İliç maden faciasının üzerinden bir ay geçti: Dokuz işçi toprak altında unutuldu

Artı Gerçek - Erzincan'ın İliç ilçesinin Çöpler köyündeki, Anagold şirketine ait altın madeninde göz göre göre gelen facianın üzerinden tam bir ay geçti ancak toprak altında kalan dokuz işçiye hâlâ ulaşılamadı, yerleri dahi tespit edilemedi. İlk günlerde Türkiye'nin bir numaralı gündemi olan facia unutuldu.

Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığınca başlatılan soruşturmada tutuklu sayısı sekize yükseldi ancak birçok ihmal açığa çıkmasına rağmen henüz üst düzey bir yönetici ya da kamu görevlisine dava açılmadı. ABD’ye geçici görevlendirme ile giden Operasyon Direktörü Kenan Özdemir ise Türkiye’de dönmedi. Anagold Yönetim Kurulu Başkanı Cengiz Demirci de gözaltına alındıktan yaklaşık altı saat sonra serbest bırakıldı. İlk günler bakanlar olay yerine giderek açıklamalar yapsa da facia iktidar yetkililerinin de gündeminden düştü.

Mühendislerin ve ekolojistlerin tüm uyarılarına rağmen kapatılmak bir yana kapasite artırımı yapılan madende, 13 Şubat 2024'te saat 14.28’de, siyanür liç işleminden sonra depolanan devasa toprak yığını kaydı. Toprak altında dokuz işçi kaldı. Hacmi yaklaşık 10 milyon metreküp olarak hesaplanan liç yığının yayıldığı alanın 300 dönüm olduğu tahmin ediliyor.

ÇATLAK ÜZERİNE MADEN TAHLİYE EDİLDİ

Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, 14 Şubat günü bölgedeki incelemelerin ardından yaptığı açıklamada şirketin en son ağustos ayında denetlendiğini ancak herhangi bir sorunla karşılaşılmadığını açıkladı.

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya da aynı günkü açıklamasında işçilerden beşinin göçük esnasında bir konteyner içerisinde, üçünün de bir araç içinde yer aldığını; bir diğerinin de şoför olarak farklı bir bölgedeki bir kamyon içeresinde olduğu belirtti.

16 Şubat günü açıklama yapan Bakan Bayraktar çalışanların madende bir çatlak tespit ettiği ve bunun üzerine madenin tahliye edildiği iddialarını doğruladı. Bayraktar, kayıp olan 9 kişinin madene kontrol amaçlı döndüğünü ve o sırada heyelana yakalandıklarını açıkladı.

TOPRAK ALTINDA KALAN DOKUZ İŞÇİ

Yığın altında kalan dokuz maden işçisinin isimleri şu şekilde: Ramazan Çimen, Hüseyin Kara, Mehmet Kazar, Adnan Keklik, Fahrettin Keklik, Kenan Öz, Abdurrahman Şahin, Uğur Yıldız ve Şaban Yılmaz.

HEYELAN RİSKİ DEVAM EDİYOR

Daha önce bölgede heyelan riskinin devam ettiği yönünde vurgular yapan Bakan Bayraktar, 19 Şubat günü bu riskin arttığını açıkladı.

Mühendisler ise bölgede kayan “yığın liçinin” kayması olası liçin sadece onda biri olduğunu söyledi. Uzmanlara göre, İliç'teki altın madeninde 30 milyon ton toprağın kayma riski bulunuyor. Toprağın siyanür deposunun olduğu bölüme doğru kayması halinde 30 bin kilogram siyanürün doğaya karışarak, çok büyük bir çevre felaketine yol açacağı belirtiliyor.

AİLELER ARAMA KURTARMA ÇALIŞMALARININ DURMASINI PROTESTO ETTİ

21 Şubat günü İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Erzincan heyelan bölgesindeki kayma durana kadar arama kurtarma çalışmalarına ara verildiğini açıkladı.

22 Şubat’ta ise toprak altında kalan işçilerin yakınları, arama kurtarma faaliyetlerinin durdurulmasına maden sahasına yürüyerek tepki gösterdi.

SİYANÜRLÜ SUYU FIRAT’A KARIŞMA TEHLİKESİ

Facianın ardından siyanürlü suyun Fırat Nehri’ne karışabileceğine dair de endişeler dile getirildi. Ancak yetkililer sudan aldıkları numunelerde bir sorun ile karşılaşılmadığını açıkladı.

SEKİZ KİŞİ TUTUKLANDI, İFADELERDE FACİANIN GÖZ GÖRE GELDİĞİ ORTAYA ÇIKTI

Faciayla ilgili yürütülen soruşturma kapsamında Anagold Madencilik A.Ş.'nin işveren vekili olan Kanada uyruklu bir kişinin de dahil olduğu toplam sekiz kişi 14 Şubat'ta gözaltına alındı. Bu kişilerden altısı tutuklanırken, iki kişi de adli kontrol uygulamasıyla serbest bırakıldı. Ek olarak şirketin Türkiye müdürü olarak bilinen Cengiz Demirci de gözaltına alınıp adli kontrol ile serbest kaldı.

2 Mart günü iki kühendis daha tutuklandı.

ilk tutuklanan altı kişi ifadelerinde, Anagold'un gerekli iki radarı ve iki robotik cihazı almadığını söyledi. İfadelerde, oluşan çatlaklara ve belirtilere rağmen facia günü de dinamitler patlatıldığı vurgulandı.

Anagold Madencilik’in Türkiye Müdürü Demirci de ifadesinde “Olaydan 2 saat önce benim mail adresime bilgilendirme amaçlı 3 adet çatlağın fotoğrafını ve alınan önlemleri mail gönderildi. Ancak saat farkı nedeniyle görmemişim” dedi.

ŞİRKETİN LİSANS BELGELERİ İPTAL EDİLDİĞİ AÇIKLANDI, ANCAK BELGE AKSİ YÖNDE BELGE YAYIMLANDI

17 Şubat günü, liç işleminin yapıldığı bölgedeki toprağın, civar bölgede bulunan Sabırlı Deresi'ne akmasından dolayı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı lisans şartlarının kalktığını gerekçe göstererek Anagold Madencilik'in bu maden için almış olduğu çevre izin ve lisans belgelerini iptal etti ve firmanın tüm üretimi durduruldu.

Ancak CHP Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz, Enerji Bakanlığı’nın madene verdiği 6 ruhsatın iptal edilmediğini duyurdu. Yavuzyılmaz kaynak olarak da Anagold’un yüzde 80 ortağı olan SSR Mining şirketine ait resmi teknik raporu gösterdi.

Bir AK Parti klasiği⬇️

Erzincan İliç’te Anagold’un işlettiği altın madeninde yaşanan felaket sonrası;

İşletmenin çevre izninin ve lisansının iptal edilmesine rağmen,

Enerji Bakanlığının Anagold’a verdiği 6 işletme ruhsatının iptal edilmediğini tespit ettik.

Kaynak: Anagold’un… pic.twitter.com/EKYb4z4sEc

— Deniz Yavuzyılmaz (@yavuzyilmazd) February 18, 2024

MADENİN İŞLETMECİSİ ÇALIK HOLDİNG, ERDOĞAN’A YAKINLIĞIYLA BİLİNİYOR

Çöpler Altın Madenini, 2009 yılında Çalık Holding'in de ortağı şirket tarafından kuruldu ve 2010 yılında da altın üretimine başladı. AKP dönemini en hızlı yükselenlerinden olan Çalık Holding’in başındaki isim Ahmet Çalık, Tayyip Erdoğan’a yakınlığıyla da biliniyor. Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak, Çalık Holding’in uzun süre genel müdürlüğünü yürüttü. Çalık grubu adından en çok 5 dakika süren Sabah ve ATV ihalesini kazanarak söz ettirdi. Türkiye’nin en büyük ikinci medya grubuna sahip olduktan sonra Çalık, TOKİ’den ihale aldı, Irak’ta enerji işlerini büyüttü. Çalık Holding’in adı, vergiden kaçmak için kurulan ‘offshore’ şirket iddialarıyla gündeme geldi.

ŞİRKETİN VERGİ BORCU SİLİNMİŞ, TEŞVİK VERİLMİŞ

Anagold Madenciliğin yüzde 80 ortağı olan SSR Mining'in Türkiye'de silinen vergi, faiz ve ceza tutarının 222 milyon TL olduğu da ortaya çıktı. Ayrıca şirket 2015 yılında 1 milyar 337 bin TL tutarında yatırım teşviki almış.

DAHA ÖNCE SİYANÜR SIZINTISI OLDU, MADEN HAKKINDA DAVALAR AÇILDI

Fay hattı üzerinde de bulunan madende, 21 Haziran 2022’de siyanür taşıyan boru hattında meydana gelen patlama sonrasında bölgenin su kaynaklarını ve topraklarının siyanürle zehirlendiği tespit edilmişti. Bakanlığın kısa süreliğine faaliyetlerini durduğu maden 23 Eylül’de tekrardan faaliyete geçti.

Yine 2023 yılında aynı bölgede yapılması planlanan ‘Çöpler Kompleks Madeni Açık Ocak Genişleme Projesine’ ilişkin Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından verilen “ÇED Gerekli Değildir” kararına yönelik TMMOB tarafından açılan dava da reddedilmişti. Ancak TMMOB tarafından karara itiraz edilmesi neticesinde Danıştay 6’ncı Dairesi itirazları haklı bularak yeniden keşif incelemesi yapılmasına ve bilirkişi heyetinin değiştirilmesine karar vermişti. Erzincan İdare Mahkemesi’nin yeniden belirlediği bilirkişi heyetiyle 6 Aralık 2023’te yani faciadan 69 gün önce bölgede keşif ve inceleme gerçekleşti.

AFAD BİLE HEYELANA KARŞI UYARMIŞ

Bu arada kapasite artırımı için üç yıl önce Çevre Bakanlığının ‘ÇED olumlu’ raporu vermesine karşı TMMOB’un açtığı davada AFAD'a da görüşü soruldu. AFAD'ın da Bakanlığı heyelana karşı uyardığı ortaya çıktı.

AYM DE İPTAL KARARI VERMİŞTİ

Bir diğer hukuk mücadelesi ise maden sahasına yakın yerde ikamet eden Eşref Demir tarafından verildi. Madene karşı açtığı davada iç hukuk yollarını tüketen Eşref Demir, “Özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğini” belirterek 2020'de Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) bireysel başvuruda bulundu. AYM, kamu kurumlarının olaya özenle yaklaşmadığını belirterek, ihlal kararı verdi.

HAK SAVUNUCUSU CEZAYİRLİOĞLU GÖZALTINA ALINDI

Bu arada İliç'te yıllardır siyanürlü altın madeninin yarattığı tehlikeye dikkat çeken ve davalar açan hak savunucusu Sedat Cezayirlioğlu ise facianın ardından yaptığı açıklamalar sonrası 14 Şubat’ta gözaltına alındı. İliç mücadelesiyle tanınan ve maden faciasına tepkileri nedeniyle gözaltına alınan Sedat Cezayirlioğlu'nun maden sahasının 3 kilometre yakınına girmesi yasaklandı.

MADENE ‘ÇED OLUMLU’ RAPORU VEREN MURAT KURUM ELEŞTİRİLERİN HEDEFİNDE

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı olduğu dönemde madenin kapasite artırımına gitmesi nedeniyle eleştirilen Murat Kurum eleştirilerin ardından kendisini: “ÇED raporuyla, toprak kaymasının ne alakası var?” diye savundu. Kurum’un bu sözleri uzmanların tepkisini çekti.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz yeni bir belge paylaşarak İliç’teki madende yığın liçi onay belgelerinin de Kurum döneminde verildiğini açıkladı.

Balıkesir'de konuşan CHP Genel Başkanı Özgür Özel de, şimdi Cumhur İttifakı'nın İstanbul adayı olan Kurum'u "Vatandaşlarıma çağrımızdır. İliç felaketinin müsebbebini İstanbul'un felaketi yapmasınlar” diyerek eleştirdi.

Mart başında İliç raporu açıklayan CHP de, "Sorumlularının başında dönemin Çevre Bakanı Murat Kurum gelmektedir" dedi.

ÖN BİLİRKİŞİ RAPORU AÇIKLANDI, ŞİRKET ASLİ KUSURLU BULUNMADI

Bu arada işçilerin maden alanından facianın yaşandığı gün sabahında çektiği fotoğraflar ortaya çıktı. Fotoğraflarda, liç yığılı tepecikte yarılmalar olduğu görüldü.

Çatlak fotoğrafları, 16 Şubat tarihli Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlatılan bilirkişi ön raporunda da delil olarak kullanıldı.

Ön raporunda, aralarında 'yığındaki çatlaklar için vaktinde önlem almayan' proses oksit müdürünün de bulunduğu 5 kişi asli kusurlu bulundu. Ancak şirlet asli kusurlu bulunmadı.

DAHA ÖNCE DE TOPRAK KAYMASI YAŞANMIŞ

Altın madeni ile ilgili her gün yeni bir skandal ortaya çıktı. CHP Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığından Sorumlu Deniz Yavuzyılmaz, Çöpler Altın Madeni’nde 27 Mart 2022’d ede bir toprak kayması yaşandığını paçıkladı. Yavuzyılmaz, olaya ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan raporu yayımladı.

BİNALİ YILDIRIM’IN MADENİ ÖVMESİ DE GÜNDEME GELDİ

Dönemin AKP Genel Başkan Yardımcısı Binali Yıldırım da köylülerin protestosu karşısında sarfettiği sözler facianın ardından yeniden gündeme geldi. Yıldırım, “Burada bir bilgi kirliliği var. Bilgi kirliliğinin sebebi şu. Bir takım küçük menfaatlerine halel gelenler ne yazık ki olumsuz propagandaları körüklüyorlar. Madenin ciddi anlamda İliç’e desteği var” sözleri de yeniden gündem oldu. (HABER MERKEZİ)