Kira krizinde Airbnb muamması: Kimine darphane, kimine sığınak

Yağmur Kaya

Artı Gerçek - Türkiye'de kiraların reel enflasyona paralel olarak katlanmasıyla derinleşen barınma krizindeki bir faktör de, kısa dönemli kiraya verilen evler. Son dönemde, özellikle turistlerin rağbet gösterdiği kent ve mahallelerde, dairelerin uluslararası ev kiralama siteleri üzerinden çok daha yüksek meblağlar karşılığında kiraya verilmesi için eski kiracıların çıkarıldığı belirtiliyor.

Ekonomik krizin gittikçe derinleştiği, kent merkezlerine uzak dairelerin bile kira bedelinin 4-5 bin liraya yükseldiği, asgari ücretle geçinen kişi sayısının ise ülke nüfusunun yarısından fazla olduğu Türkiye'de, birçok kişi kendi evlerini veya kiracı olduğu daireleri 'memnuniyetle' başkalarına kiraya veriyor.

Ancak madalyonun diğer yüzünde, yıllardır oturdukları evlerinden bu nedenle çıkarılan eski kiracılar, ev sahiplerini kiracısını tahliye etmesi için 'ayartan' şirketler, komşularının sürekli değişmesinden rahatsız olan apartman sakinleri ve çehreleri giderek değişen mahalleler var.

NEDEN KİRAYA VERİYORLAR?

Popüler ev kiralama uygulaması Airbnb üzerinden evlerini kiraya çıkaran yurttaşlar, "Airbnb'yi neden kullanıyorsunuz?" sorusuna yanıtlarında ekonomik kaygıları vurguluyor.

Görüştüğümüz kişilerden bazıları öğrenci olduğunu ve ev kirası ile okul ihtiyaçlarını karşılamak için bu yola başvurduğunu, bazıları da ek gelir elde etmek için evini ya da odasını Airbnb üzerinden kiraya verdiğini söyledi. Karnını doyurmakta, kirasını ödemekte zorlananlara tavsiyede bulunan olurken, çoğu da evini ya da odasını turistlere kiraladığını ekledi. İki kişi de, "Yurtdışında yaşayan insanlarla iletişim kurup seyahat etmek için" yanıtını verdi.

BAZI DAİRELERİN BİR GÜNLÜK ÜCRETİ, BİRKAÇ AY ÖNCESİNİN AYLIK KİRASINA EŞİTLENDİ

Ancak bazı mahallelerde tek bir kişi veya şirketin, üç-dört daireyi birden İngilizce ilanlarla günlük kiraya çıkarması dikkat çekiyor. Diğer yandan, İstanbul'da başta Kadıköy, Beyoğlu ve Beşiktaş gibi 'popüler' ilçeler başta olmak üzere birçok yerde, Antalya ve Fethiye gibi turistik kentlerde, bazı daireler için sadece bir günlüğüne istenen kiralar neredeyse birkaç ay öncesinin aylık kirasına eşitlenmiş durumda.

Bunun karşılığında, ev sahiplerinin evini kısa dönem kiraya verme kararı alması nedeniyle çok sayıda kişi 30-40 yıldır yaşadıkları mahallelerden ayrılmak zorunda kalıyor. Yani bu uygulama, birileri için kazanma yarışına, birileri için kaybetmeye dönüşmüş durumda.

'MAHALLENİN EN ESKİ SAKİNLERİ GİTTİ'

İstanbul'un Beyoğlu ve Kadıköy ilçelerinden muhtarlar, daireler bir yana, 10-12 katlı apartmanların Airbnb olarak kullanıldığını söylüyor. Muhtarlar, kısa dönemli kiraya verilen bu daire veya apartmanlarda yakın zamana kadar mahallenin en eski sakinlerinin oturduğunu, ev sahiplerinin mahkemelik olmayı göze alarak kiracılarını zorla çıkardığını anlatıyorlar.

'APARTMANDA KALAN TEK KİRACIDAN GİTMESİ İSTENİYOR'

İsminin verilmemesini isteyen bir muhtar, Cihangir Pürtelaş Sokak'ta birkaç apartmanın birden Airbnb olarak kullanıldığını ifade ediyor. Bu apartmanlardan birinde geriye sadece bir kiracının kaldığını, bu kiracının da evi boşaltması için ev sahibinden her gün baskı gördüğünü söylüyor.

'MAHALLE DIŞINDAN GELİP TÜM DAİRELERİ TUTUYORLAR'

Muhtar, günlük kiralamanın kimi mahalleli için 'ekmek kapısı' haline geldiğini, zira Cihangir'de bodrum kat dairelerin bile kirasının 10-15 bin liraya yaklaştığını anlatıyor.

Ancak 'dışarı' diye tarif ettiği mahalle dışından zengin kişilerin, örneğin bir apartmanın tüm dairelerini kiraladığını, daha sonra da Airbnb olarak kiraya çıkardığını aktarıyor. Bunun haksız bir kazanç olduğunu söyleyen muhtar, "Cihangir'in çehresinin değiştiğini" söylüyor.

'YETMİYOR, YETİŞTİREMİYOR ARTIK İNSANLAR'

Ev tutan turistlerin sayısı artarken 40-50 yıldır burada yaşayan insanların mahalleyi terk ettiğini anlatan muhtar, "Yakında bizden kimse kalmaz buralarda" diyor ve ekliyor:

"Eskiden sokağa çıktığımda eşe dosta selam vermekten yorulurdum. Şimdi ekonomik kriz, yüksek kiralar nedeniyle insanlar ayrıldı. Kimi komşu zorla çıktı evden. Yetmiyor, yetiştiremiyor artık insanlar. Dışardakinin parası var gelip alıyor buralardan daireler. Biz de gitmeye mecbur kalıyoruz. Apartman sakinleri de durumdan çok rahatsız. Kimin girip çıktığı belli değil."

Cihangir'de bazı emlakçıların, ev sahiplerine evi kiraya verdiklerini söylediği ama daireyi Airbnb olarak işleterek haksız kazanç elde ettikleri de belirtiliyor.

'MAHALLLE İLE İLGİSİ OLMAYANLAR 22 TANE EV KİRALIYOR'

Kadıköy Rasim Paşa Muhtarı Sultan Aksu ise "mahallede oturmayan" diye nitelediği kişi ya da kişilerin 22 ev kiraladığını, bu 22 evin Airbnb olarak kullanıldığını vurguluyor. Artı Gerçek'e konuşan Aksu, "Bu, 22 insanın, ailenin, artık burada oturamayacağı anlamına geliyor" diyor.

Kadıköy Geçinemiyoruz Platformu'nun kira ve emlak krizine dikkat çektiği eylül ayı raporunda, tüm kiralık ilan ortalamasının 21 bin 394 TL'ye yükseldiği, 21 bin TL ve altı ilanların ortalamasının ise 14 bin 160 TL olduğu belirtilmişti. Platformda yer alan isimlerin de ifade ettiği gibi, "Kadıköy'de öğrenciye, asgari ücretliye kiralık ev yok."

Muhtar Aksu "İnsanlar geçinemiyor, barınamıyorlar ama bizim mahallemizde öğrenciler, genç arkadaşların odalarını kiraya vermelerine karşı değilim. Kiralarını paylaşmalarından bahsetmiyorum. Artık bu iş ticaret haline geldi. Airbnb bizim mahallede ticari olarak yapıyor. Mahalle ile ilgisi olmayan insanlar bu mahallede evler kiralıyor" diyor.

"Sadece Airbnb üzerinden otel gibi kullanıyorlar" diye konuşan Aksu, şöyle devam ediyor: "Bu da şuna tekabül ediyor; -esnaf ve emlakçıların anlattığı bir şey üzerine söylüyorum-. Kadıköy'le hiçbir ilgisi olmayan insanların Yeldeğirmeni'nde 22 tane ev tuttuğunu ve bu evleri Airbnb üzerinden kiraya çıkardığını söylüyorlar. 10 bin liraya kiralıyor kişi. Bu 10 bin lirayı Airbnb'den bir haftada çıkarıyor. Geri kalanını üç hafta, 30 bin lira diye hesaplayalım. Yani cebine kâr olarak kalıyor. Bu, bir ticaret oluyor. Aynı zamanda, bu evde oturabilecek 22 insanın, ailenin artık oturamayacağı anlamına geliyor."

'ASGARİ ÜCRET ALANLAR BU MAHALLEDE YAŞAYAMAZ HALE GELDİ'

Kendisinin de mahalleli olarak kiralık ev bulamadığını söyleyen Aksu, "Yok, hiçbir yerde yok. Vergi kaçırıyorlar aynı zamanda. Otel sahipleri bunun vergisini ödüyorlar, otel sahibi karakola bildirmek zorunda. Ama bunlarda böyle bir şeyde yok. Apartmana kim giriyor, kim çıkıyor belli değil" diyor. Aksu, "Ama şu anda ekonomik krizle beraber insanlar bu işi suistimal ediyorlar. Bu da mahalleye yansıyor. Asgari ücret alanlar bu mahallede yaşayamaz hale geldi" ifadelerini kullanıyor.

Aksu, Kadıköy bölgesinde Airbnb üzerinden oda ya da ev kiralayan kişilerin genellikle yabancı turistler olduğunu ifade ediyor: "Birleşmiş Milletler gibi bir mahalleyiz şu an. Dünyanın her yerinden insanlar var. Ve şu an Türkçe konuşan sayısı -Türkiyelilerden bahsediyorum- çok az. Putin'in seferberlik ilanından sonra Ruslar akın etmeye başladı. Ülke ve mahalle turist akınına uğradı. Kiraların iki katına çıkmasına neden olan bir diğer durum da bu oldu" diyor.

'KİM NE BULURSA KİRALIYOR'

Yeldeğirmeni'nde 1+1 evlerin kirasının 10 bin liraya çıktığını söyleyen Aksu, "Zaten 1+1 evler yok artık. Çünkü bitti; kim ne bulursa kiralıyor, kiralamak zorunda kalıyor. Yani bu mahallenin yerlileri, uzun zamandır bu mahallede yaşayanlar, bu mahallede doğup büyüyenler, kirada olanlar artık burada yaşayamıyorlar. Yavaş yavaş mahalleyi terk ediyorlar. Şu anda mahallede Türkiyeli insanlar yok, neredeyse görünmüyor çünkü çok fazla turist var. Böyle garip bir akım var" tepkisini gösteriyor.

YASAL MI?

Peki evleri bu şekilde kiralamak ve alt kiralama yapmak yasal mı?

Avukat Umut Ali Kaşifoğlu ve Damla Atalay, kira sözleşmesinde 'Alt kira sözleşmesi yapılmaz' diye bir hükmün yer almadığı durumlarda kiracının, kiraladığı evi bir başkasına kiralayabileceğini söylüyor.

Atalay, "Kanun bu hakkı veriyor. Ev sahibi özellikle kira sözleşmesine bununla ilgili şerh düşerse, yani 'başkasına kiralayamaz' şeklinde bir madde koyarsa kiracı bir başkasına kiralayamaz" diyor.

AIRBNB NEDİR?

Airbnb insanların seyahatlerde konaklayacak yer bulmasını, mekan sahiplerinin evlerini kısa dönemli kiraya vermesini sağlayan bir web uygulaması. Hem internet sitesi hem de mobil uygulaması bulunan Airbnb uygulamasında, ev sahibinin evin tamamını veya bir odasını internet üzerinden kiralayabiliyor.

Türkçe dil hizmeti de sunan bu ev bulma yöntemi, 190 ülkede 34 binden fazla şehirde hizmet veriyor. Airbnb, düşük döviz kuru sonucunda son aylarda yabancı turistlerin akın ettiği Türkiye'de hızla popülerleşti.