Dr. Zeynep Türkyılmaz: Elazığ Kız Enstitüsü, soykırımın ayaklarından bir tanesi

Artı Gerçek - Namık Kemal Dinç’in moderatörlüğünde, Cumhuriyet’in yüz yıllık serüveninde bir aktör olarak Kürtleri konu alan 'Kürtler ve Cumhuriyet' programına Dr. Zeynep Türkyılmaz konuk oldu. Türkyılmaz, bu bölümde Cumhuriyet'in Dersim algısı, dersim üzerindeki politikalarına ilişkin soruları yanıtladı.

‘EĞİTİM HİKAYESİ DE SOYKIRIM POLİTİKALARININ BİR PARÇASI’

Türkyılmaz, Cumhuriyetin Dersim politikalarının özel ve uzun soluklu bir politika etrafında şekillendiğini belirterek okullaşmanın nasıl araçsallaştırıldığına şöyle değindi:

“Dersim, okul yoluyla özel eğitime tabi tutulma hikayesi oldu. 90’larda da tekrar yakılıp yıkılarak memnu mıntıka haline getirilmesi, boşaltılması hikayesi aslına 1937-1938’de kurulan mekanizmaların bir şekilde geri dönüşüdür.

“Bu dönemde icat edilen benlik krizinin 1937-38’e bir göndermesi oldu. Okullaşma yoluyla kültürel aktarımın çok büyük ölçüde önünü aldılar. 1938’te bir kuşak yetişti. 1950'den sonra da bir kuşak yetişti. Bunların hepsi böyle bir eğitim yoluyla -eğitim en önemli, en uzun soluklu şeylerinden bir tanesi- Dersimlillerin aslında ‘bir şey’ olmayıp ‘bir şeye’ dönüşmesi gerektiği hikayesi kurgulandı. Dersimliler eğitimde çok başarılılar. Çünkü aslında çok uzun süre soluklu bir eğitim hikayeleri var. Maalesef ki bu eğitim hikayesi de soykırım politikalarının bir parçası.”

EĞİTİMLE ASİMİLASYON: ELAZIĞ KIZ ENSTİTÜSÜ ÖRNEĞİ

Türkyılmaz, Elazığ Kız Enstitüsü örneği ile Dersim’de eğitimin Türkleşme projesi olarak nasıl şekilendiğinin anlattı:

“Oralarda bir şeyler ters gitmiş yabanlar çıkmış orada, sen o yaban otlarını ayırıyorsun, atıyorsun yani böyle bir metaforla çalışıyorlar. İnşa açısından Türklüğün yayılmasında dağ çiçekleri hikayesi. Dağ çiçeklerini tohumlarını serpiyorsun dağlara ve birden böyle istediğin Cumhuriyet çiçekleri çıkıyor. 90'larda da Kardelenler -projesi- çıkıyor ki Kardelenler ilk Dersim.”

‘ELAZIĞ KIZ ENSTİTÜSÜ, SOYKIRIMIN AYAKLARINDAN BİRİ’

Dersim’de eğitim planlamasının Cumhuriyet raporlarına yansımalarından bahseden Türkyılmaz, bu kapsamlı çalışmaların amacını vurguladı:

“Elazığ Kız Enstitüsü, 30'larda itibaren planlanmasına geçilen her aşaması köy ve kişi bazında detaylandırılan soykırımın ayaklarından bir tanesidir. Asimilasyon deyip geçmemek lazım. Derinlemesine tartışıyorlar bu hikayeyi. Şükrü Kaya buradaki en temel figürlerden bir tanesi. Birebir çalışılacak bir mekanizma oluşturulması gerektiği konusunda hemfikir kalıyorlar. Birebir çalışma derken; hangi köylerden, kız alınacak, kimin kızı gelecek vs. Mesela ‘memnu’ mıntıkanın insanlarının çocukları bulunmayacak deniyor. Bizim anladığımız çok ötesinde bir planlama var Dersim’de. Kürtleşen veya Kürtleştiği düşünülen grupların çocuklarını istemiyorlar. Bu okulda sadece kendilerince itaat eden, mutî ve devlet karşı gelmeyecek, Türklüğü burada yaymakta, tekrardan oraya oturtmakta ve yaymakta ön açacak grupların çocuklarının alınacağı fikrindeler.

TÜRKYILMAZ: TUNCELİ GERÇEKTEN İNŞA EDİLMİŞTİR

Türkyılmaz, yaptığı röportajlar ve edindiği belgelere de atıfta bulunarak bu projelerdeki bir diğer şiddet unsurunun dil olduğuna dikkat çekti:

“Mecliste bir Dersim belgeleri var. Bana oradaki okullardan biri olan Elazığ Kız Enstitüsü’nün bir defterin kopyasını verdiler. 1937’den bu yana köyleri dökümü, nereden, hangi aşamada kaç kız alındığı var. Dersim bir tek Kırım değildir, Tunceli gerçekten inşa edilmiştir. Elazığ Kız Enstitüsü’nden daha sonra Akçadağ köy enstitüsü’nde gidenlerle konuştum. Aldıkları eğitimi o kadar içselleştiriyorlar ki - öğretmenlik yapmaya başladıklarında- kesinlikle Kürtçe konuşulmasına izin vermiyorlar, kulda gördükleri düzenin dışına çıkmak istemiyorlar çıkmasını istemiyorlar.”

HER HAFTA ARTI TV YOUTUBE KANALINDA

Politikadan tarihe, insan haklarından sanata, Kürtlerin Cumhuriyet'teki yerini akademisyen ve yazarlar tüm başlıkları değerlendirdiği serinin diğer bölümleri haftalık olarak #ArtıTV YouTube kanalında. (HABER MERKEZİ)