Doğan Hatun: Suriçinde yıkım ve talan projesi yürütüldü

Remzi BUDANCİR

ARTI GERÇEK- Diyarbakır’ın Sur ilçesinde 2015 yılında uygulanan yasaklar, tarihi yapıların olduğu bölgelerde yaşanan çatışmaların ardından 6 mahalle yerle bir edildi. Bu mahallelerde neredeyse tüm yapılar yıkıldı. Yıkılan yapıların büyük bir bölümü tarihi yapılar. Yıkımın yaşandığı bölgelerde yeni yapıların inşası sürerken, Diyarbakır Valiliği surlarda restorasyon çalışmalarına başlanacağını duyurdu.   Sur içinde devam eden inşa sürecinde olduğu gibi Surların restore edilmesi çalışmalarına da kentteki STK ve meslek odaları dahil edilmedi. Meslek odalarının bu çalışmalardan haberdar edilmemesi, sürece dahil edilmemesine tepkiler sürüyor.

HATUN: SURİÇİNDE YIKIM VE TALAN PROJESİ YÜRÜTÜLMÜŞTÜR

TMMOB Diyarbakır İl Koordinasyon Kurulu, Dağkapı’da restorasyon çalışmalarının yapıldığı Surların dibinde basın açıklaması yaparak uygulamalara tepki gösterdi. Açıklamayı okuyan TMMOB Diyarbakır İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Doğan Hatun, son yıllarda tarihi ve kültürel miras alanlarının tahribatının artarak yaygınlaştığını söyledi. Bu uygulamaların "kimliksizleştirme" politikasının devamı olduğunu belirten Hatun, "2015 yılından bu güne değin bilimsel yaklaşımdan ve teknikten uzak keyfi karar ve uygulamalar ile Suriçinde bir yıkım ve talan projesi yürütülmüştür. İktidarın her kademesi de bu projeye kendi imzasını atmak için adeta yarış içerisine girmiştir" dedi.

SUR’DA NELER YAPILDI?

2015 yılında bölgedeki çatışma ortamı gerekçe gösterilerek Suriçi bölgesinin insansızlaştırıldığını ifade eden Hatun, Surun tarihi dokusu değiştirilerek ucube yapıların inşa edildiğini belirterek, yapılan olumsuz çalınmalardan şu örnekler verdi:

Koruma Amaçlı İmar Planı (KAİP) 2016 revize planı ile Dicle Vadi projesi gibi miras alanı ve tampon bölgelerinin bütünlüğünü bozan plan ve projelerin koruma kurulundan ve UNESCO Dünya Miras Merkezi’nden gerekli onaylar alınmadan uygulamaya sokulmuştur.

2016 Yılında dönemin başbakanı sur ilçesini "Toledo" yapmaktan bahsetmiştir. Tarihi Sur kentinin büyük bölümü çatışmalı ortamın sona ermesi sonrasında yerle bir edilmiş, ağır iş makineleriyle bir dünya kültürel miras alanı yok edilmek istenmiştir. Yer üstünde görünen tarihi, tescilli yapılar kadar yer altındaki tarihi suyolları ve kanalizasyonlar da geri dönüşü olmayacak şekilde yok edilmiştir.

2018 yılında Diyarbakır valisi ve kayyumu millet bahçesi adı altında Hevsel bahçelerine müdahalenin yolunu açmıştır. Surların Dicle vadisine bakan çevresi araç trafiğine açılmış, tarihi yeni kapının açıldığı merdivenler kesme bazalt plaklarla kaplanmış ve sur duvarlarına ucube ahşap balkon çıkmalar çakılmaktadır.

‘VAR OLANI EN SADE VE DOĞRU BİÇİMİYLE KORUNMALI’

Surların restorasyon çalışmasını yürüten Valilik, Dağkapı’da 1930 yılında döneminin Diyarbakır Valisi tarafından yıktırılan Sur duvarlarının inşa edileceğini açıklamıştı. Bu açıklamanın akıllara durgunluk veren bilimden uzak bir açıklama olduğunu ifade eden Hatun, şunları söyledi: "1930 yılında yıkımla gerçekleşen durum tarihi yapıya ne kadar zarar vermiş ise bu gün aynı yerin yeniden inşa edileceği mantığı ikinci kez bu tarihi yapıya aynı derecede zararı verecektir diyoruz.  Bu sebepledir ki sur duvarlarının yeniden inşa edileceği beyanın olabilirliği bizlerde ciddi endişeler yaratmıştır. Var olanı en sade ve doğru biçimiyle korumak asıl hedef olmalıdır.

‘SURLARININ TAHRİP EDİLMEDEN YAPILABİLMESİNİN MÜMKÜN OLMADIĞINI BİLİYORUZ’

Bu yeniden inşa çalışmaları süresince Dünya Mirası olan Diyarbakır Surlarının tahrip edilmeden yapılabilmesinin mümkün olmadığını biliyoruz. Diyarbakır Surları dünyanın özgün ortak mirasıdır, Surların özgünlüğü valilerin kişisel tatminleri uğruna zarar verilemeyecek kadar önem arz etmektedir. Yapılacak herhangi bir yanlış uygulama surların tarihi ve evrensel değerine zarar verecektir diye tekrar üstüne basa basa ifade ediyoruz.

‘ÇALIŞMA BİLİMSEL TEMELLERE DAYANDIRILMALI’

Diyarbakır surlarının, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından 06 Temmuz 2020 tarihinde ihale edilen ve 10 Ağustos 2020 Tarihinde yer teslimi yapılan restorasyon projesi şu anda uygulanmaktadır. Surların hala ayakta kalan kısımlarında ciddi restorasyon çalışmalarına ihtiyaç duyulduğu kuşkusuzdur. Ancak tarihi varlıkların rölöve, restitüsyon ve restorasyon, çalışmalarının bilimsel temellere dayandırılması ve kültür varlığına olumsuz etkilerine mahal vermemek adına; aceleci bir yaklaşımla, eksiklikleri olan, sürekli ve yeterli denetim yapılmayan uygulamaların yürütülmemesi açısından yapılacak restorasyon uygulamaları şeffaf, denetlenebilir olmalıdır diyoruz."