DİSK-AR, TÜİK verilerinden hesapladı: Hissedilen enflasyon yüzde 107 oldu
Artı Gerçek - DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR), Ocak 2024 sonunda kamuoyuna yansıyan tartışmaların ardından yaptığı başvurular ve çalışmalar sonucunda, hissedilen (algılanan) enflasyona ilişkin TÜİK'in ham verilerine ulaştı. DİSK-AR, bu veriler üzerinden 2021, 2022 ve 2023 yıllarına ilişkin aylık hissedilen enflasyonu hesapladı.
SON ÜÇ YILIN HİSSEDİLEN ENFLASYONU
Buna göre, 2023 yılında hissedilen enflasyon, açıklanan (resmi) enflasyonun yaklaşık iki katı oldu. Ortalama hissedilen (algılanan) enflasyon 2023’teki ortalama açıklanan (resmi) enflasyonun 53 puan üzerinde hesaplandı.
2022 yılında hissedilen (algılanan) enflasyon ortalama 98,44 iken ortalama açıklanan (resmi) enflasyon yıllık ortalama yüzde 71,98 olarak gerçekleşti. Böylece resmi (açıklanan) enflasyon ile hissedilen (algılanan) enflasyon arasındaki fark 36,8 puan oldu.
2021 yılında ise ortalama hissedilen (algılanan) enflasyon yüzde 56,39, ortalama açıklanan (resmi) enflasyon yüzde 19,42 ve aradaki fark 34,91 puan oldu.
EN YÜKSEK FARK 2023'TE GERÇEKLEŞTİ
2021, 2022 ve 2023 yılları kapsamında hissedilen (algılanan) enflasyon ile açıklanan (resmi) enflasyon arasındaki puan farkının en yüksek olduğu yıl 2023 oldu.
2023 Aralık ayında açıklanan (resmi) enflasyon yüzde 64,8 iken tüketicilerin hissettiği (algıladığı) enflasyon yüzde 100,5 oldu. Böylece iki oran arasındaki puan farkı 35,8 olarak gerçekleşti. Öte yandan 2023 yılında iki oran arasındaki puan farkının en yüksek olduğu ay mayıs ayıdır. 2023 Mayıs’ta açıklanan (resmi) enflasyon yüzde 39,6 iken hissedilen (algılanan) enflasyon yüzde 107’dir. 2023 Mayıs’ta iki oran arasındaki fark 70 puana yaklaştı.
2023 yılında açıklanan (resmi) enflasyon yüzde 38-65 bandındayken hissedilen (algılanan) enflasyon) yüzde 99-112 bandına çıktı. 2023 yılında 12 aylık hissedilen (algılanan) enflasyon ortalaması ile açıklanan (resmi) enflasyonun ortalaması arasındaki puan farkı 53,5 oldu. Böylece 2023 yılında ortalama hissedilen (algılanan) enflasyon, ortalama açıklanan (resmi) enflasyonun 2 katı düzeyinde gerçekleşti.
ENFLASYONDAKİ HIZLI ARTIŞ 2021 SON ÇEYREĞİNDE BAŞLADI
Resmi enflasyon 2021 yılının son çeyreğinde hızla artmaya başladı ve artış eğilimini halen sürdürüyor. 2021 Ocak döneminde açıklanan (resmi) enflasyon yüzde 15 düzeyindeyken tüketicilerin hissettiği (algıladığı) enflasyon yüzde 50’leri buldu. Böylece Ocak 2021 döneminde aradaki puan farkı 35 olarak gerçekleşti.
Açıklanan (resmi) enflasyon fiyatların hızla artmaya başladığı dönem olan 2021 Kasım’da yüzde 21,3 ve 2021 Aralık’ta yüzde 36,1 iken hissedilen (algılanan) enflasyon bu dönemlerde sırasıyla yüzde 62,4 ve yüzde 68,6 oldu. Böylece iki oran arasındaki puan farkı 2021 Kasım’da 41,1 ve 2021 Aralık’ta 32,5 olarak gerçekleşti. Açıklanan (resmi) enflasyon ile hissedilen (algılanan) enflasyon arasındaki puan farkı 2021 yılında 32-41 arasında değişmektedir. 2021 yılında yıllık ortalama hissedilen (algılanan) enflasyon, açıklanan (resmi) enflasyonun 2,9 katı olarak gerçekleşti.
2022 yılında ise açıklanan (resmi) enflasyon yüzde 49-86 bandında iken hissedilen (algılanan) enflasyon yüzde 74-110 bandında ölçüldü. İki oran arasındaki puan farkının en yüksek olduğu ay Aralık 2022. Aralık 2022’de açıklanan (resmi) enflasyon yüzde 64,3 iken hissedilen (algılanan) enflasyon yüzde 110’dur. Böylece iki oran arasındaki puan farkı 70’i aştı. 2022 yılında hissedilen (algılanan) enflasyon, yıllık ortalama açıklanan (resmi) enflasyonun 1,4 katı olarak gerçekleşti.
HİSSEDİLEN (ALGILANAN) İLE AÇIKLANAN (RESMİ) ENFLASYON FARKININ NEDENLERİ
DİSK-AR, hissedilen ile açıklanan enflasyon farkının nedenlerini şöyle özetledi:
"Hissedilen (algılanan) enflasyon ile resmi (açıklanan) enflasyon arasındaki farkın çeşitli sebepleri var. Bunlardan biri enflasyonun doğru ölçülmemesidir. Diğer bir ifadeyle enflasyon daha yüksek yaşandığı halde düşük ve/veya hatalı ölçülmüş olduğu için hissedilen (algılanan) ve açıklanan (resmi) enflasyon farklı olabilir.
Öte yandan hissedilen (algılanan) enflasyon öznel ve kişiye özel bir olgudur. Kişisel harcamalara bağlı olarak fiyat artışlarının farklı hissedilmesi normaldir. Bu durumda hissedilen (algılanan) ve açıklanan (resmi) enflasyon farklı olabilir.
Bir başka sebep enflasyonun ülke çapında ortalama olarak ölçülmesidir. Ölçümde bir hata yapılmasa dahi gelir gruplarının harcama kalıpları farklı olduğu için hissedilen (algılanan) ve açıklanan (resmi) enflasyon arasında kaçınılmaz farklar oluşacaktır. Fiyat artışlarında ani ve büyük sıçramaların olduğu dönemlerde de hissedilen enflasyonda artış görülebilir.
Öznel bir veri olmasına rağmen hissedilen (algılanan) enflasyon verisi enflasyonun düzeyi ve etkisi konusunda önemli bir gösterge ve ipucu niteliğindedir. Açıklanan (resmi) enflasyon ile hissedilen (algılanan) enflasyon arasında büyük farklar olması enflasyon ölçümünde ciddi sorunlar olduğunun göstergesidir.
TÜİK NE YAPMALI?
Hissedilen (algılanan) enflasyon ile resmi (açıklanan) enflasyon farkı TÜİK’in TÜFE verileri ile ilgili güvenilirlik tartışmalarını daha da artıracaktır. TÜİK enflasyon ölçümü konusundaki verileri şeffaf biçimde kamuoyu ile paylaşmalı ve şu adımları derhal atmalıdır:
1) Madde fiyat listesi açıklanmalı: TÜİK 2022 Haziran ayından bu yana sakladığı madde fiyat listesini yargı kararı gereği derhal açıklamalıdır. TÜİK yöneticileri yargı kararını uygulamayarak suç işliyorlar. Bundan derhal vazgeçmeliler.
2) TÜFE ham veri seti (mikro verisi) açıklanmalı: TÜİK her ay 81 il 228 ilçede derlediği 564.710 fiyatı bir Excel listesi olarak elektronik ortamda kamuoyuyla paylaşmalıdır. Bu teknik olarak mümkün ve oldukça kolay bir işlemdir. Böylece hangi ürünün nerede hangi fiyattan satıldığı ortaya çıkar ve TÜİK verileri denetlenebilir hale gelir.
3) Hissedilen (algılanan) enflasyon verisi açıklanmalı: TÜİK her ay Tüketici Güven Endeksi kapsamında yer alan hissedilen (algılanan) enflasyon verilerini düzenli olarak kamuoyu ile paylaşmalıdır.
4) Tüketici gruplarına göre enflasyon açıklanmalı: Enflasyon doğru ölçülse dahi herkes için aynı anlama gelmez. Bu nedenle TÜİK farklı harcama kalıplarına sahip gelir grupları için (yüzde 20’lik dilimler, ücretliler, emekliler) farklılaşan enflasyon oranlarını da açıklamalıdır. TÜİK kamusal bir veri toplama kurumudur. TÜİK milyonlarca çalışanın ve emeklinin kaderini belirliyor. Enflasyonun düşük hesaplanması milyonları yoksullaştırıyor." (EKONOMİ SERVİSİ)
