Geçmeyen araçlar için 3.7 milyar liralık kaynak

Yap-işlet-devret modeliyle inşa edilen köprülere verilen devlet garantisini Ulaştırma Bakanı Cahit Turhan açıkladı:

2017’de Yavuz Sultan Selim’i kullanan araçlardan 733 milyon lira tahsil edildi. Ancak eksik geçiş için müteahhit şirkete 1.7 milyar lira daha ödendi... Bu para köprüleri kullansın ya da kullanmasın 81 milyonun cebinden çıktı.

Bakan Turhan, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda yaptığı açıklamada, yap-işlet-devret modeli ile yapılan Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nden 2017 yılında geçen araçlardan 733 milyon lira tahsil edildiğini, ayrıca Hazine garantisi kapsamında da 1 milyar 743 milyon lira şirkete ödeme yapıldığını açıkladı. Bakan yine aynı modelle yapılan Osman Gazi Köprüsü için de 2019 yılında 3 milyar 550 milyon lira Hazine garantisi ödemesinin planlandığını söyledi.

Avrasya Tüneli için de 2019 yılı bütçesinde 167 milyon TL Hazine garantisi ödenek öngörüldüğünü belirten Turhan’ın verdiği bilgiye göre, Bakanlığın 2019 yılı bütçesinden iki otoyol ve bir tünel için ayırdığı Hazine garantisinin toplamı 3 milyar 717 milyon TL’yi buldu.

Turhan, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM), Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ile Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü'nün (SHGM), 2019 yılı bütçe görüşmelerinde milletvekillerinin sorularını yanıtladı. Köprü ve otoyollara verilen Hazine garantilerine ilişkin sorulara Turhan, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün 2018 yılı 10 aylık ortalama otomobil eşdeğerinin 80 bin seviyesinde olduğunu ifade etti.

GELİR 733 MİLYON LİRA, ÖDENEN GARANTİ 1.7 MİLYAR LİRA

Garanti edilen gelirin KDV hariç 2 milyar 473 milyon lira olduğu bilgisini veren Turhan, "Elde edilen gelir, 2017 yılı için 733 milyon liradır. Ödenen garanti gelir 1 milyar 744 milyon liradır" dedi

Yatırım programının çok yüklü olduğuna dikkat çeken Turhan, "500 milyar lira civarında bakanlığımızın proje stoğu var. Mevcut bütçe ödenekleriyle bunları tamamlayabilmemiz için uzun zaman gerekiyor. Bunların önemlilerini, öncelikli olanlarını ve yap-işlet-devret yöntemiyle yapabileceklerimizi, yani finansman bulabileceklerimizi ilgili mevzuat gereğince yap-işlet-devret yöntemiyle yapıyoruz. Keşke bütün projeleri yap-işlet-devret yöntemiyle yapabilsek" açıklamasında bulundu.

AVRASYA TÜNELİ'NE 167 MİLYON LİRA ÖDEME

Turhan, yap-işlet-devret yöntemiyle ihale edilen işlerin toplam tutarının 131 milyar lira olduğuna işaret ederek, Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü'nün yürüttüğü Avrasya Tüneli için Bakanlığın merkez teşkilatı 2019 yılı bütçesinde ödenecek Hazine garantisi ödenek teklifinin 167 milyon lira olduğunu söyledi.

KUZEY MARMARA OTOYOLU'NA 3.5 MİLYAR LİRA

Karayolları Genel Müdürlüğü'nün 2019 bütçesinden Kuzey Marmara Otoyolu ile Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu için ödenecek toplam Hazine garantisi ödenek teklifinin 3 milyar 550 milyon lira olduğunu belirten Turhan, şöyle devam etti:

"Yap-işlet-devret modelinde Gebze-Orhangazi-İzmir Projesi’nde Gebze-Yalova-Bursa arasındaki kesim, üçüncü yılda garanti ödemesini ancak karşılayacağını düşündüğümüz kesim, garanti ödemesinin üzerinde gelir sağlıyor. Bu fazlalığı köprüye telafi olarak kullanıyoruz. Yap-işlet-devret kapsamındaki projeleri, bütçedeki yatırım kaynaklarından yapsaydık inşa süresi 10 yılın üzerine çıkacaktı. Yeterli kaynak bulamıyorduk, 14 yıl sürüyordu. Bu projelerin yapılmasına ihtiyaç var mı, yok mu? Vatandaş sizden yol istiyor. Biz de bunları yapmak için çare arıyoruz, imkanlarımızı zorluyoruz. Bunları yapmak için bütçe imkanları yeterli değil veya geçmişte olduğu gibi 10 yıl yola, toprağa parayı gömüyorsun, bunun finansman maliyetini de ödüyorsun. Borçlanarak karşılıyorsun, onun da bir bedeli, finansman maliyeti var."

ÜÇ YILA KALMADAN GARANTİ RAKAMI GEÇİLECEKTİ

Ekim 2017’de açıklamalarda bulunan dönemin Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan, köprü geçişlerdeki garantilerle ilgili istatistikler paylaşarak, devletin üçüncü yıl sonunda para kazanmaya başlayacağını belirtmiş ve şöyle demişti:

"Yavuz Sultan Selim ve Osman Gazi Köprüsü’nde, Avrasya Tüneli’nde zaten kendi başlangıçtaki fizibiliteleri de şunu gösteriyordu. Bu projeler açıldıktan sonra yaklaşık üç yıl içerisinde, tedricen, önce altta kalacak sonra garanti rakamlarına erişilecek. Avrasya Tüneli için konuşalım. Geçen yıl 2016 yılında açtığımızda günlük ortalama 20 bin araç geçiyordu. Bu sene yaklaşık 50 bin araç geçiyor. Garantimiz 68 bin. Artış hızına bakarsak, önümüzdeki yıl üçüncü yılına kalmadan kesinlikle garanti rakamını geçecek ve üstündeki paranın yüzde 30’u da devlete kalacak. Burada bir sürpriz yok, biz zaten başından beri ilk üç yıl içerisinde ödeme yapacağımızı biliyorduk."

2017’DE BÜYÜK AÇIK OLUŞTU

Osmangazi Köprüsü, Avrasya Tüneli ve Yavuz Sultan Selim Köprüleri'nin bir yıllık olarak Hazine'ye faturası yaklaşık 1 milyar 986 milyon oldu.

CHP Kocaeli Milletvekili Haydar Akar, yap-işlet-devret projelerine ilişkin Mart 2018’de zarar ettikleri açıklanan Osmangazi Köprüsü ve Avrasya Tüneli’nden sonra Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde de garanti araç rakamlarına ulaşılamadığını belirterek, "Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nden 2017 yılında 49 milyon 275 bin araç garantisi verilirken gerçekleşen rakamın 15 milyon da kaldığını söyledi.

Sözleşme gereği 4 dolar+ KDV olan geçiş ücretinin 2017 yılında 12,20 TL olarak uygulandığını hatırlatan Akar, geçmeyen 34 milyon 241 bin araç farkının hazine tarafından işletmeci firmaya ödeneceğini, bu tutarın da 2017 yılı için 417 milyon TL olduğunu belirtti.

Akar, ayrıca devletin yap-işlet-devret projelerindeki garanti rakamlarını tutturamadığına dikkat çekti. Akar, 2017 yılında Hazine'nin Osmangazi Köprüsü için geçen araçlar için 346 milyon TL geçmeyen araçlar için de yaklaşık 1 milyar 446 milyon ödemek durumunda kaldığını, Osmangazi Köprüsü'nde bir yılda geçmesi gereken araç sayısının 14 milyon 600 olduğunu ancak sadece 5 milyon aracın geçiş yaptığını belirtti.

Avrasya Tüneli'ndeki rakamlara da değinen Akar, 25 milyon 600 bin araç garantisinin verildiği tünelden 2017 yılında 15 milyon geçişin sağlandığını bunun Hazine'ye faturasının da 123 milyon olduğunu söyledi.

ZORLA KİMSEYİ KÖPRÜLERDEN GEÇİRMİYORUZ

Kuzey Marmara Otoyolu’nun maliyetinin 3 milyar dolar olduğunu aktaran Turhan, "10 yıl 5 ay sonra bize devredilecek iki yılı gitti. Kuzey Marmara Otoyolu’nun Anadolu tarafı iş bittikten 5 yıl 9 ay sonra kamunun malı olacak, Avrupa tarafındaki kısım 6 yıl 1 ay sonra kamuya devredilecek. Garanti ödemesi gerekiyorsa ödeyeceğiz. Tekirdağ-Savaştepe, Çanakkale Köprüsü dahil, burası da 10 yıl 8 ay sonra kamuya devredilecek" diye konuştu.

Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu proje tutarının 6 milyar 892 milyon dolar olduğunu anlatan Turhan, buranın 16 yıl 9 ay sonra devralınacağını anımsattı. Burada ödenecek garanti miktarının yıllık yaklaşık 700 milyon dolar olduğunu belirten Turhan, şunları söyledi:

"Projeyi ihaleye çıkardığımızda dedik ki ilk üç yıl, bilemedin dört yıl garanti ödemesi gerekir. Garanti vermeseydim, bankacı buna kredi vermiyor, buna müşteri bulamıyorum. Risk paylaşımı diye bir şey var. Onlara, bu projelere gelip teklif versinler diye her türlü avantajı sağlamaya çalışıyorum. Çünkü amacım yol yapmak."

Garantilere ilişkin eleştiriler üzerine Turhan, "Diyorsunuz ki bunlar niye pahalı? Vatandaşa ücretsiz yol hizmetim var. Zorla buraya kimseyi davet etmiyorum. Burayı kullanan kendi menfaatini düşünerek zamandan, akaryakıttan sağladığı tasarruf karşılığında bu parayı veriyor" dedi.

AHMET ARSLAN'DAN KÖPRÜ GERÇEKLERİ...

Bir önceki dönem Ulaştırma Bakanı olan Ahmet Arslan, yaptığı açıklamalarda köprü gerçeklerini şu şekilde izah etmişti:

"OSMANGAZİ KÖPRÜSÜ: Konu sadece Körfez geçiş köprüsü üzerinden tartışılıyor. Oysa proje 433 kilometrelik İstanbul-İzmir Otoyolu projesi. Gebze-Osmangazi arası (köprü dahil) 40 bin, Orhangazi-Bursa arası 35 bin, Bursa-Edremit ayrımı arası 17 bin, Bursa-Edremit ayrımı-İzmir arası 23 bin araç için garanti verilmiş. 30 Haziran 2017’de açıldı. İlk beş ay ortalaması 17 bin. Sonrasında 20 bin seviyesine ulaştı. Fizibilite çalışmalarında hedeflenen rakama üç yıl içinde ulaşılacağı öngörülmüştü. İlk yılda yarısı aşıldı. Hiç araç geçmezse, sadece Osmangazi Köprüsü değil 433 kilometrelik bütün proje için yıllık garanti ödemesi 750 milyon doları geçmeyecek. Bu rakamdan işletme giderleri ve vergiler düşecek. Projenin toplam maliyeti 10.3 milyar dolar.

YAVUZ SULTAN SELİM KÖPRÜSÜ: Proje aslında 60 kilometrelik Kuzey Marmara Otoyolu Projesi. 135 bin araç geçişi vaat edilmiş. Günlük geçiş 100 bin üzerine çıktı. Fizibilite çalışmalarında üç yılda olması beklenirken iki yıl dolmadan 135 rakamına ulaşılması öngörülüyor. Hiç araç geçmezse garanti kapsamında ödenecek tutar, 790 milyon dolar olacaktı. Toplam maliyet 3.5 milyar dolar.

AVRASYA TÜNELİ: 6.6 kilometresi tünel olmak üzere toplam 14.6 kilometrelik boğaz geçişini kapsıyor. Günde 68 bin araç geçeceği garanti edilmişti. Garanti kapsamındaki işletme süresi 24.5 yıl. An itibariyle günlük ortalama 47 bin araç geçiyor (Temmuz 2017)." (EKONOMİ SERVİSİ)