Kürtçe podcast yayıncılığı: 'Bizim için tercih değil, ihtiyaçtı'

Zelal Sahidenur SARİ

VAN- Son yılların trendi podcast yayıncılığı, Kürtçe için yeni bir yayın aralığı açıyor. Medya sektörünün yeni gelişmelerle daha pratik hale büründüğü bir ortamda podcast yayıncılığı hem teknik açısından hem de süreklilik açısından gazetecilere ciddi kolaylıklar sağlıyor. Ana dilde haber alma hakkının engellendiği bir dönemde Kürtçe podcast yayıncılığı sansürsüz ve daha ulaşılabilir bir alan yaratıyor.

KÜRTÇE PODCAST YAYINCILIĞI 2020’DE BAŞLADI

Podcast yayıncılığının geçmişi ABD’de uzun yıllara dayansa da Türkiye’deki yükselişi 2019’da başlıyor. Profesyonel yayıncılar olsa da podcastin teknik anlamda çok profesyonellik gerektirmemesi, söyleyecek sözü olan ve iyi bir içerik fikrine sahip herkese alan tanıyor. Kürtçe podcast yayıncılığında ise PodcastKurdî’nin 2020’de yayına başlaması milat kabul ediliyor.

TRT KURDÎ VE TEKELLEŞME TEHLİKESİ

TRT Kurdî televizyonu ve TRT Kurdî radyo ile ana akım Kürtçe yayın mecraları tekelleştirilmeye çalışılsa da Mezopotamya Ajansı, Jinnews, Gazete Duvar, Bianet, VOA Kurdi, Amed Times, Peyama Kurd gibi yayın organları Kürtçe dil seçeneğiyle karşımıza çıkıyor.

İLAN, REKLAM VE ABONELİK SORUNU

Abonelik sisteminin neredeyse hiç işlemediği, Google AdSense’in Kürtçe’yi desteklemediği, Basın İlan Kurumu’nun (BİK) Kürtçe yayınlara resmi ilan ve reklam vermediği, sistematik baskıları arttığı bir ortamda içerik üretememe kaygısı, ekipman yetersizliği derken Kürtçe yayıncılık giderek zorlaşıyor.

GAZETECİLER KÜRTÇE PODCAST YAYINCILIĞINDA ISRAR EDİYOR

Tüm bunlara rağmen yayıncılıkta ısrar eden, teknik yetersizliklere göğüs geren ve gündelik konular dışında dinleyicilerini Kürtçeyle buluşturmayı hedefleyen gazeteciler podcaste yoğunlaşıyor. Kürtçe podcast yayıncılığı yapan Podcast Kurdî, Nuhev Media, Çîrokên Serhedê (Serhat Masalları) ve Çîroka We'den (Onun Hikayesi) gazeteciler podcast serüvenlerini Artı Gerçek’e anlattı.

'KÜRT DİLİNİ, KÜLTÜRÜNÜ VE TOPLUMSAL MESELELERİ ELE ALAN İÇERİKLER ÜRETMEYİ AMAÇLIYORUZ'

Kürtçe podcast yayıncılığı başlatan PodcastKurdî ekibinden Perihan Kaya, “Kürtçe dilinde özgün içerik üretmek ve Kürt halkının sesini daha geniş kitlelere duyurmak amacıyla kuruldu PodcastKurdî. Kurucu arkadaşlarımız Mehmed Salih Bedirxan ve Rabia Çetin ile birlikte birçok gazeteci platform için içerik üretti. PodcastKurdi olarak Kürt kültürünü, dilini ve toplumsal meselelerini ele alan içerikler üretmeyi amaçlıyoruz. Podcastlerin daha erişilebilir ve maliyet açısından uygun olması, bizi bu formata yönlendirdi. Şu anda Özcan Şahin’le platformun yürütücülüğünü yapıyoruz" dedi.

'BASKILAR VE YASAKLAR CİDDİ BİRER ENGEL'

"Kürtçe yayın yapmanın en büyük zorluklarından biri, devlet baskısı ve sansürle karşı karşıya kalmak" diyen Kaya, şöyle devam etti:

"Özellikle Kürdistan’da ve Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bölgelerde, Kürtçe medya içeriklerine yönelik baskılar ve yasaklar ciddi birer engel teşkil ediyor. Bunun yanında, teknik altyapı ve finansman eksikliği de başka bir problem olarak öne çıkıyor. Kürtçe konuşan toplulukların coğrafi olarak dağınık olması, dinleyicilere ulaşmayı zorlaştırırken, internet erişimi ve dijital platformlarda Kürtçe içeriğe yeterince yer verilmemesi de önemli engeller arasında. Bazı podcast üreticileri, Kürtçe dilindeki içeriklerin dijital platformlarda daha az görünür olması nedeniyle hedef kitlelerine ulaşmakta zorlanıyor. Kürtçe podcastlerin dinleyici kitlesi oldukça geniş bir yelpazeye sahip. Türkiye’de, Kürdistan’da ve diasporada ciddi bir dinleyici kitlemiz var.”

'PODCAST GAZETECİLER İÇİN PRATİK BİR ALTERNATİF'

Birçok Kürtçe podcast içerik üreticisinin aynı zamanda gazetecilik yaptığını anlatan Kaya, "Gazetecilik, podcast yapım sürecine büyük katkı sağlıyor. Özellikle araştırma, doğrulama ve tarafsız haber sunma gibi beceriler podcastlerin içerik kalitesini artırıyor. Podcast yapımı, gazeteciler için pratik bir alternatif. Gazetecilik, genellikle pahalı ekipmanlar ve yüksek maliyetlerle ilişkilendirilirken, podcast yapmak daha az maliyetli ve daha esnek bir yöntem olarak öne çıkıyor. Gazeteciler, podcastler aracılığıyla daha bağımsız bir şekilde çalışabiliyor ve içeriklerini geniş kitlelere ulaştırabiliyorlar. Podcastlerin taşınabilirliği ve üretim sürecinin daha basit olması, özellikle baskı altındaki gazeteciler için büyük bir avantaj sağlıyor. Bu nedenle, ekipman ve kaynak sıkıntısı çeken gazeteciler, podcast yapımına yönelmeyi daha uygun bir seçenek olarak görüyorlar" diye konuştu.

‘KÜRT GENÇLERİNE KENDİLERİNİ GÖSTEREBİLECEKLERİ YENİ ALANLAR YARATMAYA ÇALIŞIYORUZ'

Kürtçe yayıncılığa yeni bir soluk getiren Nûhev Media ekibinden Deniz Aslan da "Biz Kürtçe'nin yaşatılabileceği birçok sosyal alanda kendini bağımsız bir şekilde var etmeye çalışan bir kuruluşuz. Nûhev’in temel misyonlarından biri Kürt gençlerine kendilerini gösterebilecekleri alanlar yaratmak. Yaptığımız her iş yıllar önce hayallerimizi yazdığımız dosyanın içerisinde var aslında ama kararı verirken genelde bir anda verip hemen zamanında yaptığımız planları bugünün şartlarına derleyip oluru varsa gerçekleştiriyoruz” dedi.

'KÜRTÇE OKUMA YAZMA ORANI DÜŞÜK'

Kürtçe podcast yayıncılığını zorluklarında da değinen Aslan, "Kürtçe içerik üretmenin en büyük sıkıntısı, sosyal medya mecralarının algoritmalarıdır. Kürtçe neredeyse random bir dil olarak görülüyor. Üretilen içerik sayısı arttıkça eminim bu konuda da bir gelişme kaydedeceğiz. Bunun dışındaki temel sorunlardan biri Kürtçe okuma-yazma oranının düşük olmasıyla ilgili. İnsanların odak süresi zaten düşük iken, vurucu görsel içerikleriniz yoksa genelde istediğiniz oranda insana çoğu zaman ulaşamıyorsunuz. Biz de tüm içeriklerimizi genelde etkileyici görseller hazırlayarak aşmaya çalışıyoruz. Okuma-yazma oranının artması en büyük dileğimiz. Bizler de bunun için elimizden geleni yapıyoruz" diye konuştu.

'VİDEO EDİTÖR BULAMIYORUZ, EKİPMANLAR DA ÇOK PAHALI'

Gazetecilerin genellikle ekipman sorunu nedeniyle podcast yayınlığa yöneldiğini belirten Aslan, "Bence de ekipman konusunda yaşadıkları sıkıntılar bu alana yönlendiriyor ama bizim yönelimimizin nedeni daha farklı. Son 3-4 yıldır videolu içerikler inanılmaz kaliteli bir seviyeye ulaştı. Mükemmel işler çıkarılıyor ve bunların arkasında gerçekten çok iyi ekipler var. Bizler bölgemizde video editör bulamıyoruz. Kamerayı eline alıp bu kalitede içerikler çıkaracak gençler bulamıyoruz. Deneyim kazanmaları için ofisimizin kapıları da gerçekten sonuna kadar açık. Artık videolu içerikler eskisinden çok farklı yöntemler ile kurgulanıyor. Kaliteli videolu içerikler ve haberler hazırlamak isteyen gazeteciler var fakat ekipmanlar çok pahalı. Yalnızca bir kamera almak ile bitmiyor. Lensler, tripodlar, mikrofonlar, özel kablolar, depolama alanları, bilgisayarlar, düzenleme programları ve daha nicesi… Bunları alınca bile bitmiyor. Ekibinin dijital dünyayı iyi takip ederek algoritmaların gerisinde kalmaması gerekiyor. Bunun için podcast mecrası gazetecilere güzel bir alternatif oldu. Yalnız dikkat ederseniz yine hepimiz podcastlerimizi duyurmak için iyi görsellere ve podcastlerimizin duyurulması için görsel mecralara ihtiyaç duyuyoruz" dedi.

'BİR HABERE SIĞMAYAN KONULAR PODCASTE DÖNÜŞÜYOR'

"Kürtçe haber yapmak yetmez" deyip bir habere sığmayan konuları podcastlerle dinleyicileriyle buluşturmaya çalışan Çîrokên Serhedê ekibinden Tuba Yeşim Karaağar da "Çîrokên Serhedê üç gazeteci arkadaş bir araya gelerek kurduğumuz bir mecra. Mecra dememin nedeni de ise podcast yayıncılığından önce video yayınları yapmamız ve masallarımızı bir kitapta toplamamız. Ekip olarak hepimiz aktif gazetecilik yapıyoruz. Kendi ana dilimizde bir içerik üretemediğimiz konusunda hayıflanırken Kürt kültürü açısından en önemli öğe olan masalları kaydetmeye başladık. Haber için gittiğimiz her köyde bir masal kaydettik. Çünkü masal anlatıcıları 50-90 yaş aralığında insanlardı ve bu masallar onların hayatlarını kaybetmesiyle yok oluyordu. Biz de Kürt kültürünün kaybolmaması için kendimizce böyle bir çözüm geliştirdik" diye konuştu.

'TEK BİR SES KALANA KADAR MASALLAR DEVAM EDECEK'

Karaağar, Kürtçe podcast yayıncılığına yönelme nedenlerini de şöyle anlattı:

"Podcast bizim için bir tercih değil, ihtiyaçtı. Ekipman konusunda ciddi eksiklikler yaşıyorduk ve imzamız olan bir işin kötü çıkması bizim açımızdan oldukça kötüydü. Gazeteci olmamız, bu işin tekniğine sahip olmamız elimizi güçlendirirken aynı zamanda iyi bir iş çıkarma konusunda ısrarımız yolumuzu bir nevi tıkıyordu. Biz bir arayış içerisindeyken masal anlatıcılarımız aslında bize yön verdi. Bulundukları köylerdeki kültürden kaynaklı anlatıcılarımızın birçoğu yüzünün görünmesini istemiyordu. Aslında bize de lazım olan sesleriydi. Bununla birlikte gazetecilik trendleri de değişiyordu. Hem anlatıcılarımızın istediği hem bizim zorlanmadığımız hem de sansürsüz bir şekilde dinleyiciye ulaştığımız mecra olan podcastle tanıştık. Podcast gazeteciliğe yeni bir kapı aralıyordu. Dünyanın her yerinden dinleyicilere ulaştık. İyi projeler yürüttük ve hâlâ masal kaydetmeye devam ediyoruz. Kültürümüzü yaşatmakta ısrar ediyoruz ve kendi aramızda ekipte hep söylediğimiz gibi dünyada tek bir söz, tek bir ses kalana dek masallar devam edecek. Biz de ansızın sizin yan bahçenizde bir masal kaydedeceğiz."

'ANNE OLUNCA PODCAST ÜRETMEYE BAŞLADIM'

Kürtçe podcast dinlemek isterken bir anda kendini Kürtçe podcast yaparken bulan Çîroka We podcastin kurucusu Hivran Timur ise "İlk podcast dinlemeye başladığımda 2019’da Kürtçe podcast dinlemek istedim ama bulamadım. Ya yoktu ya da ben ulaşamadım. Bu durum Kürtçe podcast üretimi konusunda beni motive etse de şartlarım uygun değildi. Nasıl kaydedilir, nasıl hesap açılır bu tarz teknik bilgileri bilmiyordum. Üstelik yoğun iş tempomdan dolayı da vaktim yoktu. Süreç ilerledikçe merakım arttı. Denk geldiğim podcast üretim atölyeleri oldu, katıldım ve bir dizi eğitimden geçtim. Yine süreç devam ederken podcast mecrasında Kürtçe içerikler yayınlamaya başlayan hesaplar oldu. Bu durum beni daha da umutlandırdı. Ama koşulların tamamen olgunlaştığı dönem tam olarak anne olmamla başladı. Doğum yaptıktan sonra neredeyse dış dünya ile bağım kopmuştu ama bir yandan üretmeye devam etmek istiyordum. Artık tamam dedim, podcast üretmek için en doğru zaman. Ve başladım 2022’de kayıt almaya” dedi.

'İÇERİĞİN SADECE DİLİ KÜRTÇE DİYE SALDIRGAN YORUMLAR YAPILIYOR'

Timur, podcast yayıncılığını zorluklarını ise şöyle anlattı:

"Belki buna zorluk demezdim ama Kürtçe herhangi bir içerik ürettiğinizde ortalama herhangi bir Türkçe içerikle ulaşabileceğinizin altında bir kitleye ulaşacağınızın ön kabulüyle başlıyorsunuz. Daha az dinleyici, daha az okuyucu ve hatta daha az takipçi. Kürtçe bilip de özellikle dijital içerikleri takip eden daha niş bir kitle oluyor. Bununla beraber dışarıdan gelen ırkçı saldırılara da daha açık oluyor dijital mecralar. Mesela ürettiğiniz içerik hakkında herhangi bir fikri olmamasına rağmen, sadece dili Kürtçe diye saldırgan yorumlar yapılabiliyor, hesabınız hedef gösterilebiliyor. Kürtçe içerik üretiminde bir artış olduğu su götürmez bir gerçek. Bu biraz arz talep meselesi, eğer ilgi varsa içerik üretimi de doğal olarak artar. Dil üzerindeki ayrımcı politikaların son zamanlarda da hız kesmeden devam ettiğini görüyoruz. Ayrıca, bu da kendiyle bir direniş ve mücadele kültürünü diriltiyor. Sanırım insanlar bazen içeriklerden hoşlanmasa bile Kürtçe içeriklere destek verebiliyor. Bu iyi mi, kötü mü henüz bilmiyorum ama dijital mecrada hareketlilik iyidir."