'Esrarengiz yarıklar'dan Cengizler Holding çıktı

Remzi BUDANCİR

ARTI GERÇEK- Yer Bingöl’ün Genç ilçesine Bağlı Çaytepe beldesinin Duşmalan mezrası. Bölge bir doğa harikası. Murat nehrinin kıyısında kurulu olan 20 haneli köy yemyeşildi. Murat nehrine uzanan dağın yamaçları ise asırlık meşe ormanları ile doluydu. Ta ki bölgede baraj ve tren hatları çalışması yapılana kadar. Duşmalan mezrasının Murat nehri tarafında olan meşe ağaçları kesildi. Kale 2 barajının yapıldığı alanda, özellikle baraja bakan yamaçlarda bulunan meşelikler yerinden söküldü. Yemyeşil alan kurak bir bölgeye döndü, ardından toprak kaymaya başladı.

AJANSLAR, CENGİZLER İNŞAATIN NEDEN OLDUĞU ÇUKURLARI "ESRARENGİZ" DİYE SERVİS ETTİ

Köyün merasında oluşan dev yarıklar 15 metreyi aştı. İçine düşen büyükbaş hayvanlar telef olunca köylüler hayvanlarını dışarıya bırakmamaya başladı. Köylülerin yardım çağrısı üzerine bölgeye giden basın, dev yarıkları ‘Esrarengiz çukurlar’ şeklinde servis etti. Oysa bu çukurlar esrarengiz değildi. Köylüler yarıkların köyün tam karşısında bulunan kocaman inşaat şantiyesinden kaynaklı olduğunu biliyordu. Şantiye ise kamuoyunun yakından tanıdığı Cengizler’e aitti. Bu firma bölgede tren hatlarından, HES’lere, barajlardan yol yapım çalışmalarına kadar çok sayıda iş yapıyor. Şirketin sahibi hükumete yakınlığı ile bilinen Cengiz Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Cengiz. Mehmet Cengiz, internet'e düşen ses kayıtlarında 'Bu milletin a... koyacağız' dediği için büyük tepki çekmişti.



FAY HATTININ GEÇTİĞİ VE HEYELAN BÖLGESİ OLAN ALANDA BARAJ YAPIMINA NEDEN İZİN VERİLDİ?

Köylüler ısrarla, yarıkların inşaat şirketinin kayalıkları dinamitle patlatmasından dolayı oluştuğunu söyledi. Ancak bu tespit pek karşılık bulmadı. Basın ısrarla çevre tahribatından dolayı oluşan toprak kaymasını "Esrarengiz çukurlar" şeklinde servis etmesinin ardından Bingöl Üniversitesi bölgeye uzman bir ekip gönderdi. Toprak kaymasının meydana geldiği alanda inceleme yapan Bingöl Üniversitesi Coğrafya Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Vedat Avci, yarılmaların meydana geldiği sahanın, eski bir fosil heyelan sahası olduğu tespitinde bulundu. Tespitler bununla da sınırlı kalmadı. "Toprak yarıklarının meydana geldiği alanlar, eski bir heyelan sahasıdır" diyen Avcı, "Yani burası eski bir fosil heyelan sahası. Bu sahanın gerisinde bir fay hattı bulunmaktadır" tespitinde bulundu.

Avcı’nın yaptığı bu araştırmanın sonucu, Bingöl Üniversitesinin resmi internet sayfasına konuldu. (http://www.bingol.edu.tr/tr/haberler/yarilmalarin-meydana-geldigi-saha-eski-bir-fosil-heyelan-sahasi) Bu araştırmanın sonucu da basında yer aldı. Araştırmayı "Esrarengiz Yarıkların Sırrı Çözüldü" başlığı ile servis eden ajanslar, toprak kaymasının bölgede yapımı devam eden demiryolu ve baraj çalışmalarından dolayı oluşmadığı görüşünü öne çıkardı. (http://www.milliyet.com.tr/esrarengiz-yariklarin-sirri-cozuldu-bingol-yerelhaber-2136905/) Ajansların geçtiği haberleri sayfalarına taşıyan gazeteler ise fay hattının geçtiği ve heyelan bölgesi olan bir bölgede baraj için nasıl ÇET raporu verildiği sorusunu gündeme getirmedi.

2 MİLYON MEŞE KESİLDİ İDDİASI

Köye giden Hüda-Par Bingöl İl Başkanı Hamdullah Tasalı, bölgedeki izlenimlerini twitter hesabından paylaştı. Çevre ve Şehircilik Bakanı Veysel Eroğlu’nun ağaçlandırma çalışması ile ilgili Anadolu Ajansı’nın haberini alıntılayan Tasalı, "Düşmalan mezrasında 2 milyondan fazla meşe fidanı kesildiğini şahit oldum" mesajını paylaştı. Bingöl’de neden meşe ormanlarının kesildiğini sordu.



YOL AYIRIMLARINDA CENGİZLER İNŞAAT TABELALARI

Artı Gerçek, dev çukurların oluştuğu, baraj ve demiryolu çalışmasının yapıldığı alana gitti. Bölgede yaşanan doğa katliamını yakından inceledi. Mezraya yaklaşırken ilk dikkatimizi çeken Cengizler İnşaat'a ait yön tabelaları… Her yol ayrımında, bu tabela gözümüze çarpıyor.

DAĞ NEHİRE DOĞRU KAYIYOR

Duşmalan mezrası, Genç ilçesine yaklaşık 20 kilometre mesafede. Mezra Murat nehri kıyısında yükselen bir tepenin üzerinde kurulu. Yemyeşil bir coğrafyaya sahip olan mezra sakinlerinin temel geçim kaynakları ise hayvancılık. Yarıkların oluştuğu bölgeyi köy muhtarı Hatip Değişgeç ve birkaç köylüyle birlikte geziyoruz. Toprak kayması mezranın içine kadar yaklaşmış. Murat nehrine bakan kıyıya ulaştığımızda yarıklar çoğalıyor, derinliği insan boyunu aşıyor. Dağın nehre doğru kaymaya başladığı çıplak gözle görülüyor. Dev yarıkların oluştuğu bölgenin karşısında ise kocaman bir şantiye görülüyor. Etrafta kesilen meşe kökleri… Yüzlerce meşe ağacı ise yerde. Kesimin bittiği alanlar ise bomboş araziye dönüşmüş…

AĞAÇLARI SADECE KESMEDİLER, KÖKÜNDEN SÖKÜP KAMYONLARLA GÖTÜRDÜLER

Muhtar Değişgeç, yarıkları gösterirken sitemde bulunuyor. "Çok gazeteci getirdik buraya. Sorunumuzu anlattık. Ama bu şirketin yaptıklarını, yazdıklarını görmedik" diyen Değişgeç, "Bakın bu yukarıda gördüğünüz alan meşe ağaçları ile doluydu. Şirket bunları sadece kesmedi. İş makineleri ile toprakla birlikte sökerek götürdü. Milyonlarca ağaç yok oldu burada. Kimsenin sesi çıkmadı" diye anlattı.



HERŞEY PATLAMA SONRASI OLDU

Yarıkların oluştuğu alanın altından 2 bin metre uzunluğunda bir tünel olduğunu anlatan Muhtar Değişgeç, "Bir defasında büyük bir patlama oldu. Dinamitle patlattılar kayalıkları. O patlamadan sonra toprak hareketlenmeye başladı. Şu gördüğünüz dağ, yavaş yavaş aşağı doğru iniyor" ifadelerini kullandı.

KOCAMAN DAĞI İŞ MAKİNELERİ İLE TAŞIYORLAR

Muhtarın anlattıkları bununla sınırlı değildi. Anlattığına göre yukarıda 15 metreye varan çukurlar var. Dağın aşağı doğru kaydığı alan da tam orası. O bölgede ise iş makineleri çalışıyor. "Orada ne tür çalışma yapılıyor" diye sorduğumuzda Değişgeç, "Toprak kaymasının olduğu yerde tepeden toprak taşıyorlar. Daha doğrusu koskocaman dağdan toprağı aşağı indirerek, tünellerin yükünü azaltmaya çalışıyorlar. Bu şekilde toprak kaymasının önüne geçmeyi planlıyorlar" cevabını verdi.

Bu bölgede fay hattının geçtiği, ayrıca heyelan riski olduğunu herkesin bildiğini anlatıyor muhtar. Bingöl depreminde en fazla bu bölgenin sallandığına tanık olduğunu ifade eden muhtar Değişgeç, "Aslında asıl baraj ağzı burası değildi. 3 kilometre ilerdeydi. Bu Cengiz Holding'in başındaki adam geldi, az ilerde akan Vahkin çayını gördü. Bu çayı da baraja akıtmak için baraj ağzını buraya taşıdılar. Burada bunlar yapılınca olanlar oldu. Hem yaşam alanımız hem de doğamız yok oldu" dedi.

İÇME SULARI KESİLDİ

Toprak kaydığı alanları gezerken muhtar ve yanındaki köylüler az ilerideki çeşmeye gidelim diyor. En azından eskiden çeşmeydi ve bol miktarda su akıyordu. O patlamanın ardından bu çeşmenin kuruduğunu anlatan yanımızdaki Abdulbaki Değişgeç, "Ne olduysa oldu. Suyumuz da kesildi. Görmüş olduğunuz tüm bu bahçeler bu suyla sulanıyordu. Bizde içme suyu ihtiyacımızı buradan karşılıyorduk. Suyumuz da gitti, mezramız da. Ne yaptıysa bu şirket yaptı" diye anlattı.

BARAJ HAYVANCILIĞI VURDU

Mezra sakini İhsan Değişgeç, 60 yaşında. Bu mezrada doğduğunu, çocuklarını bu mezrada büyüttüğünü anlatan Değişgeç, baraj yapımının ardından hayatlarının alt üst olduğunu söyledi. "Ben 15 nüfusum. Oğullarım ve gelinlerim ile birlikte nüfusum 20’yi aşıyor. Tek geçim kaynağımız hayvancılıktır. Meramızda oluşan dev çukurlar nedeniyle hayvanlarımı dışarıya bırakamıyorum. Hepsi ahırda şu an. Kışlık için hazırladığım saman ve yemle besliyorum. Daha fazla dayanacağımı sanmıyorum. Böyle devam ederse hayvancılığı bırakmak zorunda kalacağım."



46 yaşındaki Şefik Değişgeç ise son bir yılda köyde hayvancılığın bitme noktasına geldiğini söyledi. Hayvancılığın bitmesine neden olarak barajdan dolayı doğanın yok olmasını gösterdi: "Benim bir büyükbaş hayvanım çukura düşerek telef oldu. Mahkemeye verdim şirketi. Ama hala bir gelişme olmadı. Korkudan büyük baş hayvanlarımızı dışarıya bırakamıyoruz. Eskiden bu mezrada 2 binden fazla küçük baş hayvan vardı. Herkes satmak zorunda kaldı. Şu anda tüm mezrada 150’e yakın büyükbaş hayvan var. Onları da korkudan dışarıya bırakamıyoruz."

SOLHAN’DA DA TOPRAK KAYIYOR

Mezra sakinlerinin anlattığına göre toprak kayması sadece burada yaşanmıyor. Murat nehri üzerinde kurulan diğer barajlarda da yaşanıyor. Solhan’da yapımı süren baraj Kale 1, burada ise inşaatı süren Kale 2 barajı. Solhan Asmakaya köyü ve Tarhan köyü Zeker mezrasında da toprak kayıyor. Genç ilçesi ile Duşmalan mezrası arasında ise 3 ayrı HES Barajı inşa ediliyor. Tüm bu baraj ve demir yolu çalışması yapan firma ise Cengizler İnşaat…

AFAD TEHLİKELİ RAPORU VERDİ

Başbakanlık Afet ve Acil Durum (AFAD) Bingöl İl Müdürlüğü teknik ekipleri, Solhan Asmakaya ve Tarhan köylerinde, hem de Genç ilçesi Düşmalan ve Dik İstasyon mezralarında incelemelerde bulunarak bir rapor hazırladı. AFAD’ın hazırladığı raporda, söz konusu bölgenin Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü’nün hazırladığı ‘Türkiye Heyelan Envanteri’nde yer aldığı tespitinde bulundu. AFAD’ın hazırladığı raporda, baraj ve demiryolu çalışmalarından dolayı arazilerde meydana gelen çökme ve yarıkların büyük risk oluşturduğu yönünde görüş belirttiğini ifade eden muhtar Değişgeç, köyün büyük ihtimalle başka yere taşınacağını söyledi.

MURAT NEHRİ KENARINDA BULUNAN TÜM YERLEŞİM YERLERİ TEHLİKEDE

Köylünün önünde şu anda tek bir seçenek çıkıyor. Köyün başka yere taşınması. Ancak bu köylüler açısından çözüm değil. Doğalarının, yaşam alanlarının yok olmasına itiraz ediyorlar. Bu sorunun sadece kendilerini ilgilendirmediğini, herkesi ilgilendirecek büyük riskler taşıdığına dikkat çekiyorlar. Barajın yapıldığı alanın tehlikeli olduğunu yenileyen muhtar Değişgeç, yaşanacak tehlikeleri sıraladı: "Evet biz topraklarımızı evlerimizi kaybediyoruz. Ama başkaları canını kaybedebilir. Diyoruz ki burası heyelan bölgesi. Bu baraj su tutmaya başladığında heyelan olur. Üstelik bu dağların altından tren için yapılan tüneller var. bu dağlar tünellere çökebilir. Yarın öbür gün bu baraj patlarsa, Genç’ten tutun, Elazığ'a kadar olan Murat Nehri güzergahında ne kadar yerleşim yeri varsa hepsi su altında kalır. Bu inşaat durdurulmalı. Bu tehlikeyi herkes görmeli."