Artan enflasyon ve düşük imalat: Kriz derinleşiyor
Mühdan SAĞLAM
TÜİK ve ENAG eylül ayı enflasyonunu duyurdu. ENAG Eylül ayında enflasyonun aylık bazda yüzde 5.30, yıllık bazda yüzde 186.27 oranında arttığını tespit etti. Öte yandan TÜİK’e göre enflasyon eylülde yüzde 3.08’lik aylık artış kaydederken, yıllık yüzde 83.45 olarak gerçekleşti. Çekirdek göstergelerdeki yükseliş hareketi eylül ayında da sürdü. Buna göre eylülde yıllık çekirdek enflasyon yüzde 68,09 oldu. Üretici fiyat endeksi de eylülde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 151,50 artışla yükselmeye devam etti. Üretimdeki aylık enflasyonsa yüzde 4.78 oldu.
TÜRKİYE G20’DE ENFLASYON ŞAMPİYONU
TÜİK verilerine her ay olduğu gibi bu ay da ciddi itirazlar geldi. Bu ay özellikle doğalgaz ve elektriğe gelen yüzde 20 zamma karşın TÜİK indeksinde bu verinin kendine yeteri kadar yer bulamaması TÜİK'e dönük soru işaretlerini perçinliyor.
Öte yandan Türkiye’de 16 aydır kesintisiz biçimde yükselen enflasyon oranları G20’de enflasyon sıralamasında Türkiye’nin ilk sırada yer almasına neden oluyor. Türkiye’yi, ekonomisi uzun süredir sorunlarla boğuşan Arjantin yüzde 78, yüzde 14,3 ile Ukrayna ile savaşta olan Rusya takip ediyor.
ÜRETİMDE ENFLASYON ARTIYOR, İMALAT DÜŞÜYOR
Tüfe cephesinde bu durum yaşanıyorken üretim cephesindeki durum daha vahim. Üretici fiyat endeksi de eylülde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 151,50 artışla yükselmeye devam etti. Aylık üretici enflasyonu yüzde 4,78 oldu. Öte yandan fiyat artışlarıyla birleşen bir başka olumsuzluk İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin sonuçları. Eşik değer olan 50'nin üzerinde ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, manşet PMI üst üste yedinci ay eşik değer 50’nin altında kalarak imalat sektörünün performansında bozulmanın sürdüğünü gösterdi. Ağustos ayında 47,4 olan PMI eylülde 46,9’a geriledi. Böylece yavaşlamanın üçüncü çeyrek sonunda daha belirgin hale geldiği görülüyor.
Anket katılımcıları durumu ele alırken talepte yaşanan düşüşe dikkat çekiyor. Türkiye’de özellikle eylül ayında beklendiği gibi enflasyonist baskı nedeniyle talepte gerileme oluyor. Buna bir de Türkiye’nin ana ihracat pazarı Avrupa’daki resesyon beklentisi eklendi. Hal böyle olunca ağustosta olduğu gibi eylülde de PMI geriledi.
Enflasyon cephesinde "epistemolojik kopuş" yaşanırken, bunun yansıması üretim cephesinde karşılık bulur noktaya geldi. Buysa aslında hükümetin sık sık 'büyüme bizim önceliğimiz' söyleminin epistemolojik olmasa da gerçekten kopuş olabileceğine dönük sinyalleri güçlendiriyor. Nitekim faizleri yüzde 12’ye çeken Merkez Bankası da benzer biçimde büyümenin durabileceğini işaret etmişti. Üstelik imalat sektöründeki üretim düşüşü işten çıkarmaları da beraberinde getirmeye başladı. Buysa aslında alım gücünden işsizliğe ve ekonomik büyümeye Türkiye için kara bulutların gökyüzünü kapladığı günlerin şiddetleneceğini gösteriyor.
