Müteahhit olmak bu kadar kolay: Biraz para, 48 saatte sertifika, üniversite şartı yok

Cengiz Anıl BÖLÜKBAŞ

ANKARA - Maraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki iki deprem, Urfa, Antep, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis ve Malatya‘da 12 binden fazla binanın çökmesine yol açtı. 1999 depreminde olduğu gibi bu depremde de müteahhitler çok tartışılıyor. Adalet Bakanlığı, depremlerden etkilenen illerdeki savcılıklara Deprem Suçları Soruşturma Büroları kurulması için yazı gönderdi. Başlatılan soruşturmalar kapsamında bazı müteahhitler gözaltına alınırken, sekiz müteahhit tutuklandı.

Peki Türkiye’de müteahhit olmanın mevzuatları neler? Herkes sertifika alıp müteahhit olabiliyor mu? Her geçen Türkiye’de artan müteahhit sayısı göz önüne alındığında ne gibi düzenlemelere ihtiyaç var?

TÜRKİYE’DE MÜTEAHHİT SAYISI AVRUPA’NIN 14 KATI

Türkiye’de müteahhit sayısı Avrupa’daki ülkelerinin çok üzerinde. Almanya’da 3 bin 800, 27 Avrupa Birliği ülkesinin toplamın da 25 bin olan müteahhit bulunuyor. Türkiye’de ise yaklaşık 453 bin civarında, yani tüm Avrupa Birliğindeki toplam yasının 14 katı kadar müteahhit bulunuyor. Bu kişilerin 145 bini geçici belge ile iş yapıyor. Sadece İstanbul Ticaret Odası'na (İTO) kayıtlı 60 bin müteahhit var. Sayının bu kadar fazla olmasının altında ise Türkiye’de müteahhit olmak için gereken prosedürlerin içeriği yatıyor.

48 SAATTE SERTİFİKA ALINABİLİYOR

Müteahhit olmak için herhangi bir üniversite bitirmek gerekmiyor. 18 yaşını dolduran Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne başvurarak 'Yeterlik Belgesi' alabiliyor. Bu belgeyle birlikte müteahhit olunması mümkün. Bazı özel ve devlet üniversiteleri de müteahhitlik eğitimi veriyorlar. Bu eğitimlere katılıp sertifika da alınabiliyor. Ayrıca bazı danışmanlık kurumları da 'üniversite onaylı' olarak müteahhitlik eğitim programları düzenliyor. Bazı kurumlarda 120 saat, bazılarında ise sadece 48 saat süren eğitim programları sonrasında bu sertifikaları almak mümkün.

'BİRAZ PARANIN OLMASI YETERLİ'

Artı Gerçek'e konuşan İnşaat Mühendisleri Odasının (İMO) eski başkanı ve Türkiye Deprem Vakfı Yönetim Kurulu üyesi Cemal Gökçe, Türkiye’de müteahhit olmanın ne kadar kolay olduğunu şu sözlerle özetledi:

“Biraz paranın olması müteahhit olmak için yeterli. Vergi dairesini kaydını yaptırıyorsun. Ticaret Odası’na kaydoluyorsun ve müteahhitlik yapıyorsun. Bu kadar basit. Diplomaya ihtiyacın yok. Hiçbir yetkinliğe ya da yeterliliğe ihtiyacın yok”

2 Mart 2019’da Resmi Gazete’de yayınlanan Müteahhitlik Yeterlik Sistemi ile birlikte, özel sektörde yapım işlerini yüklenecek müteahhitlere belirli ekonomik, mali, mesleki ve teknik yeterliklere sahip olma zorunluluğu getirildi. Buna göre, müteahhitlik deneyimi olmayan bir firma ancak H grubundan belge sahibi olabilecek ve deneyim sahibi oldukça grubu yükseltilecekti. Düzenlemeye göre, firmaların mesleki ve teknik yeterlikler kontrol edilecekti. Ayrıca şartlara, inşaatlarda belgesi olmayan ustanın çalıştırılmayacağı eklendi.

'YETERLİLİK ŞARTI KONMALI'

İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu Genel Başkanı Tahir Tellioğlu, yıllardır müteahhitler için mesleki ve teknik yeterlilik şartı konması gerektiğini ve Müteahhitler Odası kurulması için mücadele ettiklerini dile getirdi ve şunları söyledi:

“Müteahhitlik eğer bir meslek ise yasal mevzuatı olmalıydı. 2019 yılında Müteahhitlik Meslek Mevzuatı çıktı. Bundan sonra müteahhitlerin sayısı 70 bine düştü. Önceden herhangi biri olabiliyordu. Bu kanunla beraber mühendis ya da mimar kökenli ise iseniz belirli bir metrekare ile başlayabiliyorsunuz. Eğer alaylı biri iseniz gene önünüz kesilmiyor ama sınırlama koyuyor. Çok katlı bir bina yapmanızın önüne geçiliyor”

1999 DEPREMİ’NDE BİNALARI YIKILAN MÜTEAHHİTLER FAALİYETLERİNE DEVAM EDİYOR

Müteahhitler 17 Ağustos 1999’da meydana gelen deprem sonrasında çok konuşuldu. Ancak deprem sonrasında yargılanan tek müteahhit Veli Göçer oldu. Yaptığı binaların enkazında 198 kişinin can verdiği Veli Göçer, Konya Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki yargılama sonucu taksirle adam öldürmeye sebebiyet vermekten 18 yıl 9 ay hapis cezası aldı. 7,5 yıl hapis yattıktan sonra tahliye olan Göçer, 2018 yılında inşaat sektörüne yeniden döndü.

YÜKSEL İNŞAAT'A PEK ÇOK PROJE VERİLDİ

Aynı depremde çöken ve 316 kişinin öldüğü Yüksel Sitesi'ni yapan şirketin ortak ve sorumlularına verilen hapis cezaları ertelendi. Bu süreçte şirket inşaat çalışmalarına devam etti. İstanbul’da Taksim-Unkapanı , Unkapanı-Yenikapı Arası Metro İnşaatı bu şirket tarafından yapıldı. Şirket aynı zamanda, Köprübaşı Barajı ve HES Tesisleri, Silvan Barajı inşaatlarının yanı sıra ülkenin birçok yerinde bina inşaatı, otoyol yapımı gibi projeler yaptı. Yüksel İnşaat’ın Yönetim Kurulu Başkanı Emin Sazak da bir süre Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanlığı yaptı.

2019’da yürütmeliğe giren, Müteahhitlik Yeterlik Sistemi ile iflas edenler, konkordato ilan edenler, başvuru tarihinde geriye dönük son 3 yıl içerisinde mahkeme kararı ile; hile, vaat, nüfuz kullanma, rüşvet, sözleşmeye fesat karıştırma suçları işleyenler, sahte belge düzenleyen, kullanan veya buna teşebbüs eden ve kurallara aykırı imalat yapanlar hakkında başvuru yapamayacakları hakkında madde eklendi.

‘HER ŞEY MÜTEAHHİTİN İNİSİYATİFİNE KALMIŞ DURUMDA’

Türkiye’de ciddi bir sistem problemi olduğunu dile getiren Cemal Gökçe’ye göre, denetimsizlikle birlikte her şey müteahhitin inisiyatifine kalmış durumda. Ticari kaygının baskın olması sebebiyle felaket manzaralarıyla karşı karşıya kalındığını belirten Gökçe, “Ticari kaygı teknik kaygının önünde. Herkes istediği gibi müteahhit olmamalı. Yeterli teknik kadrolarının olması ve kadroların yetkin olması gerekir. Ruhsat bile almadan inşaat yapıyorlar. İmar affı çıkıyor ve kaçak yapılar da sonrasında affediliyor” ifadelerini kullandı.