'İstanbul Finans Merkezi olma hülyasından uzaktayız'

'İstanbul Finans Merkezi olma hülyasından uzaktayız'
Prof. Dr. Kozanoğlu, Türkiye piyasalarında bir günde dünya işlem hacminin binde 2'sine denk gelen 19 milyar dolarlık işlem yapıldığına dikkat çekti.

53 ülkeyi kapsayan 2019 döviz anketi geçen günlerde yayımlandı. Gündelik döviz işlemleri 2016’ya göre yüzde 33 arttı. Dolar’ın tahtı sallanmazken Lira’nın döviz piyasalarındaki konumu geriliyor.

Türkiye piyasalarında bir günde 19 milyar dolarlık işlem geçiyor. Bu dünyadaki işlem hacminin binde 2’sine denk düşüyor. Halbuki 2013’te 27 milyar dolarla binde 4, 2016’da 22 milyar dolarla binde 3 ağırlık söz konusuydu. Bu veriler "İstanbul Finans Merkezi" hülyasının ne kadar uzağında bulunduğumuzu gösteriyor.

Konuyla ilgili olarak Birgün gazetesinde Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu'nun kaleme aldığı değerlendirmeler şöyle:

"Bilindiği gibi döviz piyasaları 7/24 işlem yapılan, borsa açılış-kapanışı bulunmayan kendine özgü bir ekosistemdir. Bu nedenle küresel döviz işlemlerini izlemek oldukça zordur. Döviz piyasalarına ilişkin fikir sahibi olabilmek için tek yetkili kaynak "merkez bankalarının merkez bankası" diye de bilinen Uluslararası Ödemeler Bankası’nın (BIS) her üç yılda bir gerçekleştirdiği anket çalışmasıdır.

1300 kurum ve 53 ülkeyi kapsayan 2019 döviz anketi geçen günlerde yayımlandı. Gündelik döviz işlemlerinin tam 6.6 trilyon dolara yükseldiği anlaşıldı. Bu yazıda anketin bulgularını, Türkiye’ye ilişkin istatistiklere özel bir ağırlık vererek paylaşacağız.

GÜNDELİK İŞLEMLER YÜZDE 33 ARTTI

Döviz piyasalarında gündelik işlem hacmi 2016’da 5.1 trilyon dolar iken, yüzde 33 artışla 2019’da 6.6 trilyon dolara yükseldi. Spot işlemlerde fazla bir değişiklik görülmezken, döviz swaplerinde yoğun bir yükseliş gözlendi.

2018 yılında dünya ticaret hacminin 19.5 trilyon dolar olduğunu göz önüne alırsak, ihracatın finansmanı üç günlük döviz ticaretiyle gerçekleşiyor. Yılın geri kalan günleri ise "döviz spekülasyonuyla" geçiyor!

DOLARIN TAHTI SARSILMADI

Bilindiği gibi dünyanın egemen rezerv parası ABD doları. Amerika’nın gerileyen küresel hegemonyası ve dünya ekonomisindeki ağırlığının azalmasına paralel olarak doların göreceli öneminin azalacağını öne sürenler var. Ne var ki istatistikler bu öngörüyü doğrulamıyor. Tüm döviz işlemlerinin yüzde 88.3’ünün bir ayağında ABD doları bulunuyor. Bu oran 2016’daki yüzde 87.6’lık ağırlığa göre biraz artışı bile içeriyor. Avro ise yüzde 32.2 payla ikinci sırada bulunuyor. Japon yeni yaklaşık 5 puan bir gerilemeye karşın %16.8’lik işlem hacmiyle üçüncü basamakta yer alıyor.

İŞLEMLERİN AĞIRLIĞI TÜREV PİYASALARA KAYIYOR

Bir günde yapılan 6.590 milyar dolarlık işlemin 1.987 milyar doları spot piyasalarda gerçekleşiyor. Diğer bir ifadeyle döviz işlemlerinde spot piyasanın ağırlığı yüzde 30’a gerilerken; swap, forward, opsiyon gibi türev ürünlerin ağırlığı yüzde 70’e çıkmış durumda.

DÖVİZ TİCARETİ 5 MERKEZDE TOPLANIYOR

En fazla döviz işleminin yapıldığı merkez 3.576 milyar dolar ve %43.1’lik payla Londra ağırlıklı Birleşik Krallık. Onu 1.370 milyar dolar ve yüzde 16.5 payla ABD izliyor. Arkalarından Singapur, Hong Kong ve Japonya geliyor. Toplam işlemlerin yüzde 79.3’ü bu 5 merkezde gerçekleşiyor.

TÜRKİYE'NİN KONUMU GERİLİYOR

Küresel döviz piyasalarında gerçekleşen işlemlerin yüzde 1.1’inin bir ayağı TL. Türkiye bu işlem hacmiyle ülkeler sıralamasında 19'uncu sırada yer alıyor. 2013’te yüzde 1.3 payla 16’ncı, 2016’da yüzde 1.4 payla yine 16'ncı sırada bulunduğumuzu hatırlatalım.

GÜNDE 71 MİLYAR DOLARLIK TL İŞLEMİ YAPILIYOR

Bir günde TL ayaklı 71 milyar dolarlık işlem gerçekleşiyor. Bunun yaklaşık üçte biri 24 milyar dolarla spot piyasalarda, geri kalanı ise türev piyasalarda yapılıyor. Döviz swapleri 35 milyar dolarlık işlem hacmiyle gündelik TL ticaretinin yaklaşık yarısını kapsıyor.

TL işlemlerin 62 milyar dolarının diğer ayağı ABD doları, 2 milyar doları avro, 6 milyar doları ise Japon yeni.

Dikkat çeken nokta ise, 2013’te 6, 2016’da 4 milyar dolar olan avro işlemlerin 2 milyar dolara kadar gerilemesi. Buna karşın 2013’te 1, 2016’da 3 milyar dolarlık Japon yeni ticaretinin günde 6 milyar dolara kadar fırlaması. Rapor Japonların TL, Brezilya reali ve Güney Afrika randı cinsinden döviz swaplerine ağırlık vermesinin altını çiziyor.

Türkiye’nin 2018 yılı ihracatının 168.1 milyar dolar olduğu düşünülürse, gündelik 71 milyar dolar döviz işlemi 2.5 günlük ihracat finansmanına denk geliyor. Bu rakamın 3 günlük dünya ortalamasının altında bulunması TL’nin spekülasyona açık bir para olduğunun diğer bir kanıtı.

TL İŞLEMLER AĞIRLIKLA YURTDIŞINDA YAPILIYOR

Rapora göre, Türkiye piyasalarında bir günde 19 milyar dolarlık işlem geçiyor. Bu dünyadaki işlem hacminin binde 2’sine denk düşüyor. Halbuki 2013’te 27 milyar dolarla binde 4, 2016’da 22 milyar dolarla binde 3 ağırlık söz konusuydu.

Bu veriler "İstanbul Finans Merkezi" hülyasının ne kadar uzağında bulunduğumuzu gösteriyor. TL cinsinden işlemlerin 5 milyar dolarının ülke içindeki aktörler arasında, 59 milyar dolarının ülke dışında (off shore), 8 milyar dolarının ise ülke içiyle ülke dışındaki oyuncular arasında gerçekleştiği ifade ediliyor. Bu rakamların Türkiye piyasalarındaki gündelik 19 milyar dolarlık işlem hacmiyle tam örtüşmemesinin nedeni, ülke içinde belli miktarda TL dışı alım-satım yapılması olmalı."

Öne Çıkanlar