik zincirleri. Dolayısıyla, Ukrayna sınırları içinde savaş draması sürerken, Putin'in işgalinin riskleri ve yansımaları dünya çapında hissediliyor. Hatta Kremlin'deki dostu için endişelenmek için iyi bir nedeni olan Çin'de bile.

Tamamen birbirine bağlı bir dünyada ilk savaş olan "World War Wired"a hoş geldiniz. Bu, Kazakların World Wide Web ile tanışması olacak. Dediğim gibi, daha önce hiç böyle bir durumla karşılaşmadınız.

Irak Savaşı sırasında Amerikan ordusunda piyade subayı ve gazeteci olarak görev yapan Daniel Johnson, "Rusya Ukrayna'yı işgal edeli 24 saatten az oldu, ancak orada neler olup bittiği hakkında Irak savaşı sırasında bir haftada sahip olacağımızdan daha fazla bilgiye sahibiz" diye yazdı:

"Ülke genelinde vatandaşlar ve askerler cep telefonlarına, internete ve buna bağlı olarak sosyal medya uygulamalarına kolay erişime sahip olmadan Ukrayna'dan bu ölçekte haber ve bilgi üretmek imkansız. Büyük ölçekli bir modern savaş, dakika dakika, savaş savaş, ölüm ölüm tüm dünyaya canlı yayınlanacak. Henüz ilk gün açıklanan bilgilere göre, yaşananlar şimdiden korkunç."

BATI’NIN TEK SİLAHI YAPTIRIMLAR

Bu savaşın sonucu, büyük ölçüde, dünyanın geri kalanının, öncelikle ekonomik yaptırımlar kullanarak ve ilerlemesini yavaşlatmak için Ukraynalıları uçaksavar ve tanksavar silahlarla silahlandırarak Putin'i caydırma iradesine bağlı olacak. Putin ayrıca kendi yoldaşlarının ölüm oranını da düşünmek zorunda kalabilir.

Putin, aşırı emperyal yayılmacılık sonucu devrilecek mi? Bunu söylemek için çok erken. Ancak bu günlerde, Avrupa'daki komşularını yemeye karar veren farklı bir çarpık liderin gözlemlediklerini hatırlatıyorum. Adı Adolf Hitler'di ve şöyle demişti: "Her savaşın başlangıcı, karanlık bir odanın kapısını açmak gibidir. Karanlıkta nelerin gizlendiğini kimse asla bilemez."

Putin'in durumunda, kendimi şunu sorarken buluyorum: O sadece karanlıkta değil, görünürde neyin saklandığını biliyor mu? Bugünün yeni dünyasında Rusya'nın sadece güçlü yanlarını değil, aynı zamanda zayıf yönlerini de biliyor mu? Onları sayayım.

Rusya, Rusya nüfusunun üçte birinden biraz daha az büyüklükte olan 44 milyon nüfuslu özgür bir ülkeyi zorla ele geçirme sürecindedir. Ve bu Ukraynalıların çoğu 30 yıldır demokratik, serbest piyasa Batı'nın bir parçası olmak için mücadele ediyor ve şimdiden Avrupa Birliği şirketleri, kurumları ve medyasıyla sayısız ticari, kültürel ve internet bağı kurdu.

RUSYA EKONOMİSİ TEKSAS’TAN KÜÇÜK

Putin'in hipersonik füze yeteneklerinden gelişmiş siber savaş araçlarına kadar her şeyi ekleyerek Rusya'nın silahlı kuvvetlerini büyük ölçüde geliştirdiğini biliyoruz. Ukrayna'yı dize getirecek ateş gücüne sahip. Ancak bu modern çağda, özgür olmayan bir ülke olan Rusya gibi bir ülkenin, uluslararası sistemin kurallarını yeniden yazmaya ve Ukrayna kadar büyük bir özgür ülkeyi ele geçirmeye çalışmasını görmedik. Özellikle de özgür olmayan ülke Rusya'nın Teksas'tan daha küçük bir ekonomisi varken.

O zaman şunu bir düşünün: Hızlı küreselleşme sayesinde Avrupa Birliği zaten Ukrayna'nın en büyük ticaret ortağı, Rusya değil. 2012'de Rusya, Ukrayna ihracatının yüzde 25,7'sini gerçekleştirirken, yüzde 24,9'u AB'ye gidiyordu. Sadece altı yıl sonra, Rusya'nın Kırım'ı vahşice ele geçirmesinden ve doğu Ukrayna'daki ayrılıkçı isyancıları desteklemesinden ve Ukrayna'nın AB ile daha yakın ilişkiler kurmasından sonra "Rusya'nın Ukrayna ihracatındaki payı yalnızca yüzde 7,7'ye düşerken, AB'nin payı yüzde 42,6'ya yükseldi".

Putin bu bağları çözmezse, Ukrayna Batı'nın kollarına sürüklenmeye devam edecek, çözerse de Ukrayna ekonomisini boğacak. Ve eğer AB Rusya kontrolündeki bir Ukrayna'yı boykot ederse, Putin Ukrayna ekonomisini ayakta tutmak için Rusya'nın parasını kullanmak zorunda kalacak.

Bu onun savaş planlarına dahil miydi? Öyle görünmüyor. Ya da Moskova'daki emekli bir Rus diplomatın bana mailinde dediği gibi: "Bana bu savaşın nasıl biteceğini söyle? Maalesef soracak kimse ve hiçbir yer yok."

Ancak Rusya'daki herkes izleyebilecek. Bu savaş TikTok, Facebook, YouTube ve Twitter'da sürerken, Putin, Rus halkını ve dünyanın geri kalanını bu savaşın kentsel evresine girerken ortaya çıkacak korkunç görüntülere erişmesini gizleyemez. The Times'ın bir insan hakları grubundan alıntı yaptığı habere göre, savaşın sadece ilk gününde, Rusya genelinde çoğu "Savaşa hayır" diyen 1300'den fazla protestocu gözaltına alındı. Putin'in muhalefete pek tahammülü olmadığı bir ülkede bu az bir rakam değil.

Ve bu görüntülerin Polonya'yı nasıl etkileyeceğini kim bilebilir, özellikle de Ukraynalı mülteciler tarafından istila edilirken. Polonya'dan özellikle söz ediyorum çünkü Rusya'nın Almanya'ya ve Batı Avrupa'nın geri kalanına giden en önemli kara köprüsü. Stratejist Edward Luttwak'ın Twitter'da belirttiği gibi, eğer Polonya Rusya'dan Almanya'ya olan kamyon ve demiryolu trafiğini "olması gerektiği gibi" durdurursa, bu Rusya ekonomisi için acil bir tahribat yaratacaktır, çünkü alternatif yollar karmaşık.

Rus mallarının Polonya üzerinden Batı Avrupa'ya gitmesini önlemek için Putin karşıtı bir kamyon şoförü grevi yapan var mı? Birkaç barikat, alıcı ve akıllı telefona sahip bazı süper güçlü Polonya vatandaşları, bu kablolu dünyada Rusya'nın tüm ekonomisini boğabilir.

ÇİN HEM MEMNUN, HEM DE TEDİRGİN

Tarihsel paraleli olmayan bu savaş, sadece Amerika ve Avrupalı ​​müttefikleri için bir stres testi olmayacak. Aynı zamanda Çin için de olacak. Putin, temelde Pekin'e açıkça sordu: "Amerikan liderliğindeki düzeni devirmek isteyenlerin yanında mı yoksa ABD şerifinin ekibine mi katılacaksın?"

Bu, Pekin için can sıkıcı bir soru olmamalı ama öyle. Global danışmanlık firması Macro Advisory Partners'ın Nader Mousavizadeh, "Bugün Çin ve Rusya'nın çıkarları aynı değil" dedi: "Çin, ekonomi, inovasyon ve teknolojinin Süper Kupasında Amerika ile rekabet etmek istiyor ve kazanabileceğini düşünüyor. Putin, mağduriyetlerini gidermek için stadyumu yakmaya ve içindeki herkesi öldürmeye hazır."

"Çinliler için ikilem", diye ekledi Mousavizadeh, "Ekonomik mucizelerini mümkün kılan türden bir düzen, istikrar ve küreselleşme konusundaki tercihlerinin, ülke içinde yeniden canlanan otoriterlikleri ve ya Çin'in gücüyle veya ABD’nin zayıflığı sonucu Amerika'nın dünya liderliğindeki yerini alma hırsları ile büyük bir gerilim yaratmasıdır."

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in kalbinde, Putin'in Ukrayna'yı yutması ve ABD'yi küçük düşürmesini umduğundan hiç şüphem yok. Bu durum Tayvan'ı ele geçirme ve onu Çin anayurduna geri döndürme arzusu için dünyayı yumuşatmak ve hazırlamak için de iyi olacaktır.

Ama Xi aptal değil. İşte Wired dünyadan birkaç ilginç gerçek daha: Birincisi, Çin'in ekonomisi Rusya'dan daha fazla Ukrayna'ya bağımlı. Reuters'e göre, "Çin, Rusya'yı 2019'da Ukrayna'nın en büyük tek ticaret ortağı yolunda geçti ve geçen yıl toplam ticareti 18,98 milyar dolara ulaştı. Bu rakam 2013'e göre yaklaşık yüzde 80 arttı. … Çin, 2020-21 pazarlamasında Ukrayna'nın en büyük arpa ithalatçısı oldu. Çin'in geçen yılki mısır ithalatının yaklaşık yüzde 30'u Ukrayna'daki çiftliklerden geldi."

İkincisi, Çin 2020'de Avrupa Birliği'nin en büyük ticaret ortağı olarak ABD'yi geçti ve Pekin AB’nin giderek saldırganlaşan Rusya ve istikrarsız Putin ile çatışmaya girmesine katlanamaz.. Çin'in istikrarı ve iktidardaki Komünist Partinin meşruiyeti, Xi'nin zaten büyük olan orta sınıfını sürdürme ve büyütme yeteneğine bağlıdır. Bu da istikrarlı ve büyüyen bir dünya ekonomisine bağlıdır.

Çin'in ABD ve AB gibi Ukraynalıları silahlandırmak şöyle dursun Rusya'ya yaptırımlar uygulamasını da beklemiyorum. Pekin'in şu ana kadar yaptığı tek şey, Putin'in işgalinin "görmeyi umduğumuz şey olmadığını" mırıldanmak oldu. Bu arada, Washington'un NATO genişlemesi ve yakın zamanda Rusya'nın işgalinin yaklaşmakta olduğuna dair uyarıları ile "alevleri körüklemekten" "suçlu" olduğunu hemen ima etti..

Yani Çin açıkça bölünmüş durumda, ancak nükleer silahlara sahip üç kilit süper güçten -(ABD, Çin ve Rusya) Çin, ne söylese de söylemese de, Putin'in bu kararının yanına kâr kalıp kalmayacağı konusunda çok büyük bir etki sahibi.

Öncülük etmek seçmektir ve Çin'in dünya lideri olarak ABD'nin yerini almak gibi bir iddiası varsa, mırıldanmaktan fazlasını yapması gerekecek.

Son olarak, Putin'in bulacağı başka bir şey daha var. Günümüzün birbirine bağlı dünyasında, bir liderin "etki alanı" artık tarih ve coğrafyadan alınan bir hak değil, başkalarını sizi takip etmeye zorlamadan ve ilham vererek her gün kazanılması ve yeniden kazanılması gereken bir şeydir.

Müzisyen ve oyuncu Selena Gomez'in Instagram'da Rusya'nın vatandaşlarının iki katı -(298 milyonun üzerinde) takipçisi var. Evet Vladimir, buradan güldüğünü ve Stalin'in papa hakkındaki esprisini tekrarladığını duyabiliyorum: "Selena Gomez'in kaç tümeni var?"

Hiç yok. Ama o, takipçileri olan bir etkileyici ve savaşa karşı olduklarını Instagram'da paylaşan Rus ünlüler de dahil olmak üzere binlerce ve binlerce Selena var. Tanklarınızı geri alamasalar da, Batı'daki her liderin size kırmızı halı sermemesini sağlayabilirler, böylece siz ve ahbaplarınız asla ülkelerine seyahat edemezler. Artık resmen küresel bir paryasınız. Umarım Çin ve Kuzey Kore yemeklerini seversiniz.

Tüm bu nedenlerle, bu erken aşamada Putin hakkında tek bir tahminde bulunmaya cesaret edeceğim: Vladimir, bu savaşın ilk günü, hayatının geri kalanının en güzel günüydü. Yakın vadede ordunuzun galip geleceğinden şüphem yok, ancak uzun vadede geleceği geçmişle gömmeye çalışan liderlerin işi pek iyi değil. Uzun vadede, adınız rezillik içinde yaşayacak.

Biliyorum, biliyorum Vladimir, umursamıyorsun… Bu savaşı azgın bir salgının ortasında başlatmış olmanı umursamadığın gibi. Ve itiraf etmeliyim ki bu World War Wired hakkında en korkutucu olan şey bu. Bu çok uzun bir yloculuk olabilir ve geri kalanımız senin çılgınlığından yalıtılmayabiliriz. Yani, Ukrayna'nın Putin'in Waterloo'su ve onun tek başına olacağını kaygısızca tahmin edebilmeyi dilerdim. Ama yapamam çünkü kablolu dünyamızda Waterloo'da olan Waterloo'da kalmıyor.

Hatta bana günümüz dünyasının en tehlikeli yönünün ne olduğunu sorarsanız, Putin'in Stalin'den bu yana diğer tüm Rus liderlerinden daha fazla kontrolsüz bir güce sahip olduğu gerçeğini söyleyebilirim. Ve Xi, Mao'dan bu yana diğer tüm Çinli liderlerden daha fazla kontrolsüz güce sahip. Ancak Stalin'in zamanında, aşırılıkları büyük ölçüde Rusya ve kontrol ettiği sınır bölgeleriyle sınırlıydı. Ve Mao'nun zamanında Çin o kadar tecrit edilmişti ki, onun aşırılıklarının zararı sadece Çin halkına dokundu.

Artık değil, bugünün dünyası aynı anda iki uç noktaya dayanıyor: En güçlü üç nükleer ulustan ikisinin liderleri Putin ve Xi, hiç bu kadar denetimsiz güce sahip olmadı ve asla dünyanın bir ucundan diğerine daha fazla insan birbirine bir engel olmadan böyle bağlanmadı. Dolayısıyla bu iki liderin kontrolsüz güçleriyle yapmaya karar verdikleri şey, doğrudan veya dolaylı olarak neredeyse hepimizi etkileyecektir.

Putin'in Ukrayna'yı işgali, bu tür kablolu dünyanın ne kadar çılgın ve istikrarsız olabileceğine dair ilk gerçek deneyimimiz. Bu sonuncu olmayacak