Yeniden Ahmet Hamdi Tanpınar

İlker Cihan BİNER

Geçen günlerde Abdullah Ezik'in kaleme aldığı “Onca ikilik arasında: Abdullah Efendi'nin Rüyaları” (1) adlı metninde edebi yazıma has güncel bir mesele var: İkilikler. Doğu-batı, hayal-gerçek, madde-ruh arasındaki gerilimlerin işlendiği yazıda Tanpınar'ın özgün kalemine ilişkin detaylı değerlendirmeler söz konusu.

“Abdullah Efendi'nin Rüyaları” eserindeki içsel çatışmaları da işaret eden Abdullah Ezik'in metnini okurken başka bir mevzu daha su yüzüne çıkıyor. Bu da Ahmet Hamdi Tanpınar’ın edebiyat dünyasında gündem olmaya devam etmesi.

Orhan Koçak geçtiğimiz aylarda k24'te yazdığı yazılarla Tanpınar'ın politik duruşu ve onunla ilgili eleştirileri sorgulayan metinler kaleme aldı.(2) Hasan Aksakal Orhan Koçak'ın metinlerine dair sert bir yazı yazdı.(3)

Tanpınar'ın denemeleri, romanları ya da eserleri üzerine bu kadar sene düşünülmesinin en temel sebebi yazarın fikirlerini ortaya koyma yöntemlerinin, dert edindiği meselelerin, aştığı önemli eşiklerin derinliğiyle ilişkili. Öte yandan Dergâh Yayınlarının Ahmet Hamdi Tanpınar külliyatı oldukça değerli. Yalnız, bu uzun çalışmanın bir geçmişi var.

Bugüne döndüğümüzde Dergâh Yayınları Ekim 2020’de başlayan ve üç yıllık bir çalışmayla, Prof. Dr. İnci Ergin’in'danışmanlığında, Sakine Korkmaz'ın yönetimi ile ilk başta “Huzur”, “Mahur Beste”, “Abdullah Efendi'nin Rüyaları”, “Yaz Yağmuru” ve yazarın çevirisi Paul Válery'nin “Monsieur Teste”'i yayınladı.
Geniş külliyatın görsel tasarımları Geray Gençer'e ait.

Ayrıca her kütüphanede durması çalışma geniş bir arşiv taramasıyla oluşmuş. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın büyük çoğunluğu İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü'ndeki Tanpınar arşivinin yanında bazı öğrencilerinin arşivlerinde yer alan evraklardan/belgelerden de yararlanılıyor.

Açık Radyo’da Seval Şahin’in programında (4) konuşan Sakine Korkmaz kitabın yayıma hazırlanma sürecinde 6142 sayfadan söz ediyor. Arşivin 2800 sayfası Tanpınar’ın Arap harfli eski rika yazıyla kaleme aldığı yazılardan oluşuyor. Yazarın sayfaları kullanma biçimlerinin kaotik konumunu hesaba kattığımızda ekibin büyük bir iş başardığını söyleyebiliriz. Böylelikle oluşan geniş Tanpınar serisi hem genç okur kitlelerine hem de edebiyat severlere bir nevi armağan sayılabilir.

'HUZUR'UN 75. YILI

Dergâh Yayınları’nın Tanpınar külliyâtında “Huzur” eserinin 75. yılına ithafen çıkardığı edisyonun etkileyiciliğinden bahsetmek gerek. (5)

Türkiye Edebiyatı’nın önemli eserlerinden biri olan “Huzur”un eleştirel basımı, 22 Şubat- 2 Haziran 1948 tarihleri arasında Cumhuriyet’te tefrika edilmiş metinle, 1949 yılında Remzi Kitabevinden çıkan ilk basımıyla karşılaştırmalı olarak okunması ile hazırlanıyor. Sayfalardaki özel tasarım, eserin tefrikası ve ilk basımı arasındaki farkları gösteriyor.

Ana metinde altı çizili bölümler Tanpınar'ın “Huzur”un ilk basımında tefrika üzerinde yaptığı değişiklikler. Farklı ifadeler ya da bölümlerin altı çizili biçimde, tefrikadaki halini, öncesi ve sonrasındaki kelimeler ile beraber dipnotta gösteriyor. Böylelikle okur iki metnin formunu da görsel anlamda takip etme şansına sahip oluyor.

Başka bir deyişle; “Huzur” romanının haritası çıkarılıyor. Bu da Tanpınar'ın yazma performansına dair okuyucunun eserin estetik konumunu daha açık biçimde görmesine olanak sağlıyor.

Son olarak; “Saatleri Ayarlama Enstitüsü" romanı Serdar Biliş’in yönetmenliğinde, çağdaş bir uyarlamayla, Serkan Keskin'in ihtişamlı oyunculuğuyla Zorlu Psm'de sahneleniyor. Eserin bu geniş külliyât çerçevesinde nasıl yayınlanacağı ise merak konusu.

1)Abdullah Ezik’in yazısı: https://artigercek.com/kultur-sanat/onca-ikilik-arasinda-abdullah-efendinin-ruyalari-276939h

2) Orhan Koçak’ın kaleme aldığı eleştirel Tanpınar metinleri.
İlk Bölüm: https://www.k24kitap.org/kritik/tanpinar-ve-fransiz-fasistleri-i--4261
İkinci Bölüm: https://www.k24kitap.org/kritik/tanpinar-ve-fransiz-fasistleri-ii--4279

3)Hasan Aksakal’ın Tanpınar yazılarıyla ilgili Koçak eleştirisi: https://www.ekdergi.com/orhan-kocak-tanpinarizm-ve-tanpinarin-fransiz-fasistlerle-bagi-uzerine/

4-) Seval Şahin’in Açık Radyo’da yaptığı “Huzur ve eleştirel basımı” isimle programı dinlemek için: https://acikradyo.com.tr/podcast/242118

5) Bu konuda edisyonun 13. sayfası ile 20. sayfaları arasında külliyatın yönetimini üstlenen Sakine Korkmaz’ın detaylı bir yazısı var.