Devlet eliyle 'dolaylı' soygun

Esra TUR

ARTI GERÇEK- 2018 yılı bütçe gelirinin yüzde 86’sının verilerden sağlanması planlanıyor. Ancak doğrudan vergiden ziyade aslan payı her yıl olduğu gibi bu yılda dolaylı vergilerde. 2018 için hedeflenen yüzde 68,9'u bulan dolaylı vergiler en çok işçi, memur ve emekliden alınıyor. Dolaylı vergilerin vatandaşa nasıl yansıdığını değerlendiren ekonomistlere göre 'vergi sistemi adaletsiz'.

‘VERGİ SİSTEMİ ADALETSİZ’

7 milyona yakın asgari ücretlinin bordroya mahkûm olduğuna dikkat çeken Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Başkanı Kani Beko, Türkiye’de ‘vergi sisteminin adaletsiz’liğine dikkat çekti. Beko, işçi, memur ve emekliye sene başında bir kez zam yapıldığı halde, ücretlerden kesilen vergilerin yıl içinde yüzde 15 ile başlayıp yüzde 30’a varan oranlarda artığını söyledi.

‘ASGARİ ÜCRETLİ VERGİDEN MUAF OLMALI’

Yüzde 10’nu bulan yüksek enflasyonun çarşı ve pazarda vatandaşın cebine yüzde 20 oranında yansıdığını ifade eden Beko, KDV nedeniyle vatandaşın vergisiz nefes dahi alamadığını belirtti. Doğrudan vergilerin yanı sıra her türlü yaşam giderinden yüzde 40’ı bulan oranda özel tüketim vergisi alınmasının ‘devlet eliyle hırsızlık’ şeklinde yorumlayan Beko’ya göre, 'asgari ücretli vergiden muaf olmalı ve çok kazanandan çok, az kazanandan az’ vergi alınacak şekilde yeni düzenlemeler yapılmalı.

‘DOLAYLI VE DOĞRUDAN VERGİ AYRIMI RAPORLARDA YER ALMIYOR'

Vatandaştan tahsil edilen vergilerin şeffaf bir şekilde kendisine hizmet olarak geri dönmesi gerektiğine dikkat çeken ekonomist Prof. Dr. Aziz Konukman'a göre hükümetin demokrasilerin olmazsa olmaz ilklerinden olan, tüm dünyada geçerli bütçe ilkelerini gözetmesi gerekiyor. Konukman, son 2 yıldır açıklanan önceki yıllara ilişkin bütçe raporlarında bu ayrımın yapılmadığına dikkat çekti. Vatandaşın vergilerini koruyan derneklerin bunun takipçisi olduğunu ifade eden Konukman, ekim ayında kabul edilen bütçe planına göre 2018 yılı için tahsil edilmesi planlanan vergi oranının 667 milyar 319 milyon lira olduğunu söyledi.

'EN YÜKSEK VERGİ EN DÜŞÜK GELİRLİDEN'

Ekonomistlere göre günlük hayatta pek çok mal ve hizmet için yüksek tutarlarda vergi ödeyen vatandaş cebinden ne kadar vergi çıktığının farkında değil. Gıdadan telefona, otodan su, gaz ve elektriğe her alanda vatandaşın faturasını artıran dolaylı vergiler en yüksek oranda düşük gelir grubundan tahsil ediliyor.

‘VERGİNİN DE VERGİSİ ALINIYOR’

En yüksek vergilerin hiçbir geliri olmayan işsizler ve düşük gelir sahibi olan işçi ve emekçi kesiminden tahsil edildiğine dikkat öeken Konukman, "İşsiz bir insanın hiç geliri olmadığı halde gelir vergisi kapsamında her mal ve hizmet için KDV ödemek zorunda. Lüks tüketim vergisi olan ÖTV kesintileri ile işsiz vatandaştan verginin de vergisi alınıyor" yorumunu yaptı.

Mal ve hizmetler için 3 farklı kategoriden KDV uygunlandığını belirten Konukman, "KDV kesintileri 3 gruba ayrılır. Bazı mal ve hizmetlerden kesinti yüzde1, bir kısmından yüzde 8, büyük çoğunluğundan ise yüzde 18 oranında KDV alınır. Ancak vatandaşın hangi ürün ve hizmetten ne kadar KDV kesintisi yapıldığını bilmesi çok zor. Vatandaş ne kadar vergi ödediğinden ziyade bu durumda vergi ödediğinden bile haberdar değil" dedi.

‘102 ADET KÖRFEZ GEÇİŞ KÖPRÜSÜ YAPILABİLİRDİ’

Konuya ilişkin dikkat çeken bir yorum ise ekonomist Özcan Kadıoğlu'na ait. 2006-2017 yıllarında sadece tütün ürünlerinden toplanan vergi miktarının Türk lirası olarak 232,7 milyar lira, dolar olarak ise 112,4 milyar dolar olduğunu belirten Kadıoğlu’nun hesaplamasına göre, bu vergiler ile 102 adet Körfez geçiş köprüsü, 26,750 km hızlı tren yolu ya da 160 km çift yol yapılabilirdi.

ÖTV VE KDV’DEN 323 MİLYAR LİRA GELİR

2018 yılı içinde toplanması öngörülen vergi tutarı 127,272 milyon lira. 2018 için planlanan ÖTV geliri ise yüzde 8,4 artışla 147,5 milyar lira olacak. Buna göre, 2018 vergi gelirinin yüzde 22’si ÖTV’den sağlanacak. ÖTV ve KDV’nin toplamı 322,9 milyar lira. Böylelikle 2018’de toplam vergi gelirlerinin yüzde 56’dan fazlası sadece ÖTV ve KDV’den sağlanmış olacak. Daha önceki yıllarda en fazla yüzde 10-15 oranında artan Motorlu Taşıtlar Vergisindeki (MTV) artış bu yıl yüzde 22,7 ile 13,6 milyar lira.

DOLAYLI VERGİ NEDİR?

Dolaylı vergi, bir gerçek ya da tüzel kişinin geliri veya sermayesi üzerinden değil, kişiler arasında gerçekleşen ekonomik işlemler üzerinden belirlenmiş oranlarda alınan vergi türüdür. Dolaylı vergilerin, Katma Değer Vergisi (KDV), Satış Vergisi ve lüks mallar üzerinden alınan tüketim vergileri (ÖTV) gibi çeşitleri bulunmaktadır. Dolaylı vergiler gelir düzeyinden bağımsız olarak herkes için eşit oranda uygulanır, bu nedenle dolaylı vergilerin yüksek olması toplumun geliri düşük bölümü için dezavantaj sayılmaktadır.