David Phillips: Biden yönetimi, Türkiye ve IŞİD'in bir ve aynı olduğunu anlayamıyor

Ergun BABAHAN

Columbia Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma Enstitüsü'nde Barış İnşası ve Haklar Programı'nın direktörü olan David L. Phillips, Clinton, Bush ve Obama'nın yönetimleri sırasında ABD Dışişleri Bakanlığı'nda dışişleri uzmanı ve kıdemli danışman olarak görev yaptı. "Belirsiz bir müteffik, Türkiye" (An Uncertain Ally), "Kürt Baharı" (The Kurdish Spring) kitaplarının da yazarı olan Phillips bir bakıma Washington’daki havayı en yakından koklayan uzmanların başında geliyor. Kendisine Türkiye’nin Washington ve NATO ilişkileri, Suriye ve Yunanistan’a yönelik tehditlerine ilişkin bir dizi soru yönelttim:

- Rusya'nın Ukrayna'yı işgali Türkiye'nin NATO'daki konumunu güçlendirdi ve Washington'un Erdoğan'ın taleplerine daha fazla taviz vermesine neden oldu mu?

Erdoğan, uluslararası ilişkileri ticaret sayan kurnaz ve usta bir politikacı. NATO'nun ortak çıkarlarına odaklanmak yerine, Türkiye'nin dar ulusal çıkarlarının peşinden gidiyor. Biden yönetimi Batı ülkeleri arasında bir konsensüs oluşturmaya odaklanmış durumda. Daha büyük bir hedef olan Rusya'yı yenmek için Erdoğan'ın taleplerini yerine getirmeye çalışıyor. Ancak NATO, üyelerinin görüş birliğini yok sayarak pozisyon için yarıştığı bir kapalı çarşı değildir.

- Erdoğan, Vladimir Putin ile sürekli temas halinde ve Zelensky ile Putin arasındaki baş barış aktörü gibi davranıyor... Ayrıca şimdi Batı'nın tahıl sorununu Putin ile anlaşmalar yoluyla çözebileceğini iddia ediyor. Bunun aynı zamanda ona daha fazla güç sağladığına inanıyor musunuz?

Erdoğan, barış adamı olduğu için değil, uluslararası statüsünü yükseltmek istediği için kendisini arabulucu olarak konumlandırdı. Tabii ki, bu ona bir avantaj sağlıyor çünkü Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası kuruluşlar, barış ve istikrarı teşvik etmek için sözleşme sorumluluklarını etkin bir şekilde yerine getirmede başarısız oldular.

- Mevlüt Çavuşoğlu'nun bazı Yunan adalarını işgal etme tehdidiyle birlikte Türkiye de yeni F-16'ları başka bir NATO üyesine karşı kullanmayı planlıyor gibi görünüyor... Bu DC'deki karar sürecini nasıl etkileyecek?

Türkiye, Rusya'nın S400 karadan havaya füze sistemine milyarlarca dolar harcadığı için Amerikan Düşmanlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Mücadele Yasası kapsamında zaten yaptırımlara tabi. Sonuç olarak, F-35 avcı uçağı programından çıkarıldı ve Türkiye’ye çift kullanımlı teknoloji ihracatı kısıtlandı. Türkiye, Yunanistan'a saldırırsa veya I. Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı ve Habsburg imparatorluklarından çıkan ülkelerin sınırlarını belirleyen Lozan Antlaşması'nı yeniden yazmaya çalışırsa, bu uluslararası düzeni baltalayacak ve Türkiye'yi uluslararası sahnede bir parya haline getirecektir.

- Erdoğan, Suriye'de IŞİD'e karşı savaşta çok sorun yaratacak yeni bir işgale de kararlı görünüyor mu? Peki ya bunu Putin'le anlaşarak yapıp Kobani'ye giderse... Washington'da buna karşı güçlü bir tepki olacağına inanıyor musunuz?

Biden yönetiminin şiddetle itiraz etmesini bekleyebiliriz, ancak ABD'nin, bizim emrimizle IŞİD'e karşı savaşan 11.000 savaşçıyı kaybetmiş olan Suriye Demokratik Güçlerini savunmak için doğrudan müdahale etmesi pek olası değil.

- Suriye'deki işgal yeni bir iç savaşla ve IŞİD'in yeniden doğuşuyla biterse Batı'nın bu yeni gerçeğe tepkisi ne olur?

ABD muhtemelen güvenlik yardımını SDG'ye genişletecek. Ancak Biden yönetimi, Türkiye ve IŞİD'in bir ve aynı olduğunu anlayamıyor. 2014'ten itibaren 80 ülkeden yaklaşık 40.000 cihatçı Türkiye üzerinden Suriye'deki cephe hatlarına gitti. Türkiye'nin Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) seyahatlerine yardımcı olmak için lojistik yardım, silah ve para sağladı. Türkiye İslamcı grupları desteklemeyi bırakana kadar IŞİD bir risk olmaya devam edecek.

- Bazı eleştirmenler Türkiye'nin NATO'da yeri olmadığını iddia ediyor... Bu görüşünüz hakkında ne düşünüyorsunuz?

Türkiye bugün NATO'ya katılmak için başvursaydı, Türkiye İslamcı, yozlaşmış, Amerikan karşıtı ve insan haklarına düşman olduğu için başvurusu reddedilirdi. NATO, ortak değerlere sahip ülkelerin oluşturduğu bir koalisyondur. Türkiye bugünki haliyle üyeliğe hak kazanamazdı.

- Türkiye daha otoriter bir rejime girerken, Biden'ın zulme karşı demokrasiler ittifakı olacağını söylediği bir NATO üyesi nasıl olacak sizce? Yani Batı bir yalan üzerine mi hareket edecek?

Türkiye, Biden'ın "Demokrasiler Zirvesi"ne demokratik olmadığı için davet edilmedi. Kuzey Atlantik Şartı içinde bir üye devleti askıya almak veya üyelikten çıkarmak için herhangi bir süreç yoktur. Türkiye otokrasiye doğru sürüklenmeye devam ederse, Rusya liderliğindeki Avrasya otokrasileri güvenlik grubuna katılmalı.

- Öyleyse, Washington'un ilk önceliğinin Türkiye'nin güvenlik endişelerine saygı duyması ve Erdoğan'ın insanların insan haklarını ve Kürtler, Ezidiler, Süryaniler ve Ermeniler gibi diğer insanların insan haklarını kötüye kullanmasına izin vermek gerektiğine inanıyor musunuz?

Ukrayna'daki savaş sadece toprakla ilgili değil. Batılı değerlerin tiranlığa karşı savunulmasıyla ilgilidir. Türkiye’nin bu savaşı ulusal çıkarlarını korumak için kullanmasına izin vermek, Türkiye'nin müttefiklerine ihanet anlamına geliyor, AB üyeliğini daha da uzak kılıyor ve Türkiye'nin bir müttefik olarak güvenilirliği konusunda ciddi soruları gündeme getiriyor.