ABD'den Türkiye'ye 'Kariye'nin tarihine saygı gösterme' çağrısı

Artı Gerçek - ABD Dışişleri Bakanlığı, Doğu Roma (Bizans) mozaik ve fresk sanatının önemli örneklerine ev sahipliği yapan 1500 yıllık Kariye'nin müzeden camiye çevrilmesi konusunda Ankara'ya "tarihi çeşitliliğe saygı gösterme" çağrısında bulundu. Söz konusu açıklama, Atina-Makedonya Haber Ajansı'nın (AMNA) yönelttiği bir soru üzerine geldi.

Bakanlığın ismi açıklanmayan bir sözcüsü, "Bir [UNESCO] Dünya Mirası Alanı olan Kariye'nin cami olarak yeniden açıldığının farkındayız ve daha fazla ayrıntı için sizi Türkiye hükümetine yönlendiriyoruz" derken, şu uyarıyı da ekledi:

"Türkiye hükümetini, farklı dini topluluklara ev sahipliği yapmış alanları ve yapıları, onların çeşitlilik içeren tarihlerine saygı gösterecek şekilde muhafaza etmeye ve erişimi bu şekilde sağlamaya teşvik ediyoruz."

NE OLMUŞTU?

Yaklaşık 1000 yıl kilise ve manastır, 500 yıla yakın süre de cami olarak kullanıldıktan sonra müzeye dönüştürülen Kariye'nin bu statüsü 2020 yılında Ayasofya ile birlikte kaldırılmıştı. İki yapı da Diyanet'e devredilerek camiye dönüştürülmüştü. Türkiye'nin en önemli müzelerinden biri olan ve iç duvarlarının büyük oranı mozaik ve fresklerle bezeli olan Kariye'deki "restorasyon" dört yıl sürmüştü. Kariye, Ortodoksların Paskalya'yı kutlamasından bir gün sonra, pazartesi günü, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın yönetimindeki bir "toplu açılış" ile cami olarak yeniden açıldı.

Kariye'nin müze olmaktan çıkarılmasına, Yunanistan'dan da tepki yağdı. Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakelaropulu, Başbakan Kiryakos Miçotakis, Dışişleri Bakanlığı ve ana muhalefetteki SYRIZA'dan peş peşe eleştiri geldi.

MİÇOTAKİS: İSTANBUL'UN TARİHİ ZENGİNLİĞİNE BİR HAKARET

Miçotakis, Sakelaropulu ile aylık görüşmesinde "Bu, İstanbul'un medeniyetlerin kesişim noktası olarak zengin tarihine hakaret eden bir eylem" dedi. Yunanistan Başbakanı, konuyu pazartesi günü Ankara'da Erdoğan'la yapacağı görüşmede gündeme getireceğini söyledi.

SAKELAROPULU: OLUMSUZ BİR MESAJ

Yunanistan Cumhurbaşkanı ise iki ülkenin son dönemde hedeflediği iyi ilişkilerin, ortak değerlere saygıyı da gerektirdiğini vurguladı. Sakelaropulu, "Kariye Manastırı'nın camiye çevrilmesi olumsuz bir mesaj veriyor; bu anıt, kültürel bir miras. İyi ilişkileri hedeflediğimizde, ortak değerlere saygı göstermeliyiz" dedi.

YUNANİSTAN DIŞİŞLERİ: PROVOKASYON

Yunanistan Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasında, tarihi 6'ncı yüzyıla dayanan, geçmişte kilise, manastır ve cami olarak kullanılıp müzeye dönüştürülmüş yapının "evrensel bir değer olarak tüm insanlığa ait olduğu" vurgulandı. Açıklamada, Kariye'yi yeniden camiye çevirme adımının "provokasyon" olarak nitelenmesi dikkat çekti.

'UNESCO DÜNYA MİRASI ALANI OLARAK KARATERİ BOZULDU'

Bakanlık açıklamasında, "Türk yetkililerin Kariye Manastırı'nı Müslüman camisi olarak faaliyete geçirme kararı, yapının tüm insanlığa ait bir UNESCO Dünya Mirası alanı olarak karakterini bozması ve etkilemesi nedeniyle, uluslararası toplum açısından bir provokasyon teşkil etmektedir" denildi.

'ULUSLARARASI STANDARTLARA UYULMALI'

Yunanistan Dışişleri, Kariye'nin korunması uyarısında bulunarak "Anıtların evrensel karakterinin sürdürülmesi, dini ve kültürel mirasın korunması amaçlı uluslararası standartlara uyulması, tüm devletler için bağlayıcı olan açık bir uluslararası yükümlülüktür" çıkışı yaptı.

SYRIZA'DAN HEM ANKARA'YA HEM HÜKÜMETE TEPKİ

Yunanistan'ın anamuhalefet partisi SYRIZA ise hem Türkiye'nin kararını kınadı, hem de Miçotakis'in hükümetini bu konuda çok yumuşak davranmakla suçladı. Açıklamada, "SYRIZA, Türk yetkililerin Kariye Manastırı'nı Müslüman camisi olarak faaliyete geçirme kararını tartışmasız biçimde kınıyor" denildi.

'DİPLOMATİK ADIM ATILMALI'

SYRIZA, "Yunanistan Dışişleri Bakanlığı'nın, Erdoğan'ın Ayasofya'dan sonra Kariye Manastırı'nı da camiye çevirme yönündeki yeni meydan okumasına verdiği mahcup, lütfeden ve yetersiz yanıt, bu hükümetin Türkie konusunda izlediği dış politikayı ifşa ediyor" denildi. SYRIZA, "Türkiye'nin bu yeni provokasyonuna karşı diplomatik eyleme geçilmesi" için hükümete çağrıda bulundu.

KARİYE NEDEN ÖNEMLİ?

İstanbul'un Edirnekapı semtinde bulunan Kariye, Bizans mimarisinin tipik örneklerinden biri. Yapının en önemli özelliği ise günümüze kadar korunmuş mozaikleri ve freskleri. Bu eserler, sanat tarihçileri tarafından geç dönem Doğu Roma duvar süslemesi sanatının en önemli örnekleri arasında sayılıyor.

Geçmişi bazı tarihçiler tarafından 4'üncü yüzyıla kadar geriye götürülen Kariye, o dönem İstanbul surlarının dışında bir manastır olarak inşa edilmişti. Sonradan surların genişletilmesiyle "suriçine" alınmıştı.

Yaklaşık 1000 yıl boyunca Hristiyanlık dininin önemli merkezlerinden biri olan yapı, İstanbul'un fethinden sonra da 58 sene boyunca kilise olarak kullanılmaya devam etti.

1511 yılında ise II. Bayezid sadrazamlarından olan Atik Ali Paşa tarafından camiye dönüştürüldü. Minare eklenen, mozaiklerinin üzeri İslam dini uyarınca sıvanan yapı, 450 yıl boyunca da cami olarak kullanıldı.

MOZAİKLERİNİN ORTAYA ÇIKARILMASI 10 YIL SÜRMÜŞTÜ

Cumhuriyet'in ilanından sonra 1945 yılında ise Bakanlar Kurulu kararıyla müzeye dönüştürüldü. Mozaiklerinin yeniden gün yüzüne çıkarılması amaçlı restorasyon çalışmaları, 1947'de başlatıldı.

Projeyi, ABD'deki Amerika Bizans Enstitüsü (Byzantine Institute of America) ve Bizans İncelemeleri İçin Dumbarton Oaks Merkezi (Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies) yürüttü. 1948-1958 arasındaki çalışmalarla tüm mozaik ve freskler ortaya çıkarıldı, Kariye müze olarak ziyarete açıldı.

Yapı, o tarihten beri İstanbul'un en çok ziyaret edilen müzelerinden birisi olageldi.

2020 yılında ise yakın çevresinde çok sayıda başka cami olmasına rağmen Cumhurbaşkanlığı kararıyla müze statüsü kaldırıldı ve yeniden camiye dönüştürüldü. Ayasofya'nın müze statüsünün kaldırılması ile eş zamanlı verilen kararın ardından, Kariye'ye uzun süre ziyaret mümkün olmadı.

Yapı, dört yıl süren bir "restorasyon" sonrası pazartesi günü Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın yönetimindeki bir "toplu açılış" ile Müslümanların ibadetine yeniden açıldı.

Paylaşılan görüntülerde, Kariye'nin mozaiklerinin namaz sırasında "örtülmesi" için paneller yapıldığı görüldü. (DIŞ HABERLER)

Atina'dan Ankara'ya Kariye nedeniyle tepki yağıyor: SYRIZA eylem istedi