Karayolları ihmali, 2 bin 800 yıllık Urartu yolunu tahrip etti

Remzi BUDANCİR

+GERÇEK- Bakımsızlık ve ihmalden kaynaklı tarihi yapıların yok olması sürüyor. Yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan tarihi yapılardan biri de Bingöl-Elazığ arasında bulunan, yaklaşık 2 bin 800 yıl önce inşa edilen Urartu karayolu. 1980’lerde keşfedilen Urartu yolu, Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Envanterine 3’üncü derece kayıtlı.

URARTU YOLU TUŞBA’DAN BAŞLIYOR

Van’ın Tuşba ilçesinden başlayarak Bingöl ve Elazığ’dan Malatya’ya kadar uzanan Urartu yolu Van merkezinde yerin altında kalmış durumda. 2 bin 800 yıl önce inşa edilen yol Bingöl-Elazığ arası, Karakoçan yokuşunda olduğu gibi duruyor. Yan yana dizilen taşlarla inşa edilen bu tarihi yol Bingöl'ün Kığı ve Karlıova İlçelerinden Karacehennem ormanlarına kadar uzanıyor.

TAHRİBAT İNSAN ELİYLE OLDU

Urartular döneminde inşa edilen ve en eski karayolu olan yol, 2 bin 800 yıl doğa şartlarına dayandı ancak artık yok olma tehlikesi ile karşı karşıya. Yolun yok olmasına neden olan ise hayvancılık için bölgede kurulan hanlar ve Bingöl-Elazığ arasında yapılan karayolu. Bingöl’e uzanan hatta Karakoçan yokuşunda yolun alt tarafında hayvancılık için açılan yollardan tarihi yolun tahrip edildiği görülüyor.

TAHRİBAT 8 YILDA OLUŞTU

En büyük tahribatın ise Karayolları Sekizinci Bölge Müdürlüğünün 2014 yılında Bingöl-Elazığ arasında, bölünmüş yol çalışması yaptıktan sonra gerçekleştiği görülüyor. Yol genişletme çalışması esnasında Urartu Yolu olduğu gibi duruyordu. Ancak asfalt yolun geçtiği kısımda tarihi yol üzerine asfalt dökülerek kapatılmış, yol tahrip edilmişti. Yolun hala sağlam olduğu 2014 tarihli fotoğraflarda net bir şekilde görülüyor. Karayolunun tahribatı bununla sınırlı kalmadı. Asıl tahribat 8 yıllık sürede gerçekleşti.

İHMAL URARTU YOLUNU YOK ETMEYE BAŞLAMIŞ

Karayolları Sekizinci Bölge Müdürlüğü yol yapım sırasında yolun geçtiği dere yatağına yaptırdığı taş duvarda aynı zamanda su gideri için menfez oluşturdu. Yağışlı havalarda yol boyunca akan tüm sular bu menfezden Urartu yoluna doğru akmaya başladı. Bu çalışma yapılırken tarihi yol için herhangi bir tedbir de alınmadı. Yönü Urartu Yolu’na verilen yağmur suları 8 yılda yolun büyük bir bölümünü aşındırdı. Urartu yolunun bir kısmı ise çökmeye başladı. 2 bin 800 yıl boyunda varlığını koruyan Urartu yolu Karayolları Sekizinci Bölge Müdürlüğü ihmali nedeni ile yok olmaya başladığı görülüyor.

GÜNÜMÜZDEN DAHA SAĞLAM YÖNTEM KULLANILMIŞ

İhmal nedeni ile bir tarafı aşınan yolun alt yapısını da ortaya çıkardı. Üstü siyah ve sert taşlarla kaplı olan karayolu yaklaşık bir metre kazılarak yapıldığı görülüyor. Yolun zemininde dolgu malzemesi olarak kil ve büyük taşlar kullanıldığı görülüyor. 2 bin 800 yıl önce inşa edilen yolun günümüzden daha sağlam bir şekilde yapıldığı net bir şekilde görülüyor.

SADECE BİR TABELA KONULMUŞ

İhmal sonucu yok olma riski ile karşı karşıya olan karayolu ile ilgili herhangi bir çalışma yapılmadı sadece yolun geçtiği bölüme bir tabela konulmakla yetinildiği görüyor. Bingöl il sınırlarında, yolun göründüğü yerde Fırat Kalkınma Ajansı tarafından konulan tabelada şu bilgiler yer alıyor: "Bingöl-Elazığ karayolu üzerinde Bingöl İl sınırı levhasının yaklaşık 100 metre doğusunda anayolun hemen güneyinde taş döşeli antik yol tespit edilmiştir. Urartu başkenti Tuşba’yı Malatya ve Elazığ’a bağlayan antik yol Prof. Dr. Sevin’in yüzey araştırmasına göre M.Ö 9. Ve 7. Yüzyıllar arasında, Anadolu’da organize bir yönetim sistemi kuran Urartuların günümüzden yaklaşık 2800 yıl önce yaptığı yollar hakkında ‘Urartu yolu Bingöl-Elazığ karayolunun 20 kilometre boyunca Karakoçan düzlüğüne doğru devam ettiği ve bu yolların kalıntıları Van merkezde yerin altında kalmasına karşılık Bingöl’de varlığını devam ettiği’ ifade edilmiştir."

URARTILARDAN BUGÜNE ÇOK AZ ESER KALDI

Urartu Devleti en güçlü döneminde (M.Ö. 8-7.yy), günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak’ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi’ne egemendi. M.Ö 8. Yüzyıl’da Kent ve kale inşa ettiler, Doğu Anadolu’da sulama amaçlı ilk göletleri kurdular, kanallar ve karayolu sistemlerini geliştirdiler. Dere yataklarında dev taş blokları kullanarak dayanıklı köprüler inşa ettiler. Doğu Anadolu bölgesinde Urartular döneminde yapılan birçok yapı olmasına rağmen, sadece bazıları günümüze kadar varlığını koruyabildi.