'Kürtler Lozan’daki ihanetten ders almalı'
Tarihçi Mehmet Bayrak, Lozan Antlaşması'yla Kürtlerin ulus-devletlerin hegemonyası altına girdiğine işaret ederek, "Lozan’ın yüzüncü yılına giderken Kürtler yaşadıkları ihanetten ders almalı" dedi.
Birinci Dünya Savaşı ardından galip gelen devletler ile yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti arasında 24 Temmuz 1923’te İsviçre’nin Lausanne (Lozan) kentinde imzalanan Lozan Antlaşması'nın üzerinden 98 yıl geçti. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde "zafer ve başarı" olarak tanımlanan antlaşma, birçok ulus ve inancın bir arada yaşadığı Orta Doğu coğrafyasında imha, inkar ve asimilasyon politikalarının devreye konulduğu tarih oldu. Antlaşmayla birlikte Kürtlerin yaşadığı coğrafya 4'e bölündü ve halklar arasına suni sınırlar çizildi. Ulus-devletlerin hegemonyası altına sokularak, statüsüz bırakılan Kürtler, bu süreçte baskı, saldırı ve katliamlara maruz kaldı.
‘ÖZERKLİĞİ KABUL EDEN HÜKÜMLER YER ALIYORDU'
Birinci Dünya Savaşı'nda yenilen Osmanlı İmparatorluğu’nun parçalanması sonrası Anadolu’ya çıkan Mustafa Kemal ve arkadaşları, Sivas ve Erzurum kongrelerini Sevr öncesi toplayarak, Kürtler başta olmak üzere Türkiye halklarının taleplerini yerine getirme sözü verdi. Halktan destek alan Mustafa Kemal, sonrasında Kurtuluş Savaşı’nı başlattı. Kurtuluş Savaşı öncesi Amasya’ya giden Mustafa Kemal, yayınladığı tamimde Kürtler ve Türklerin ortak mücadele ettiğini ve kurulacak devletin de iki halkın ortak devleti olacağını vurguladı. Keza Lozan Antlaşması’na kadar yürürlükte olan 23 Nisan 1920’de kabul edilen 1921 Anayasa’sında da Kürtlerin özerkliğini kabul eden hükümler yer alıyordu. Ancak verilen sözler Lozan Antlaşması ile tutulmadı.
BAYRAK: İHANET UNUTULMAMALI
Tarihçi Mehmet Bayrak, 98’inci yılına giren Lozan'a dair Mezopotamya Ajansı'ndan (MA) Berivan Altan'a açıklamalarda bulundu.
Lozan öncesi İngiliz ve Fransızlar arasında hazırlanan Sykes-Picot Anlaşması’na dikkati çeken Bayrak, "Birinci Dünya Savaşı’nın seyrinin belli olduğu ve Osmanlı’nın Almanya ile birlikte yenileceği kesinleşince, İngilizler ve Fransızlar Skyes-Picot Anlaşmasını hazırladılar. Sonraki süreçte Sykes-Picot Anlaşması üzerinde bazı düzenlemeler yapılarak, Lozan’a gidildi" dedi. Bayrak, Kurtuluş Savaşı ve sonrasında Kürtlere vaatlerinin farklı olduğuna işaret ederek, "Lozan Antlaşması’nın bedeli Kürtlere ödetildi. Çünkü Kürtler ve Türklerin birlikte yaşadığı coğrafyada eşit, birlikte, birbirlerinin kimliklerine saygılı davranma önceki belgelerde öngörülmüşken, Lozan ile birlikte Kürtler ve Kürdistan dörde bölündü. Her parçadaki Kürtler bağlı bulundukları devletlerin hegemonyasına verildi" diye belirtti.
HAKLAR GASP EDİLDİ
Türkiye'nin 1921-1922’de İngiliz ve Fransızlarla gizli anlaşmalar yaptığına dair haberlerin Kürtler arasında da duyulduğunu kaydeden Bayrak, "Kürtler bu durumu protesto ettiler. Ankara hükümetinin tutumunu eleştiren broşürler hazırladılar. Esas itibariyle Koçgiri’de bununla alakalıydı, 1922’deki Ankara’da hazırlayıp, Meclis’te dağıttıkları Kürtdağlıları Mutelebatı da bu türden bir belgeydi. ‘Kürtdağlıların Mutalebatı’ konulu muhtıra-dilekçede, Lozan Antlaşması’nın Kürt blokunu parçalayacağı ve Suriye sınırları içinde kalan Kürt aşiretlerinin o güne kadar kendileriyle mücadele ettikleri Fransızlarla karşı karşıya gelecekleri belirterek, sınırın bölge Kürtlerini kapsayacak biçimde yeniden belirlenmesi talep ediliyordu. Buna rağmen Lozan’ın 35’inci maddesinden 47’nci maddeler de diğer azınlıklar yanında Kürtlere de birtakım haklar tanınmaktaydı. Fakat sonradan gizli hazırlanan 1925 Şark Islahat Planı’yla Kürtler verilmiş olan haklarda gasp edildi" şeklinde konuştu.
Lozan Antlaşması ardından devreye konulan Şark Islahat Planı’yla Kürt meselesinin "acılı temellerinin" atıldığını ifade eden Bayrak, "Tüm bu yaşadığımız süreç Şark Islahat Planı’yla belirginleşen Kürtleri tek yanlı satma operasyonun sonucudur. Kürtlerin haklarını gasp ederek, ret ve inkâr politikası başlatıldı. 2023’e giderken tüm bunlardan ders almak gerekiyor. Lozan’ın yüzüncü yılına giderken Kürtler yaşadıkları ihanetten ders almalı" dedi.
