Prof. Dr. Kaboğlu: Görevdeki Cumhurbaşkanı, üçüncü kez aday olamaz

Esra ÇİFTÇİ

+GERÇEK - Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bugün (9 Haziran) partisinin İzmir İl Danışma Meclisi Toplantısı’nda 2023 Genel Seçimlerinde Cumhur İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı olacağını açıkladı. 

Bağlantı kurduğumuz Anayasa Komisyonu Üyesi, CHP İstanbul Milletvekili, Anayasa Hukuku Profesörü Dr. İbrahim Ö. Kaboğlu, Erdoğan’ın 3. kez yeniden aday olmasını değerlendirdi.  

ERDOĞAN YENİDEN CUMHURBAŞKANI ADAYI OLABİLİR Mİ? 

Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu, 2007’de Anayasa’da yapılan değişiklikle, Cumhurbaşkanı’nın 7 yıllığına ve yalnızca bir kez Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından seçilmesini öngören kural yerine doğrudan genel oyla seçileceğini öngördükten sonra, "Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir" (md.101, fıkra 2) kuralını getirdiğini belirtiyor. 

Cumhurbaşkanının genel oyla seçilmesini öngören maddenin (101) ilk kez Ağustos 2014 seçimlerinde, ikinci olarak Haziran 2018'de uygulandığını söyleyen Kaboğlu, 6771 sayılı yasa ile 21 Ocak 2017’de gerçekleştirilen ve 16 Nisan halkoylaması ile kabul edilen Anayasa değişikliği sırasında madde 101’de yeniden değişiklik yapıldığı halde, 2007’de konulan ve alıntılanan 2. fıkra hükmüne dokunulmadığını ifade ediyor.  

'CUMHURBAŞKANI 3. KEZ ADAY OLAMAZ'

Haziran 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimleri veya seçimlerin daha önceki bir tarihte yenilenmesi varsayımına göre, 2014 ve 2018 seçimlerinde Cumhurbaşkanı seçilen kişinin, yeniden aday olmasının ne anlama geldiğini sorduğumuz Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu şöyle yanıtlıyor: 

"Madde 101/2’ye göre bu sorunun yanıtı açık: Görevdeki Cumhurbaşkanı, 3. kez aday olamaz. Ancak, bu kesin kurala, 2017 Anayasa değişikliği sırasında "koşula bağlı" bir istisna getirildi. Şöyle ki;

"Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilir" (md.116/3). 

CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ HANGİ KOŞULLARDA GERÇEKLEŞİR? 

Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin, hangi koşullarda gerçekleşebileceğini sorduğumuz Kaboğlu: 

"Cumhurbaşkanlığı seçimleri, üç koşuldan birinin gerçekleşmesi durumunda yapılır: 

Görev süresi erdiğinde,

Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verir ise, 

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) seçimlerin yenilenmesine karar verirse. Bunun koşulu üçte iki çoğunluktur. 

Şu hâlde, Ağustos 2014’te ve 24 Haziran 2018 seçimlerinde olmak üzere iki kez Cumhurbaşkanı seçilen ve halen görev başında bulunan kişi, genel 2. kez yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) seçimlerin yenilenmesine karar verir ise, madde 116/3’ün öngördüğü istisnai yolla 3. kez aday olabilir." 

Peki bu ne anlama geliyor? 

"Bunun anlamı şudur: TBMM, seçimlerin yenilenmesine 3/5 çoğunluk oyu ile karar verebilir. Bu durumda, en az 360 vekil oyu ile Haziran 2023 öncesi bir tarihte seçim yapılmasına karar verilir ise, görev başındaki Cumhurbaşkanı yeniden aday olabilir. Başka bir deyişle, 2014’te ve 2018’de seçilen ve halen görevde bulunan Cumhurbaşkanı, madde 116/3’ün öngördüğü koşula bağlı kuralın gerçekleşmesi halinde üçüncü kez aday olabilir." 

'CUMHURBAŞKANI’NIN GÖREV SAYISINI ETKİLEMEZ'

2017 Anaya değişikliği, görevdeki Cumhurbaşkanının görev sayısını etkileyip etkilemeyeceğini sorduğumuz Kaboğlu: 

"Etkilemez; çünkü, 2017’de Anayasa’da değişiklik yapıldı, Anayasa değişmedi. Bunun anlamı şudur: 7 Kasım 1982’de 2907 sayılı Kanun ile kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası yürürlüktedir. Zaman içinde yapılan değişiklikler, Anayasa’nın yürürlüğünü hiçbir zaman kesintiye uğratmadı ve etkileri, yalnızca değiştirilen maddeler ile sınırlı kaldı. Anayasa’nın bağlayıcı ve üstünlüğü, "Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır" hükmü (md.11) ile teyit edilmektedir."

İbrahim Kaboğlu, özetle 2017 değişikliğinin, Anayasa’nın yürürlükteki hükümlerinin normatif yani bağlayıcı değerini kesintiye uğratmadığı için, 2007 Anayasa değişikliği ile öngörülen, "Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir" kuralını da etkilemediğini ifade ediyor. 2/17 değişikliği ile, bu genel kurala, koşula bağlı bir ayrık kural getirdiğini söyleyen Kaboğlu, ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hali olduğunu belirtiyor. Kaboğlu sonuç olarak, iki dönemdir görevde bulunan Cumhurbaşkanının, hukuken 3.kez aday olamayacağını (md.101/2) buna karşılık, hukukun açtığı yolla siyasal iradenin ortaya çıkması koşulu gerçekleşirse yeniden aday olabileceğini söylüyor. (md.116/3)