Yerinden edilen Sur halkı evlerine dönmek istiyor

ARTI GERÇEK - Sosyo politik Saha Araştırmaları Merkezi, 8-16 Nisan tarihleri arasında Diyarbakır Sur dışında kalan Yenişehir, Kayapınar ve Bağlar İlçelerinde, 6 Eylül 2015 tarihinde başlayan sokağa çıkma yasaklarının ardından yerinden edilen 120 hane ile bir çalışma gerçekleştirdi.

Hane bazlı ve yüz yüze görüşme usulüyle gerçekleşen çalışma; Yerinden edilme nedenleri ve sonrasında yaşanan ekonomik, kültürel, sosyal ve psikolojik etkiler ile ortaya çıkan kabullenme ve uyum düzeylerini anlamaya, mekansal farkların ortaya çıkardığı olası değişimleri ölçmeye dönük olarak geliştirildi.

Göç sonrası psikolojik tedavi gören, eğitimini yarıda bırakmak zotunda kalan ve kurumların verdiği yardımlarla yaşamaya çalışan bir çok Surlu, yerlerinden edildikten sonra yerleştirildikleri yeni semtlere alışma zorluğu çekiyor.

Sur’a tekrar dönmek isteyenlerin yüzde 82 olduğunu belirten çalışmada yerlerinden edilen Sur halkının en büyük sorunun hayat pahalılığı olduğuna dikkat çekiyor.

BARINMA HALEN BÜYÜK BİR SORUN

İlk olarak 6 Eylül 2015 tarihinde ilan edilen ve 6 defa uzatılan sokağa çıkma yasakları ve ilçede yaşanan uzun süreli çatışmalar sürecinde ilçeyi terk etmek zorunda kalan ve daha sonra ilçeye dönemeyen Surlular ile gerçekleşen çalışmada özetle şu sonuçlar elde edildi:

• Yerinden edilenlerin en çok dikkat çeken yönlerinden biri işsizlik ve gelir düzeyindeki düşüklüktür. Ev içi ücretsiz işçileri de katarsak, çalışmaya göre; toplamda katılımcıların yüzde 78’inin herhangi bir ücretli işe tabi olmadığı görülmüştür. Sur da yaşarken ise katılımcıların toplamda yüzde 74’ünün yine herhangi bir ücretli işe sahip olmadığı anlaşılmıştır.
• Surda yaşar iken yüzde 60’ı hane kişi sayısının 4-6 kişi aralığında olduğunu; yüzde 34’ü hane kişi sayısının 7-9 kişi aralığında olduğunu; yüzde 6’sı hane kişi sayısının 10 ve üzeri olduğunu beyan etmiştir. Şimdi bulundukları yerlerdeki; yüzde 69’u hane kişi sayısının 4-6 kişi aralığında olduğunu; yüzde 25’i hanelerinde 7-9 kişinin yaşadığını; yüzde 4’ü hane kişi sayısının 1-3 kişi aralığında olduğunu; yüzde 2’si 10 ve üstü olduğunu beyan etmiştir
• Katılımcılara Sur’ da yaşarken hane aylık gelirlerinin ne olduğu sorulmuş; yüzde 9’u 0-1000 TL arasında olduğunu; yüzde 63’ü 1001-2000 TL arasında olduğunu; yüzde 15’i 2001-3500 TL arasında olduğunu beyan etmiştir.
• Şu anda ise: yüzde 12’si hane aylık gelirinin 0-1000 TL arasında olduğunu; yüzde 40’ı 1001-2000 TL arasında olduğunu; yüzde 38’i 2001-3500 TL arasında olduğunu belirtmiştir. Rakamlardan da anlaşılacağı üzere O dönemin asgari ücreti ve üzerinde gelir olan hane oranı yaklaşık yüzde 90’larda seyrediyorken; bu gün haneye asgari ücret ve üzeri ücret girenlerin oranı yüzde 48’dir.

EVLERİ SATILDI, YIKILDI VE KAMULAŞTIRILDI

• Araştırma grubunun yüzde 36’sı Sur da iken hiçbir mülkü olmadığını beyan ederken; yüzde 52’si mülklerinin olduğunu ancak yıkıldığını; yüzde 7’si mülklerinin kamulaştırıldığını; yüzde 5’i ise mülklerini sattıklarını bildirmiştir. Bu verilerden yola çıkarak mülkü olanları kendi özelinde değerlendirdiğimizde; mülkü olanların yüzde 81,25’inin evinin yıkıldığını, yüzde 7,82’sinin evinin satıldığını ve yüzde 10,93’ünün ise evlerinin kamulaştırıldığını görmekteyiz.
• Mülk ve gelir durumu ilişkisine baktığımızda ise 0-1000 TL gelir grubunu oluşturanların yüzde 58,3’ünün Sur da iken de mülkleri yok iken uüzde 41,7’nin Surda mülkleri olduğu ancak yıkıldığı öğrenilmiştir. 1001-2000TL Gelir Grubunun, yüzde 50’si yıkıldı derken, yüzde 40'ı satılık, yüzde 5'i kamulaştırıldı yanıtlarını vermişlerdir.
• 3501-5000TL Gelir Grubunun yüzde 60’ı yıkıldı, yüzde 20’si kamulaştırıldı yüzde 10’u sattık yanıtlarını vermişlerdir. Bu gelir grubunun yüzde 10’u hiçbir mülklerinin Sur’da olmadığını beyan etmiştir.
• Yerinden edilenler için en önemli güçlüklerden biri barınacak ev meselesidir. Yerinden edilenlerin sadece yüzde 40’ı Surda iken kirada olduğunu, bunların toplamda yüzde 60’ı ise kiralarının 300 TL ve altında olduğunu beyan etmiştir. Sur da yaşarken ödenen en yüksek kira bedelinin ise yüzde 2,5’lik bir kesimin ödediği 600 TL olduğu anlaşılıyor.
• Şu anda yaşadıkları yerlerde ise kirada olduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 90. Bu insanların çoğunluğunun yoksul semtlere yerleşmiş olduğu gözlenmiş olsa da şu anda ödenen kira tutarları onlar açısından ödemede güçlük çektikleri bir noktayı oluşturuyor. Bununla beraber 300 TL ve altında kira ödeyenlerin oranı yüzde 8 iken, 600 TL ve üstü kira ödeyenlerin oranı yüzde 14,4’tür. Veriler yerinden edilen Surluların ciddi maddi kayıplar yaşadıklarına işaret etmektedir.
• Göç etme nedenlerinin sorgulandığı soruya yanıt veren araştırma grubunun toplamda yüzde 93’ü çatışmalar ve evlerinin yıkılması nedeniyle zorunlu göçe mecbur kaldıklarını, yerlerinden edildiklerini beyan etmişlerdir.

YENİ YERLEŞTİKLERİ YERLERDE HAYAT DAHA PAHALI

• 'Sur'dan göç ettikten sonra yaşadığınız en önemli birinci sorun nedir?' sorusuna araştırma grubunun yanıtlarının ilk iki sırasını; yüzde 64 ile Maddi Zorluklar; yüzde 21 ile Psikolojik Zorluklar oluşturmuştur.
• Tüm yaş gruplarında öncelikli sorun 'Maddi zorluklar' olsa da gelir seviyesi yükseldikçe 'psikolojik zorluklara' işaret edenlerin oranında ciddi artışlarla karşılaşılmıştır. Örneğin; 0-1000 TL gelir grubunun yüzde 8,3’ü psikolojik zorluk derken; bu oran 3001-5000 TL gelir grubunda yüzde 40.
• Görüşmecilere 'Sur’da yaşarken komşuluk ilişkileriniz nasıldı?' sorusu yöneltilmiş ve yüzde 93’ü farklı derecelerde iyi olduğunu söylemiştir. Komşuluk ilişkileri en çok özlenen durumlardan biri olarak karşımıza çıkmıştır. Önemli bir kısmı 'Aile gibiydik' kavramını kullanmayı tercih etmiştir.
• Şimdi yaşadıkları semtlerdeki komşuluk ilişkilerini 'iyi' diye niteleyenlerin oranı yüzde 27 iken, yüzde 56’sı normal demektedir.
• 'Sur'da mı kendinizi daha güvenli hissediyordunuz, yoksa şu anda yaşadığınız semtte mi güvenli hissediyorsunuz?' sorunu yanıtlayan araştırma grubunun yüzde 47gibi önemli bir oranı 'Sur' yanıtını verirken, sadece yüzde 21’i 'yeni yerimizde' demiştir.
• Araştırma grubunun yüzde 66’sı Sur’da kendini daha mutlu hissettiğini söylerken; yüzde 2’si 'Yeni Yerimizde' yanıtlarını vermiştir. Yeni yerde mutlu olduğunu söyleyenlerin 18-24 yaş aralığında olduğu dikkat çekmiştir.
• Araştırma grubunun yüzde 74’ü 'Yeni yerimizde hayat daha pahalı' derken, Sur da daha pahalıydı diyenlerin oranı yüzde 3’tür. Gelir oranı yükseldikçe yeni yerlerinde hayatı daha pahalı bulanların oranlarında artış olduğu gözlenmiştir.
• 

SUR DIŞINDAKİ HAYATA ALIŞAMADIK

• 'Göç sonrası aile üyelerinden psikolojik tedavi gören oldu mu?' sorusu yöneltildiğinde görüşmecilerin yüzde 82’si ‘Hayır’ ve yüzde 18’i ‘Evet’ yanıtını vermiştir. Evet diyenler içinde yüzde 72,2’si hanelerinde 1 kişinin; yüzde 22,2’si 2 kişinin; yüzde 5,6’sı 3 kişinin psikolojik tedavi gördüğünü bildirmiştir.
• Göç sonrası aile içinde eğitimini yarıda bırakanların olduğunu beyan edenlerin oranı yüzde 20’dir
• 'Sur'dan ayrıldıktan sonra herhangi bir kurum veya kişiden yardım aldınız mı?' sorusuna görüşmecilerin yüzde 40’ı ‘Evet’ derken, yüzde 60’ı ise ‘Hayır’ yanıtını vermiştir. "Evet" diyenlerin yüzde 52,5’i Valilikten yardım aldıklarını; yüzde 22,5’i Belediye ve Belediyeye bağlı kuruluşlardan; yüzde 12,5’i hem Valilik hem de Belediyeden; yüzde 10’u Akrabalardan; yüzde 2,5’i de Sivil Toplum Kuruluşlarından yardım aldığını belirtmiştir. Ancak bu yardımların en fazla 2 yıl sürdüğü, şu anda yardımların kesildiği bildirilmiştir.
• Yerlerinden edildikten sonra yerleştikleri yeni semtlere yüzde 53’ü farklı derecelerde alışamadığını beyan ederken; yüzde 40’ı alıştığını bildirmiştir. Yine gelir grubu yükseldikçe Sur dışındaki hayata alışamadıklarını söyleyenlerin oranında artış gözlenmiştir.
• 'Sur’a tekrar dönmek ister misiniz?' sorusuna araştırma grubunun yüzde 82’si ‘Evet’, yüzde 18’i ise ‘Hayır’ yanıtını vermiştir.