Son 11 yılda 43 yabancı dev şirket Türkiye'den ayrıldı

Türk sanayi sektöründe önemli rolü bulunan yabancı sermayeli şirketlerin sayısı düşüşünü sürdürüyor. İSO 500 listesinden derlenen rakamlara göre, 2009’da 153 olan yabancı sermayeli şirket sayısı, 2020’de 110’a kadar geriledi. 2009’dan itibaren kademeli olarak bir düşüş söz konusu. 2018’de söz kademeli gerileme tersine dönmüş, yabancı sermayeli sayısı iki adet artarak 117’ye çıkmıştı. 2019’da da bu sayı korunmuştu. Ancak 2019’dan 2020’ye geçişte yaşanan yedi şirketlik düşüş son yılların en önemli düşüşü olarak kayıtlara geçti.

Dünya gazetesinde yer alan habere göre, yabancı sermayeli şirketlerin sayısında yaşanan bu düşüş temel göstergeler içindeki paylarında da etkisini hissettirdi. 2020’de İSO 500’deki 110 yabancı sermayeli kuruluşun toplam üretimden satışlardaki payı bir yılda yüzde 32,1’den yüzde 31,3’e geriledi. Üretici fiyatlarıyla hesaplanan brüt katma değerdeki payı ise yüzde 40,6’dan yüzde 40,0’a geriledi.

Buradaki 0,6’lık azalma küçük şirketlerin düştüğüne büyüklerin ise etkinliğini koruduğuna işaret ediyor. Dönem kar ve zarar toplamlarına bakıldığında da yüzde 23,9 olan payları yüzde 22,7’ye gerilerken; faiz amortisman ve vergi öncesi kar ve zarar toplamı içindeki yabancı sermayeli şirketlerin payı da yüzde 26,9’dan yüzde 25,8’e geriledi. Yabancıların ücretle çalışanlar sayısındaki payının da yüzde 28,4’ten yüzde 26,6’ya gerilemesi dikkat çekiyor.

İHRACATTAKİ PAYI AZALDI

Yabancı sermaye paylı kuruluşların Türkiye ihracatındaki önemi hala büyük. Ancak ihracatta aldıkları payda da gerilemeler göze çarpıyor. Yabancı sermayeli şirketlerin İSO 500’ün toplam ihracatındaki payı, bir önceki dönemle kıyaslandığında yüzde 46,1’den yüzde 43’e düştü. Söz konusu şirketlerin genel Türkiye ihracatına katkısı 2020 yılında yüzde 18,6 düşerek 33,9 milyar dolardan 27,6 milyar dolara indi. İlgili şirketlerin genel ihracattaki payları ise 2019’da yüzde 18,7 iken, 2020’de yüzde 16,2’ye geriledi.

13’ÜNÜN PERFORMANSI 97 ŞİRKETE DENK

İSO 500’deki ilk 50 şirkete yakından bakıldığında, 2018 ve 2019’de ilk 50’de 14 yabancı sermayeli kuruluş yer alırken bu sayı 2020’de 13’e geriledi. Bu 13 yabancı sermayeli kuruluş üretimden satışlarda yüzde 18,2’lik pay alarak, listedeki diğer 97 yabancı sermayeli şirkettin toplamından daha yüksek bir performans sergiledi.

Yine söz konusu 13 yabancı sermayelinin üretici fiyatlarıyla yarattığı brüt katma değer İSO 500’de yüzde 11,8 pay alırken; burada da diğer 97 yabancı sermayeli kuruluşun payının hemen hemen yarısına yakın bir performans sergilendiği görülüyor. Bu 13 yabancı sermayeli kuruluş ihracatta ise diğer 97 yabancı sermayelinin toplam ihracatının iki katına ulaştı. Bu 13 şirketin İSO 500 ihracatındaki payı yüzde 29,7 olurken, kalan 97 yabancının payı ise yüzde 13,3 olarak gerçekleşti.

Öte yandan İSO 500’de yer alan 110 yabancı sermayeli şirketin yabancı sermaye paylarına göz atıldığında, yüzde 50’den fazla yabancı payına sahip fi rmaların ağırlığını koruduğu görülüyor. Söz konusu 110 fi rmanın 79’unda yabancı sermaye payı yüzde 50 ve daha fazlası olarak kayıtlara geçmiş durumda. Bu sayı 2019’da 83 idi.