Sokak hayvanları düzenlemesi Meclis'te: Peki Avrupa'da durum ne?

Artı Gerçek - Sahipsiz sokak hayvanlarıyla ilgili alınacak önlemler, kamuoyunda büyük tepkilere neden oluyor. AKP, sokak köpekleriyle ilgili kanun teklifinin hazırlıklarını tamamlanarak Meclis'e gönderildi. AKP yetkilileri, kamuoyunun taleplerini dikkate aldıklarını ve dünya örneklerini incelediklerini belirtse de, sahipsiz köpeklerin uyutulmasını içeren düzenlemelere ilişkin tartışma sürüyor. Bu düzenlemelerin yürürlüğe girmesi halinde, Türkiye'deki sahipsiz hayvanlar için daha karanlık bir geleceğin kapıları aralanabilir.

'HAYVANLARI KORUMA KANUNU'

Temmuz 2021'de yürürlüğe giren 'Hayvanları Koruma Kanunu', kedi ve köpek gibi evcil hayvanlara çip takılarak dijital kimlik sistemi getirmiş ve sokak hayvanlarının kısırlaştırılarak popülasyonunun azaltılmasını öngörmüştü. AKP’nin üzerinde çalıştığı yeni düzenleme, hayvanseverler ve aktivistler tarafından şiddetle eleştiriliyor.

Diğer ülkeler, sokak hayvanları sorununu nasıl çözdü/çözüyor? Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi, sokak hayvanlarının korunmasına yönelik kapsamlı düzenlemeler yapmış durumda. Avrupa Konseyi'nin Hayvanları Koruma Konvansiyonu, sokak hayvanlarının refahını sağlamak için üye ülkelere belirli standartlar getiriyor. Sokak hayvanlarına yönelik şiddet ve kötü muameleye karşı sert yaptırımlar uygulanıyor ve hayvanların barınma, sağlık hizmetleri gibi temel ihtiyaçları güvence altına alınıyor.

AVRUPA KONSEYİ ‘EV HAYVANLARININ KORUNMASINA DAİR AVRUPA SÖZLEŞMESİ’

13 Kasım 1987 tarihinde imzalanan ‘Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi’ ve 1 Mayıs 1992'de yürürlüğe girdi. Bugüne kadar birçok Avrupa ülkesi tarafından onaylanan sözleşme Türkiye’de de 1999 yılında kabul edildi.

Sözleşemenin temel amacı, evcil hayvanların refahını ve korunmasını sağlamak için ortak standartlar belirlemek. Bu amaç doğrultusunda, hayvan sahiplerinin sorumlulukları, hayvanların bakım ve beslenme koşulları, hayvanlara yönelik kötü muamelelerin önlenmesi gibi konular ele alınıyor. Sözleşmenin 12. maddesi ise sokak hayvanlarına dair düzenlemeleri öngörüyor.

'12. MADDE VE SOKAK HAYVANLARI'

Sözleşmenin 12. Maddesi, sokak hayvanlarının insancıl bir şekilde ele alınmasını sağlamayı amaçlıyor. Bu madde, üye ülkelerin sokak hayvanlarının refahını koruma ve popülasyonlarını kontrol altına alma sorumluluğunu vurgularken, hayvanların toplanması, barındırılması ve gerektiğinde kısırlaştırılması gibi önlemler alınması öneriliyor. Ayrıca, bu hayvanlara yönelik acımasız uygulamaların yasaklanması ve onların refahının korunması gerektiği belirtililiyor.

AVRUPA BİRLİĞİ VE AVRUPA ÜLKELERİDEKİ DÜZENLEMELER

Avrupa Birliği’nin (AB) hayvan haklarıyla ilgili çeşitli düzenlemelerinin olmasıyla birlikte, sahipsiz sokak hayvanları konusunun nasıl çözüleceğine dair bir düzenlemesi yok. Birçok AB ülkesinde sokak hayvanlarının kontrolsüz üremesini önlemek amacıyla kısırlaştırma ve mikroçip uygulaması zorunlu. Sokak hayvanlarının toplanıp rehabilite edildiği ve yeni sahipler bulunana kadar barındırıldığı merkezler yaygın.

İtalya: 1991 yılında yürürlüğe giren yasa ile, yerel yönetimlere sokak hayvanlarının bakımını ve kontrolünü sağlama sorumluluğu verir. Hayvanların öldürülmesi yasaklanmış olup, kısırlaştırma ve aşılama programları zorunludur.

Almanya: Hayvan Refahı Yasası (Tierschutzgesetz), hayvanların refahını sağlama ve kötü muameleye karşı koruma yükümlülüğünü içerir. Sokak hayvanları için yerel yönetimler tarafından barınaklar işletilir ve kısırlaştırma programları uygulanır.

Fransa: Hayvan Refahı Yasası, sokak hayvanlarının korunması ve refahını sağlama yükümlülüğünü belirler. Belediye yönetimleri, sokak hayvanlarının toplanması ve rehabilitasyonu için sorumludur.

Hollanda: Hayvan refahı konusundaki sıkı yasaları ve sıfır sokak köpeği politikası ile bilinir. Hayvanların kısırlaştırılması, mikroçip uygulanması ve barınaklarda rehabilitasyonu yaygındır.

AVRUPA ÜLKELERİ NASIL ÖNLEMLER ALIYOR?

ALMANYA

Hayvanlar konusunda kuralların sıkı uygulandığı Almanya'da köpek sahipleri vergi ödüyor. Evcil hayvan sayısının 10 milyonu geçtiği ülkede, köpek sahiplerinden yılda 400 milyon avro vergi toplanıyor ve bunun bir kısmıyla hayvan barınaklarının giderleri karşılanıyor. Almanya'da hayvan yetiştirmek sıkı kurallara tabi ve bazı cinsler için değişkenlik gösterebiliyor. Saldırganlığıyla bilinen pitbull tarzı köpek sahiplenmek isteyenler, polisten izin alıp, bazı teorik eğitimlere tabi tutularak ruhsat almak zorunda. Sahipli ve saldırgan cins köpekler, birini ısırınca barınağa alınıyor, sahibinin belgesi iptal ediliyor ve yeniden sahiplendirme yapılmıyor.

Barınaklara getirilen hayvanların ilk olarak çipine bakılıyor ve sahibi tespit edilmeye çalışılıyor. Sahibi bulunamayan ya da sahipsiz hayvanlar 6 ay barınakta tutuluyor. Alman Hayvan Refahı Yasası uyarınca hayvanlar, ağır hastalığı olmadığı sürece uyutulmuyor. Sokakta görülen sahipsiz hayvanlar, polise ihbar edildikten sonra ekipler tarafından yakalanarak barınaklara götürülüyor. Genelde evcil hayvan bakmaktan vazgeçen kişilerin terk ettiği, kaybolan, insanlara zarar verdiği için alıkonulan ve yasa dışı şekilde ülkeye sokulmaya çalışılırken gümrüklerde yakalanan hayvanlar, barınaklarda terapi ediliyor. Barınaktaki rehabilitasyonu 450 gün süren hayvanlar sahiplendirilebiliyor.

BELÇİKA

Belçika'da sahipsiz hayvanlar, bağışçıların finanse ettiği barınaklara götürülüyor. Ülkedeki köpeklere çip takılması zorunlu. Bulunan sahipsiz köpeklerin çipleri incelenerek sahipleriyle iletişim sürecine geçiliyor ve hayvanlar bulundukları bölgedeki en yakın barınağa teslim ediliyor. Barınağa götürülen ve ilk 15 gün boyunca sahiplerine ulaşılamayan köpekler, sahiplendirilecek hayvan kategorisine giriyor.

Ülkede hayvanlarla ilgili sonraki yıllarda güncellenen 14 Ağustos 1986 tarihli kanunda, evcil hayvanını ondan kurtulmak amacıyla sokağa terk etmenin cezası "1 aydan 3 aya kadar hapis ve 52 avrodan 2 bin avroya kadar para cezası" olarak uygulanıyor. Kanunda ayrıca aynı suçu 3 yıl içinde tekrarlayanlara hapis cezasının iki katına, para cezasının 5 bin avroya, kötü muamele veya ciddi ihmal durumunda ise 12 bin 500 avroya çıkarılması öngörülüyor.

İSPANYA

İspanya'da sokaktaki sahipsiz hayvanlarla başa çıkabilmek için barınak inşa edilmesi, zorunlu kısırlaştırma, çip kullanımı gibi önlemler alınmış durumda. Ülkede yılda 200 binden fazla hayvan terk edildiği halde sokaklarda sahipsiz köpeğe rastlanmazken, ilgili kuruluşlar kamu ve sivil toplum işbirliğinde faaliyet gösteriyor. İspanya'da özerk yönetimler, belediyeler ve polis, sahipsiz hayvanların kontrol altına alınması amacıyla ilgili kurumlarla koordineli çalışıyor ve bu hayvanlar barınaklara alınıp karantina altında kısırlaştırılıyor.

FRANSA

Avrupa'da en çok evcil hayvanın olduğu ülkelerden Fransa'da yerleşim yerlerinde sahipsiz hayvan bulunmuyor. 80 milyon evcil hayvanın bulunduğu ülkede, her yıl 100 bin kadar hayvan sokağa terk edilse de ekipler tarafından toplanarak barınaklara götürülüyor. Fransa'da tehlikeli olarak tanımlanan köpek türlerine halka açık yerlerde tasma takılması şart ve belediyeler bu zorunluluğu tüm köpek türlerine uygulama hakkına sahip. Tasma takmadan köpeğini gezdirenlere 38 avrodan 150 avroya kadar ceza verilebiliyor. Ülke genelinde sokağa bırakılan hayvanlar 800 kadar barınakta yaşamlarını sürdürüyor, zorunlu kısırlaştırma uygulaması bulunmuyor ancak bazı barınak merkezleri sorumluluk alarak kısırlaştırma yapabiliyor.

İNGİLTERE

İngiltere'de köpeklere, sahiplerinin bilgilerini bulunduran mikroçip takmak kanunlar gereğince zorunlu. Hanelerin yüzde 53'ünün evcil hayvanı, yüzde 29'unun ise köpeğinin olduğu ülkede, hayvan sahipleri iletişim bilgilerini ya da adresini değiştirdiği zaman mikroçipteki bilgilerin de güncellenmesi gerekiyor. Yerleşim yerlerinde görülen sahipsiz köpekler, ihbar edildiğinde belediye ekiplerince toplanıyor. Toplanan sahipsiz hayvanlar önce gerekli bakımları yapılmak üzere bir merkeze alınıyor, daha sonra barınaklara teslim ediliyor. Barınaklarda yer bulunamaması durumunda ise sivil toplum kuruluşları bu hayvanları teslim alıyor. Sahipsiz hayvanların yasalar gereğince bir hafta boyunca sahipleri tespit edilmeye çalışılıyor. Bir haftalık süreçte sahibi bulunamayan, barınağa alınamayan, bir derneğin teslim almadığı ya da sahiplenilmeyen hayvanlar uyutuluyor.

YUNANİSTAN

Yunanistan'da sahipsiz hayvanların bakımı konusunda gönüllü kuruluşlar ön plana çıkıyor. Ülkedeki sahipsiz hayvanların bakımı 2021'de çıkan kanunla belediyelerin sorumluluğuna geçti ancak sivil toplum kuruluşları da bu alanda görev alıyor. Gönüllü kuruluşlar devlet fonlarından istifade edemiyor ve kendi oluşturdukları imkanları kullanıyor. Yunanistan meclisinden 2021'de geçen yasada evcil hayvanların korunmasıyla ilgili birçok uygulama bulunuyor ve buna göre belediyelere sahipsiz hayvanlar konusunda devlet bütçesinden ayrılan pay da yükseltildi.

İTALYA

İtalya'da sahipsiz hayvanlarla başa çıkabilmek için çeşitli yasalar uygulanıyor. Ekipler tarafından yakalanan sahipsiz hayvanlar önce veterinere götürülüyor, sağlık taramasından geçirilerek herhangi bir çipi bulunup bulunmadığı kontrol ediliyor. Çipi olmayanlar yasa gereğince bölgesel ya da yerel yönetimler tarafından finanse edilen barınaklara bırakılıyor. Ülkede, hayvanların sahipsiz kalmaması, kötü muamele görmemesi, kısırlaştırılması, yeniden sahiplendirilene kadar barınaklarda bakılması, hayvanların deneysel testlerde kullanılmasının yasaklanması ve sadece tedavi edilemeyenlerin uyutulması için 1991'de 9 maddeden oluşan "281" numaralı yasa çıkarıldı.

İSVİÇRE

İsviçre'de köpeklere mikroçip takılması ve bilgilerinin kayıt edilmesi zorunlu. Bu uygulamanın sahipsiz kediler için de yapılması düşünülüyor. Hayvanların onurunun korunmasını garanti altına almak için 1992'de yasa çıkaran İsviçre, bu canlıları anayasal olarak tanıyan ilk ülke. İsviçre'de, hayvanların "onurunu ve refahını aşağılamak" kanunen yasak. Farklı kanunlarla da hayvanların takibi ve kısırlaştırılması gibi tedbirler alan ülkede, bazı bölümlerindeki yaklaşık 300 bin kedi dışında sahipsiz hayvan görülmüyor.

İSVEÇ

İsveç'te 1908 yılından bu yana derneklerin açtığı barınaklarda köpekler kayıt altında tutuluyor ve sahiplenilmesi sağlanıyor. Ülkede 2001'de çıkan yasa gereğince köpeklere çip takılması zorunlu ve kayıt altındaki 1 milyon köpekten 200 bine yakını derneklerin yönettiği barınaklarda yaşamlarını sürdürüyor. Barınaklardaki hayvanların sahipleri bulunsa dahi bazı özel durumlarda onlara teslim edilmiyor ve hayvana ömrünün sonuna dek bakılıyor. Belediye, polis ve barınaklar, sahipsiz hayvanların kontrolü ve bakımı konusunda iş birliği yapıyor.

POLONYA

Polonya'da sahipsiz hayvanların sorumluluğu belediyelere ait. Sokakta sahipsiz hayvan gören vatandaşlar, durumu "Eko Patrol" adlı belediyenin özel ekiplerine ihbar ediyor ve bu ekipler, yakalanan hayvanın çip kontrolünü yapıyor.

Yakalanan hayvanda çip varsa sahibine iade edilmesi süreci başlatılıyor, çip bulunmayanlara ise çip takılmasının ardından 2 haftalık karantina, aşılama ve kısırlaştırma uygulanıyor, bu uygulamaların ardından hayvanlar barınaklara yerleştiriliyor.

Polonya genelinde sokak hayvanları için yaklaşık 230 barınak bulunuyor ve bunlardan 105'i belediyeler, 73'ü girişimciler, 52'si de hayvan koruma kuruluşlarınca yönetiliyor.

Polonya yasalarına göre, çok geçerli bir sebep yoksa hayvanlar uyutulmuyor. Barınağa götürülen hayvanlara ancak tedavi edilemeyecek durumdaysa, görme engelli bir yavruysa veya çevreye tehdit oluşturuyorsa uyutulma işlemi yapılıyor.

Hayvanlara kötü muamelede bulunanlar para cezasına çarptırılabiliyor hatta 2 yıla kadar hapisle cezalandırılabiliyor.

ESTONYA

Estonya'da evcil hayvanlar kısırlaştırılıyor ve mikroçip takılarak takip edilebiliyor. Sokaklarda neredeyse hiç sahipsiz köpeğin olmadığı ülkede, kısırlaştırılmamış ve çip takılmamış kediler dışarıya bırakıldığı için sokaklardaki kedi sayısı daha fazla.

Ülkede sahipsiz hayvanlarla ilgili yasa gereğince sokaklardaki sahipsiz hayvanların toplanması zorunlu. Toplanan hayvanların sahibinin tespiti ya da yeni bir yuva bulunması için iki hafta bekleniyor. Bu süre sonunda ise hayvanlar uyutulabiliyor.

Söz konusu iki hafta süresince hayvana uygun yaşam koşulları sağlanıyor ve gerektiği takdirde tıbbi tedavi uygulanıyor, süreçteki tüm masraflar belediyeler tarafından karşılanıyor.

Barınaklarda yasal sürede sahibi bulunamayan hayvanlar, masrafları daha fazla karşılanamadığı durumlarda da uyutulabiliyor.

LETONYA

Letonya'daki yasalar gereği, sahipsiz hayvanlar için yerel yönetimler barınak inşa ediyor, hayvanların bakımını gerçekleştiriyor.

Belediyeler ayrıca sahipsiz hayvanların barınması ve bakımı için gerçek veya tüzel kişilerin gözetiminde hayvan barınaklarıyla anlaşmalar yapıyor.

Hayvanları Koruma Kanunu'nun 50. maddesine göre, hayvanın tedavi edilemez bir hastalığı varsa, yaşlanma sürecinde dönüşü olmayan sağlık durumları ortaya çıkmışsa, saldırganlığı nedeniyle insanlar veya diğer hayvanlar için tehlikeli hale gelmişse, bulaşıcı hastalıklarla mücadele programına alınmışsa veya hayvan sahibi talep etmişse uyutulma işlemi yapılıyor.

Barınaklara alınan sahipsiz hayvanlardan 14 günlük sürede eski sahibi bulunamamış veya sahiplendirilememiş olanları 15. günden itibaren uyutmak, yasal hak olarak öne çıkıyor.

(HABER MERKEZİ)

AKP'nin tepki çeken sokak hayvanları düzenlemesi Meclis'te