Maden ruhsatı şampiyonu holding: İşçi hakkı ödememek şirket politikası mı?
Osman ÇAKLI
İSTANBUL – Yıldızlar SSS Holding’e bağlı Doruk Madencilik’in Eskişehir’de işlettiği Yunus Emre Termik Santralı’nda çalışan madenciler, 31 Ağustos’ta alamadıkları maaşları, işten atılan arkadaşları için 190 işçiyle yeraltında açlık grevine başladı. Madenciler alacaklarını talep ederken Yıldız SSS Holding işlettiği firmalar ile tartışma konusu oldu.
Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) tarafından 5 Temmuz 2022’de Doruk Madencilik’e devredilen madende işverenin ilk işi 250 madenciyi ücretsiz izne çıkarmak oldu. Şirket yaptığı açıklama ile TMSF’den devraldığı madenin ruhsat sahalarının 9 aydır kendilerine verilmediğini bu nedenden dolayı “zorunlu ücretsiz izin kullandırma gereği doğmuştur” ifadelerini kullandı. Ancak Yıldızlar SSS Holding’e bağlı maden ocaklarında ve çeşitli iş yerlerinde yıllardır benzer sorunlar yaşanıyor.
Holdingin işçilerle kurduğu "sorunlu" ilişki ilk değil, yıllara yayılmış ve şirket politikaları uzun yıllardır işçilerle 'çatışma' doğuruyor.
BANKA KREDİLERİYLE BÜYÜDÜ, KAMUYU MİLYONLARCA LİRA ZARARA UĞRATTI
Bir buçuk milyondan fazla abonesi bulunan Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin hisselerinin tamamını 2010 yılında 485 milyon dolar karşılığında Özelleştirme İdaresi’nden alan Yıldızlar SSS Holding’e Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 2013 Ağustos ayında el koydu.
Gelişmeye ilk refleks gösterenlerden biri holdinge 375 milyon dolar kredi sağlayan Akbank olmuş, kredi ödemelerinin aksamaması yönünde temenni ifadelerine yer vermişti. ‘Patron’ Sebahattin Yıldız’ın ödemediği elektrik bedellerinde devletin kaybının 180 milyon lira olduğu iddia edildi. Dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız “Edinimlerini yerine getiremeyen özel sektör temsilcilerimiz varsa biz oraya müdahale etmek ve denetimleri yapmak durumundayız” dedi. Yalçın Bayer, 2013 yılında Hürriyet Gazetesi’ndeki köşesinde Yıldızlar Holding’in kamuyu uğrattığı 200 milyon liralık vergi kaybıyla ilgili bakanı göreve çağırmış sorumluluk hissedip hissetmediğini sormuştu.
AKP SAYESİNDE MADEN RUHSATI ŞAMPİYONU OLDU
AKP’ye yakınlığıyla bilinen şirket hakkında belki de en çarpıcı olabilecek iddialardan biri de 2004 yılı sonrasındaki özelleştirmelerde, 2 bin 229 maden ruhsatını kapmış olmasıydı. AKP sayesinde mülk ve servet biriktiren şirket, “nasıl olur da işçi hakkını ödemez” diye düşündüyseniz bunun da yeni olmadığını, şirketin uzun yıllara yayılmış politikası olduğuna bakalım.
Elazığ’ın Maden ilçesinde bir maden, Yıldızlar SSS Holding’e ait. Aynı yıllarda ayda 2 bin ton konsantre bakır üretiyor. Ancak 100 işçi düzenli maaş alamadıkları için şikâyetçi oluyor, yetmiyor esnaf da alacakları için icra dairelerinin kapısını çalıyor. Aynı dönem şirkete yönelik iddialar arasında, Elazığ’da işlemek yerine off-shore yöntemiyle yurt dışına çıkarılan ham kromdan dolayı kamunun zarara uğratıldığı konuşuldu. Ancak bunların büyük bir kısmı iddia boyutunu aşamadı.
BANKA KREDİLERİYLE İŞ KURDU, İŞÇİ MAAŞLARINI ÖDEMEDİ
Yıllar geçiyor, kentler farklılaşıyor Yıldızlar SSS Holding aynı kalıyor. 2011 yılında Sayıştay denetim raporlarında bir uyarı yer alıyor. Türkiye Halk Bankası holdinge 823 milyon lira kredi vermiş, ancak denetçiler banka yönetimini “batık kredi” ifadeleriyle uyarmıştı: “823 milyon lirası Türkiye Halk Bankası’na ait olmak üzere, bankalara olan toplam nakdi ve gayri nakdi riski 2 milyar 380 milyon liraya ulaştığı tespit edilmiştir.”
Şirket, kamu-özel bankalardan topladığı kredilerle Çankırı’da 2014 yılında seramik fabrikası kurdu. Batma noktasına gelince de ‘bilindik’ yönteme başvurdu. 7 ay boyunca maaşını alamayan işçiler Çankırı D100 karayolunu trafiğe kapattı.
Kredileri ödeyemez durumuna gelen Yıldızlar SSS Holding, EPDK’ye olan 2,3 milyar dolarlık borca karşılık olarak Çankırı’daki fabrika da dâhil olmak üzere varlıklarını teminat olarak göstermek zorunda kalmıştı.
MADENCİLER 2020’DE KENDİNİ MADENE KAPATMIŞTI
2020 yılında, Çanakkale’de faaliyet yürüten NESKO madenine ait bakır madeninde işçiler üç ay maaşını alamadıkları gerekçesiyle kendilerini madene kapatarak eyleme geçti.
NESKO maden ile Yıldız SSS Holding’in ilişkisi ne diye düşündüyseniz, Sabahattin Yıldız’ın NESKO’nun sahibi olduğunu söyleyelim. Madendeki işçiler, yalnızca maaş değil, sendikalı oldukları için 11 işçinin de işten atıldığını söylemişti. Hatta kendilerini tehdit eden bir işveren temsilcisinin şu sözleri kullandığı ifade edilmişti: “Sendikadan istifa etmezseniz maaşlarınızı ödemeyeceğim, işyerini kapatacağım hepinizi işten atacağım.”
SİYANÜRLÜ ATIK HAVUZU PATLADI
NESKO şirketi 2008 yılında holding bünyesine katıldı. Çanakkale, Balıkesir, Ordu, Giresun, Yozgat’ta madeni işletmeleri bulunuyor. NESKO doğaya zarar verdiği gerekçesiyle de gündeme gelmişti.
2018 ve 2021 yıllarında Giresun’un Şebinkarahisar ilçesinde kurun, çinko ve bakır ocağı bulunan NESKO’nun siyanürlü atık havuzu patladı ve çevredeki tarım arazileri ile akarsulara 4 bin 500 ton kimyasal sızdı. Bölgede yaşayanlar akarsularda yaşayan balık popülasyonunun kazalardan sonra azaldığına dikkat çekerek yetkililere seslendi. NESKO’nun işlettiği madenin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporunun olmaması da eleştiriye neden olmuştu.
Sebahattin Yıldız, Kütahya’daki Eti Gümüş’ü de ihale ile satın aldı. Ancak ihale yapıldığında şirket kasasında nakit olarak 16,5 milyon dolar, stoklarında 10 milyon dolarlık gümüş ve 3 milyon dolarlık da gayrimenkulü varlığı bulunuyordu. Eti Gümüş 40 milyon dolara satıldı. Sebahattin Yıldız 2000’li yılların başına kadar seramik bayiliği yapıyordu…
Eskişehir'de madenciler yer altından çıkarak oturma eylemine başladı
Artı TV yer altında direnen madencilerin yanına indi: 'Hakkımızı istiyoruz'
Göçük altında kalan Şilili madencilere 1,4 milyon dolar tazminat
