Aslı Aydıntaşbaş: Biden’ın Afganistan fiyaskosu Erdoğan için kazanca mı dönecek?

Aslı Aydıntaşbaş: Biden’ın Afganistan fiyaskosu Erdoğan için kazanca mı dönecek?
ABD'nin Taliban ile ilişki kurabilecek, Kabil havaalanını açık tutabilecek ve Taliban rejimi altında bir devletin çöküşünü önlemeye yardımcı olabilecek bölgesel ortaklara ihtiyacı var.

Gazeteci Aslı Aydıntaşbaş Washington Post için kaleme aldığı makalesinde Afganistan sonrası Türkiye-ABD ilişkilerini değerlendirdi:

Afganistan'ın yürekleri dağlayan düşüşü bir biçimde Taliban'ın eline düşmesi Biden yönetiminin Trump sonrası bir dünyada ABD'nin itibarını kurtarma çabaları için bir utanç kaynağı oldu. Ancak şu anda Taliban'a aracılık etmeyi teklif eden birkaç ABD müttefiki, yani Pakistan, Katar ve Türkiye için bir nimet olabilir.

ABD birliklerinin geri çekilmesinden sonra, ABD'nin Taliban ile ilişki kurabilecek, Kabil havaalanını açık tutabilecek ve Taliban rejimi altında bir devletin çöküşünü önlemeye yardımcı olabilecek bölgesel ortaklara ihtiyacı var. En azından Batı kamuoyunun fiyaskoyu hatırlamasına yol açacak nahoş manşetler atılmasını uzun süre savuşturmaya…

Pakistan'ın güvenlik servisleri uzun süredir Taliban'ı destekliyor ve Afganistan'ın hızlı düşüşünü, Pakistan'ın Washington için bir güvenlik ortağı olarak etkisini artıran bir tür stratejik kazanım olarak gördüğüne şüphe yok. Taliban liderliğiyle görüşmelere ev sahipliği yapan ve Kabil havaalanının işletilmesine yardım teklif eden Katar için da dünya sahnesinde görünürlüğü artırmak için bir şans.

Ancak Taliban'a fısıldayanlar listesinde en çok merak edilen, uzun laik tarihi ve NATO statüsüyle Türkiye. Afganistan'ın kendisi, Avrupa ve Orta Doğu'nun kıyısında yer alan ve zaten Suriye ve Libya'daki çatışmaların derinliklerine gömülmüş olan Türkiye için çok az stratejik değere sahip. Ancak Mayıs ayı başlarında, Türkiye hükümeti ABD'nin çekilmesinden sonra Kabil havaalanını korumak için Türk birlikleri göndermeyi teklif etti. Taliban'ın ülkeyi hızlı bir şekilde ele geçirmesi nedeniyle bu anlaşma artık öldü, ancak Türkler tahliyelerde etkili oldular ve Katar'ın yanı sıra Kabil havaalanını işletmek için teknik yardım sağlıyor.

Diğer NATO ülkelerinden farklı olarak Türkiye de büyükelçiliğini açık tuttu ve bu da Taliban rejimiyle önemli bir bağlantı sağlıyor. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Taliban liderliğine uzlaştırıcı mesajlar gönderiyor, hatta onlarla görüşmeyi teklif ediyor. Türkiye, şaşırtıcı olmayan bir şekilde yeni Taliban hükümetinin duyuru törenine Rusya ve Çin ile birlikte davet edilen altı ülkeden biri oldu.

AMA TÜRKİYE'NİN BU İŞTEN ÇIKARI NE?

Türkiye'nin Afganistan'a olan ilgisinin bu ülkeyle hiçbir ilgisi yok. Tamamen Erdoğan'ın Batı ile bağları onarma arzusunun bir sonucu. Türkiye'nin otoriter duruşu, Rusya ile yakınlaşması ve Doğu Akdeniz, Suriye ve Kafkaslar'daki iddialı hamleleri nedeniyle ABD ve NATO müttefikleri ile ilişkiler bir süredir buz kesti.

Ülkesini bölgesel olarak izole edilmiş ve ekonomik olarak çökmüş bulan Erdoğan, şimdi bir çeşit rota düzeltmesi yapmaya çalışıyor. Anketler Erdoğan’ın düşüşte olduğunu gösteriyor. Ekonomiyi düzeltemezse (ki bunu yapması için de Türkiye'nin toksik uluslararası imajını düzeltmeyi gerektirdiğinin farkında) 2023'te yeniden seçilemeyebileceğini biliyor. Geçtiğimiz birkaç ay içinde bölgesel rakiplerle temasa geçti. İsrail, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan gibi ve şimdi Washington ve Avrupa ile daha iyi ilişkiler kurmak için çabalıyor.

Ankara, Afganistan meselesine atlayarak, Türkiye'nin Biden yönetimiyle bağlarını düzeltebileceğini ve NATO'ya büyük güç rekabeti çağında jeopolitik önemini hatırlatabileceğini hesaplamış görünüyor.

Bu kumar meyvesini veriyor. Yeni yönetim göreve geldiğinde, Türkiye istenmeyen bir ortaktı ve Washington, Erdoğan'ın Türkiye'sini artık ABD'nin bölgeye yönelik dış politikasının temel taşı olarak görmediğinin açık sinyallerini verdi. Başkan Biden aylarca Erdoğan ile konuşmayı reddetti ve daha önceki hiçbir başkanın cesaret edemediği şeyi yaptı ve 1915'te Ermenilerin toplu katliamını soykırım ilan etti. Yönetimin sert tavrı, Türkiye'nin insan hakları sicilini eleştiren bir dizi resmi açıklamayla birleşti.

Tüm bunlar değişmiş gibi görünüyor. Haziran ortasında Kabil havaalanına Türk barış gücü gönderme müzakereleri sırasında Biden, Erdoğan ile Brüksel'de bir araya geldi. İki liderin baş başa yaptığı toplantı, insan hakları ve Rus füzeleri üzerinde gerçek bir ABD baskısı olmadan gayet iyi geçti.

Ancak Türk ve ABD'li politika yapıcıların gözden kaçırdığı şey, Türkiye'nin bölgesel çatışmalarda sadece bir güvenlik sağlayıcısı olmaktan çok daha fazlasını sunabileceği gerçeğidir. Ülkenin gerçek zenginliği, güvenlik bürokrasisi değil, canlı toplumudur.

Erdoğan, siyaset üzerindeki sıkı kontrolünü gevşeterek, sivil toplumla ilişki kurarak ve hukukun üstünlüğünün bir kısmını geri getirmek gibi bazı adımlar atarak Türk halkının taleplerini karşılamaya çalışsaydı, Türkiye'nin küresel prestijini yeniden tesis etmesi çok daha kolay olurdu. Ülkenin otoriterliğe dönüşü, Ankara'yı demokrasinin küresel geri çekilmesinin sembolü ve Erdoğan'ı bu gerilemenin poster çocuğu yaptı. Taliban ile sonucu şüpheli bir siyasi kumar oynamak yerine, içeride demokrasiyi yeniden kurmalı.

Geçenlerde Erdoğan, küresel sistemin son derece adaletsiz olduğunu ve değişiklik gerektirdiğini savunan "Daha Adil Bir Dünya Mümkün" adlı bir kitap kaleme aldı. Ama gerçek uyum kesinlikle Türkiye'de başlamalı. Ankara, Taliban ile ilişki kurarak Biden yönetimiyle bağlarını geliştirebilir - ancak bu Türkiye'nin sorunlarını çözmez. Demokrasiye dönüşü görmek isteyen milyonlarca seçmeni de tatmin etmeyecek.

Öne Çıkanlar