Eğitimde devletin katkısı azaldı, ailelerin yükü arttı

Oğulcan ÖZGENÇ

ANKARA - Millî Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) bütçesi son beş yıl içinde rakamsal olarak artış gösterse de yüksek enflasyon karşısında eridi. Bu haliyle eğitimdeki sorunları gidermekten uzaklaşan MEB bütçesinin genel bütçe içindeki payı da azaldı. Eğitime ilişkin kamu harcamalarının azalması nedeniyle velilerin eğitim harcamaları son yılların en yüksek seviyesine ulaştırdı. Hanehalkının eğitime en çok para harcadığı OECD ülkesi olan Türkiye’de eğitimin esas yükü velilere kaldı.

Uzmanlar; MEB için ayrılan 2024 ödeneğinin de zorunlu eğitim harcamalarını karşılamaktan uzak olduğunu, bununla beraber bütçe içerisinden tarikat ve cemaatlere transferler yapıldığını belirtiyor.

MEB ÖDENEĞİNİN GENEL BÜTÇEDEKİ ORANI YÜZDE 9 SEVİYESİNE DÜŞTÜ

Eğitim Reformu Girişimi’nin Raporu’na göre merkezi yönetim bütçesinden eğitime ayrılan pay son beş sene içinde düştü. Bir başka deyişle; her geçen yıl bütçe içinden eğitime daha az kaynak aktarıldı.

MEB’e aktarılan ödeneğin 2019’da merkezi yönetim bütçesi içindeki oranı yüzde 11,8’di. Bu oran 2020’de yüzde 11,4’e, 2021’de yüzde 10,9’a 2022’de ise yüzde 10,8’e düştü. Söz konusu düşüş seyri 2023’de de devam ederek yüzde 9,7’ye geriledi. Geçtiğimiz günlerde yapılan bütçe görüşmelerinde de MEB bütçesinin, merkezi yönetim bütçesindeki oranı yüzde 9’larda kaldı.

‘ÖDENEĞİN RAKAMSAL OLARAK ARTMASI YANILSAMADIR’

Yıllar içinde MEB’e aktarılan ödenek rakamsal olarak artış gösterse de enflasyon karşısında
eridi. 2019’da reel olarak 376 milyar lira olan MEB ödeneği; 2020’de 369 milyar, 2021’de
361 milyar, 2022’de ise 270 milyar liraya düştü.

2023’de 436 milyar lira olan ödeneğin 2024 bütçe görüşmeleriyle beraber 1 trilyon 92 milyar
liraya çıktığını hatırlatan Eğitim-Sen Merkez Yürütme Kurulu Üyesi Sinan Muşlu, bu
durumun bir yanılsama olduğunu belirtti. Muşlu, yıllar içinde eğitime ayrılan ödeneğin
yüksek enflasyon karşısında sadece rakamsal olarak arttığını, güncel bütçe içinde aynı
durumun geçerli olacağını ifade ederek MEB bütçesinin reel düşüşüne dikkat çekti.

‘BÜTÇE, ZORUNLU EĞİTİM HARCAMALARINI KARŞILAMAKTAN UZAK’

Hazırlanan bütçelerde okulların temel ihtiyaçlarını karşılayacak kadar artış yapılmadığına
dikkat çeken Muşlu, “2024 yılı eğitim bütçesi ile eğitim sisteminde yapısal hale gelen fiziki
alt yapı, öğretmen, idari ve yardımcı hizmet personel açıkları, araç gereç gereksinimi gibi
benzeri sorunların ve ihtiyaçların karşılanabilmesi mümkün değildir. Eğitimde en temel
ihtiyaçlar görmezden gelinerek hazırlanan 2024 MEB bütçesinin zorunlu eğitim harcamalarını
bile karşılamaktan uzak olduğunu bugünden söylemek mümkündür” değerlendirmesinde
bulundu.

VELİLERİN EĞİTİM HARCAMALARI YÜZDE 21’E ULAŞTI

MEB bütçesinin zorunlu eğitim harcamalarını karşılamaktan uzak olması velilerin eğitime
ilişkin harcamalarını arttırdı. Eğitim Reformu Girişimi’nin Raporu’na göre; eğitime yönelik
kamu harcamaları 2021’de son on yılın en düşük seviyesi olan yüzde 68,7’ye geriledi. Kamu
harcamalarının eğitime ayrılan payı 2012-2020 aralığında yaklaşık yüzde 70 seviyelerindeydi.
Bu oran 2021’e gelindiğinde yüzde 68,7 ile en düşük seviyeyi gördü.

Eğitime yönelik kamu harcamalarının azalması velilerin eğitime ilişkin harcamalarının
artmasına neden oldu. Verilere göre; ilgili kamu kurumlarının eğitim harcamalarındaki düşüş
seyri, velilerin eğitim için ayırdığı harcama bütçesini son on yılın en yüksek seviyesine
getirerek yaklaşık yüzde 21’e ulaştı.

‘TÜRKİYE, VELİLERİN EĞİTİME EN ÇOK PARA HARCADAĞI OECD ÜLKESİ’

Söz konusu verileri Artı Gerçek’e değerlendiren Eğitim-İş Genel Başkanı Kadem Özbay,
iktidarın Anayasa’da düzenlenen zorunlu ve ücretsiz eğitim hakkını gözetmediğini ve eğitime
ilişkin kamu harcamalarının yıllar geçtikçe azalttığını vurgulayarak, “İlkokul, ortaokul ve
liselerde velilerden ya bağış adı altında ya da aidat adı altında para alınıyor. Bugün devlet
okullarında tüm yük velilerin sırtında. Hatta son verilere göre Türkiye tüm OECD ülkeleri
arasında velilerin eğitime en çok para harcadığı ülke” ifadelerini kullandı.

MEB BÜTÇESİNİN YÜZDE 72’Sİ PERSONEL GİDERLERİNE AYRILACAK

MEB’e aktarılan ödeneğin zorunlu eğitim harcamalarını karşılamaktan uzak olması bütçenin
önemli bir kısmının personel giderlerine aktarılmasıyla da yakından ilişkili.
MEB’e 2024 yılı için aktarılan 1 trilyon 92 milyar liralık ödeneğin 790 milyar lirası personel
giderleri için kullanılacak. Bir başka ifadeyle; ödeneğin yüzde 72’si personel giderlerine
ayrılacak.

Söz konusu durumu değerlendiren Kadem Özbay, MEB’in personel sayısının az olduğunu
belirterek, “Buna rağmen MEB’in mevcut bütçesinin yüzde 70’e yakını personel giderlerine
gidiyor. Geri kalan kısmın da yüzde 10’a yakını içinde cemaat ve tarikatların yer aldığı Maarif
Vakfı’na gidiyor. Artan bütçeyle eğitime ilişkin sorunların hangisi çözülebilir?” diye konuştu.

‘CARİ TRANSFERLERİN ORANI YÜZDE 2,55 SEVİYESİNE ULAŞTI’

Eğitim-Sen Merkez Yürütme Kurulu Üyesi Sinan Muşlu da benzer biçimde MEB’e ayrılan
ödeneğin bir kısmının dini vakıf ve derneklerin de olduğu kuruluşlara transfer edildiğini şöyle
ifade etti:

“MEB bütçesinden eğitim yatırımlarına ayrılan pay 2024’te yüzde 9,16’ya gerilemiş
durumda. Bu durum devletin eğitim harcamalarına yaptığı katkının yıllar içinde istikrarlı bir
şekilde azaldığını gösteriyor. Buna rağmen eğitim bütçesinde aralarında dini vakıf ve
derneklerin de olduğu kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan cari transferlerin oranı yüzde
2,55 seviyesine ulaştı” dedi.