Zeytinyağı rekoru Afrin zeytiniyle mi geldi?

Artı Gerçek - İklim değişikliğinin neden olduğu aşırı sıcaklar, dünya zeytin üretimine özellikle bu yıl büyük darbe vurdu. Dünya zeytin tüketiminin yaklaşık yarısını karşılayan İspanya'da üretim yarıya yarıya düştü. Zeytin üretiminde söz sahibi İtalya, Portekiz ve Yunanistan'da da ortalama yüzde 40-50 arasında düşüş oldu.

Avrupa Komisyonu'nun temmuzda açıkladığı verilere göre, Avrupa'da zeytinyağı üretiminin 2022-23'te bir önceki yıla kıyasla yüzde 40 düşmesi öngörülüyor. Dünyadaki üretimin yaklaşık yarısını yapan İspanya'da yüzde 56, Yunanistan'da yüzde 47, Portekiz'de 39, Tunus'ta yüzde 25 düşüş oldu.

TÜRKİYE 'YOK' YILINDA REKOR KIRDI!

Aşırı sıcak hava ve kuraklık Türkiye'de de etkili olmasına ve zeytinde 'yok yılı' olmasına rağmen zeytin ve zeytinyağı üretimindeki büyük artış dikkat çekti.

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de zeytin üretimi 2021 yılında yaklaşık 1 milyon 739 bin ton iken geçen yıl yüzde 71 artışla 2 milyon 977 bin tona ulaştı.

Sofralık zeytin üretimi 2021'de yaklaşık 556 bin ton iken 2022'de yüzde 32 artışla 736 bin tona, zeytinyağı üretimi de aynı dönemler itibarıyla yüzde 79 artışla 236 bin tondan 422 bin tona yükseldi.

Türkiye, bu rakamlarla sofralık zeytin üretiminde dünya genelinde ilk sıraya yükselirken, zeytinyağı üretiminde de İspanya'nın ardından ikinci sıraya yerleşti.

Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göreyse, Kasım 2022-Temmuz 2023 arasında Türkiye’nin toplam zeytinyağı ihracatı bir önceki sezonun aynı dönemine göre yüzde 240 artarak 136 bin 500 ton oldu.

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi verilerine göre, ihracatın yüzde 75'i (100 bin ton) dökme zeytinyağı, yüzde 25'i ise şişelenmiş şekilde gerçekleşti.

AFRİN'DEN 30-50 BİN TON ARASI ZEYTİNYAĞI GELİYOR

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi Başkanı Mustafa Tan, 2021 yılından geçen sezona devredilen 30 bin tonu aşkın zeytinyağıyla birlikte stokun 450 bin tonu bulduğunu söyledi. Tan'ın da sözünü ettiği üzere, Türkiye'nin zeytinyağı üretimi ve stokunda, Afrin'den gelen yağın yıllara göre yüzde 20'yi bulan payı var.

Tan, konuya ilişkin yaptığı açıklamalarda, Türkiye'nin kişi başına yıllık tüketiminin 2 kilogramı geçmediğini, bunun da 155 bin ton stok devredileceği anlamına geldiğini vurgulayarak, "Afrin'den gelen yağ da eklenince 180 bin ton civarında gelecek yıla stok devretmemiz öngörülüyor. Geçen yıl ülkemiz 422 bin ton zeytinyağı üretimi yapmıştı, bu yıl rakamın yüzde 40'ını bile üretsek, bir önceki sezondan devirle beraber 380 bin ton yağ stoku oluşur. Biz önümüzdeki sezon, hem iç hem de dış pazara yetecek kadar rekor üretimle piyasada yer alacağız" dedi.

Türkiye, YPG'nin kontrolüne son vermek için Ocak 2018'de Afrin'e 'Zeytin Dalı' adını verdiği bir askeri harekat düzenlemişti. Askeri operasyona da adını verdiği üzere Afrin'de 20 milyondan fazla zeytin ağacı bulunuyor.

BAKAN KABUL ETMİŞTİ

Afrin'den getirilen zeytinyağı TBMM tutanaklarına da yansımış, hükümet de bunu doğrulamıştı.

2018'de TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bütçesi görüşülürken bu konudaki eleştirileri yanıtlayan dönemin Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, "Biz hükümet olarak PKK'nın eline gelir geçsin istemiyoruz. Afrin'de biz gelirlerin bir şekilde bize geçmesini istiyoruz, bu hâkimiyetimiz olan bölgede. O sebeple tarım kredi kooperatiflerine 5 bin tonluk bir görev yazılmıştır ve bu görev için kapılar açıldı ve şu ana kadar giren 600 ton ürün var" demişti.

ÖSO'YA GANİMET

Komisyonda muhalefet adına konuşan milletvekillerinden Cumhuriyet Halk Partili (CHP) Ahmet Vehbi Bakırlıoğlu, devletin tarım kredi kooperatifleri vasıtasıyla, yurt dışına satma kaydıyla, Afrin’den 50 bin ton zeytinyağı getirdiği bilgisine ulaştıklarını açıklamıştı. Bakırlıoğlu, bakan Pakdemirli'ye, "İhraç kaydıyla gelen bu zeytinyağının iç piyasaya sürüldüğü iddiaları ortada dolaşmakta. Hatta Afrin’den zeytinyağının yanında zeytinin de getirileceği konuşuluyor. Buna da göz yumacak mısınız? Afrin’den gelen zeytinyağından devletin bir geliri ne kadardır? Bu gelirden Özgür Suriye Ordusu’na ganimet alındığı bilgileri doğru mudur?" sorularını yöneltmişti.

2020'de Türkiye'nin zeytinyağı üretiminin 173 bin ton olduğu göz önüne alındığında, Afrin zeytinyağının payının yüzde 20'leri bulduğu ortaya çıkıyor.

CHP Hatay Milletvekili Mehmet Güzelmansur da, Afrin’den ihraç kaydıyla getirilen ancak iç piyasaya sürülen zeytinyağı miktarının 2020’de 35 bin tonu bulduğunu, bunun yerli üretimin yüzde 20’sine tekabül ettiğini ve yerli üreticiyi 'çok ciddi' zarara uğrattığını açıklamıştı.

İsviçre'de Muhafazakar Demokrat Partili milletvekili Bernhard Guhl da, Afrin'den Türkiye'ye getirilen zeytinin işlenerek Avrupa Birliği (AB) ülkelerine satılmasını parlamento gündemine taşımıştı. Guhl, Afrin'deki zeytinliklerin yağmalandığını, Türkiye'ye getirilen zeytinin işlenerek, Suriye'de iç savaşında yer alan militanlara mali destek sağlandığını söylemişti.

AFRİN ZEYTİNİN PİYASA DEĞERİ 200 MİLYON DOLARIN ÜSTÜNDE

O dönem Avrupa basını, Türkiye'nin Afrin'deki zeytini bölgedeki tesislerde işleyerek elde ettiği zeytinyağını Türkiye'ye taşıdığını, burada Türk ürünü olarak etiketledikten sonra bazı aracı şirketleri kullanarak ihraç ettiğini yazmıştı.

Hükümete yakın kimi gazetelerde de, zeytinlikleriyle ünlü Afrin’de zeytinlerinin işlenmesi ve gelir getirmesi için tesisler oluşturulduğu, geniş alanda zeytin, sabun, zeytinyağı üretimi yapıldığı aktarılmıştı. 2019 rakamlarıyla, Afrin'deki zeytin üretiminin yıllık yaklaşık 200 milyon dolar değerinde olduğu ifade edilmişti. O dönemden bu yana zeytin ve zeytinyağı fiyatındaki olağanüstü artış dikkate alındığında bugün rakam çok daha fazla.

Öte yandan Türkiye'de zeytin üretiminin geniş bir alana yayılmış olması da, kuraklıktan daha az etkilendiği argümanı olarak sunuluyor.

DÜNYA ZEYTİN ÜRETİMİ

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Türkiye Temsilci Yardımcısı Ayşegül Selışık'ın verdiği bilgilere göre, dünya zeytin üretimi şöyle:

- 2021'de toplam zeytin üretimi 23 milyon 54 bin 310 ton olarak gerçekleşti.

- İlk sırada yer alan İspanya'da yaşanan kuraklık nedeniyle 2020'de yaklaşık 10 milyon ton olan üretim 2021'de yüzde 25 düşerek 8 milyon 257 bin tona geriledi. Üretimde 2 milyon 270,6 bin ton ile İtalya ikinci, 1 milyon 739 bin tonla Türkiye üçüncü sırada yer aldı.

- Türkiye'de zeytin ağacı sayısı son 20 yılda 99 milyondan 189 milyona yükseldi.

- 2021'de 1,4 milyon tonla dünya zeytinyağı üretiminin bir numarası olan İspanya'da üretim 2022'de 680 bin tona geriledi, bu yıl ise 500 bin tona kadar gerileyebileceği ifade ediliyor.

- Türkiye tarihinde ilk defa zeytinyağı ihracatında 1 milyar dolar hedefine doğru gidiyor. (EKONOMİ SERVİSİ)