Kürt seçmen ikinci turda nasıl davrandı? İl il karşılaştırmalı sonuçlar...
Remzi BUDANCİR
DİYARBAKIR - Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turu sonuçlar üzerinde tartışmalar sürüyor. Kürt seçmen birinci turda Kemal Kılıçdaroğlu’na yüzde 60-80 oranında oy vererek birinci turu neredeyse firesiz bitirdi. Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ ile Kılıçdaroğlu arasında imzalanan mutabakatta yer alan kayyım maddesi nedeniyle, Kılıçdaroğlu’na birinci turda yüzde 80’e yakın destek veren Kürt seçmenin desteğinin sürüp sürmeyeceği merak konusuydu.
KÜRT SEÇMEN SONUÇLARI DEĞİŞTİREBİLİR MİYDİ?
Sonuçlar Kürt seçmenin Özdağ’a rağmen Kılıçdaroğlu’na desteğini sürdürdüğünü ortaya koydu. Ancak birinci tura oranla katılımda birkaç puanlık düşüş yaşandı.
Kürt Araştırmaları Koordinatörü Reha Ruhavioğlu’na göre sandık başına gitmeyen seçmenin sonucu değiştirebilecek sayıda değildi. Sosyal medya hesabından “ikinci turda Kürt oylarının etkisi” üzerine paylaşım yapan Ruahvioğlu’nun tespitler şöyle:
"İki tur arasında seçime katılan kişi sayısı yaklaşık 2 milyon azalmış. Bu oyların en fazla 1/4'ü için Kürt oyları diyebiliriz. İllere tek tek bakmak yerine daha genel, resmî olarak Doğu ve Güneydoğu denilen bölgelerinin tümüne bakalım; sandığa katılım; Güneydoğu'da yaklaşık 232 bin, Doğu Anadolu'da yaklaşık 175 bin düşmüş. İki bölgede düşüş toplamı 406 bin. Bu oyların tamamı Kemal Kılıçdaroğlu'na gelmiş olsaydı seçimin sonucu şöyle olurdu: Erdoğan: %51,8 / Kılıçdaroğlu: %48,2. Dolayısıyla katılımın Türkiye genelindeki düşüklüğü daha baskın bir etken olarak görülüyor, Kürt seçmenin katılımındaki düşüş daha zayıf bir etken.
-ikinci turda kürt oylarının etkisi-
— reha ruhavioğlu. (@ruhavi) May 28, 2023
iki tur arasında seçime katılan kişi sayısı yaklaşık 2 milyon azalmış. bu oyların en fazla 1/4'ü için kürt oyları diyebiliriz. açıklamaya çalışayım:
illere tek tek bakmak yerine daha genel, resmî olarak doğu ve güneydoğu denilen bölgelerinin… pic.twitter.com/VdWDG8889u
HDP’NİN GÜÇLÜ OLDUĞU KENTLERDE SEÇMEN TAVRINI DEĞİŞTİRMEDİ
İkinci turda Kürt illerinde ne yaşandı, seçmen hangi adaya yöneldi? Yeşil Sol Parti’nin güçlü olduğu kentlerde Kılıçdaroğlu ikinci turu da açık ara önde götürdü. Diyarbakır, Van, Hakkâri ve Şırnak’ta Kılıçdaroğlu sandık başında giden seçmenden yüzde 60-80 arasında oy aldı.
Diyarbakır: 14 Mayıs’ta yüzde 81.7 olan katılım oranı ikinci turda yüzde 75.92’ye düştü. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 71.96, Erdoğan ise yüzde 26.48 oy aldı. İkinci turda ise Kılıçdaroğlu yüzde 71.66’lık oranla 611 bin 981, Erdoğan ise yüzde 28.34’lük oranla 242 bin 74 oy aldı. Önceki tura göre Kılıçdaroğlu oylarında 39 bin 794 azalma olurken, Erdoğan oyları 2 bin 237 arttı. 14 Mayıs’ta Sinan Oğan 11 bin 391 oy almıştı.
VANDA 25 BİN OY DÜŞTÜ
Van: 14 Mayıs seçimlerinde katlım oranı yüzde 78.62’iydi. İkinci turda ise katılım yüzde 72.11’e indi. Katılımda yüzde 6’lık bir düşüş yaşandı. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 62.26, Erdoğan ise yüzde 35.61 oranda oy aldı. İkinci turda ise Kemal Kılıçdaroğlu yüzde 61.5’lik oranla 308 bin 421, Recep Tayyip Erdoğan yüzde 38.5’lik oranla 193 bin 36 oy aldı. Kılıçdaroğlu’nun önceki tura göre oyları 25 bin 771 azalırken, Erdoğan’ın oyları bin 930 oy arttı. 14 Mayıs’ta Sinan Oğan 9 bin 554 oy almıştı
AĞRI’DA 12 BİN OY DÜŞTÜ
Ağrı: 14 Mayıs’ta yüzde 72.86 olan katılım oranı ikinci turda 65.72’ye indi. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 65.8, Erdoğan ise yüzde 31.72 oy aldı. İkinci turda ise Kılıçdaroğlu yüzde 65.34’lük oranla 129 bin 693, Erdoğan yüzde 34.66’lık oranla 68 bin 790 oy aldı. Bir önceki tura oranla Kılıçdaroğlu oylarında 12 bin 328 azalma, Erdoğan’ın oylarında 322 artış yaşandı. 14 Mayıs’ta Sinan Oğan 4 bin 489 oy almıştı
Hakkari: 14 Mayıs’ta yüzde 83.57 olan katılım oranı ikinci turda yüzde 78.09’a indi. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 72.32, Erdoğan ise yüzde 24.64 oy aldı. İkinci turda ise Kılıçdaroğlu yüzde 72.11’lik oranla 102 bin 784, Erdoğan ise yüzde 27.89’luk oranla 39 bin 754 oy aldı. Birinci tura göre Kılıçdaroğlu’nun aldığı oylarda 6 bin 364 azalma olurken, Erdoğan’ın oylarında 2 bin 566 arttı. 14 Mayıs’ta Sinan Oğan 4 bin 139 oy almıştı.
Şırnak: 14 Mayıs’ta yüzde 84.6 olan katılım oranı ikinci turda yüzde 79.76’ya indi. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 75.85, Erdoğan ise yüzde 21.43 oy aldı. İkinci turda ise Kılıçdaroğlu yüzde 76.3’lük oranla 193 bin 639, Erdoğan ise yüzde 23.7’lik oranla 60 bin 133 oy aldı. Önceki tura göre Kılıçdaroğlu 8 bin 904 oy kaybı yaşarken, Erdoğan ise 2 bin 905 oy arttırdı. 14 Mayıs’ta Sinan Oğan’ın aldığı oy 6 bin 509’du.
BATMAN: 7 BİN 857 OY
Batman: 14 Mayıs’ta yüzde 84.93 olan katılım ikinci turda yüzde 80.18’e indi. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 67.57, Erdoğan ise yüzde 30.95 oy aldı. İkinci turda ise Kılıçaroğlu yüzde 68.06’lık oranla 213 bin 499, Erdoğan ise yüzde 31.94’lük oranla 100 bin 177 oy aldı. Kılıçdaroğu önceki tura göre oylarında 7 bin 857 azalırken, Erdoğan oylarını bin 209 arttırdı. Sinan Oğan 14 Mayıs’ta 3 bin 941 oy aldı.
Bitlis: 14 Mayıs’ta yüzde 81.86 olan katılım oranı ikinci turda yüzde 76.4’e indi. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 50.91, Erdoğan yüzde 46.45 oy aldı. İkinci turda ise Kılıçdaroğlu yüzde 50.21’lik oranla 82 bin 926, Erdoğan ise yüzde 49.79’luk oranla 82 bin 224 oy aldı. Birinci tura göre Kılıçdaroğlu oylarında 5 bin 853 azalma olurken, Erdoğan oylarında ise bin 227 artış yaşandı. 14 Mayıs’ta Sinan Oğan 3 bin 928 oy aldı.
MİLLİYETÇİ VE MUHAFAZAKÂR SEÇMENİN OLDUĞU KENT
Muhafazakar ve milliyetçi oyların da yoğun olduğu, AKP’nin güçlü olduğu kentlerde de benzer bir tablo yaşandı. Bu kentlerde Erdoğan önde olsa da, Kılıçdaroğlu’nun önceki tura oranla oylarını koruduğu görülüyor.
Erzurum: 14 Mayıs’ta yüzde 86.27 olan katılım ikinci turda yüzde 83’e indi. İlk turda Erdoğan yüzde 68.59, Kılıçdaroğlu ise yüzde 24.56 oy aldı. İkinci turda ise Erdoğan yüzde 73.56’lık oranla 306 bin 489, Kılıçdaroğlu yüzde 26.44’lük oranla 110 bin 188 oy aldı. Erdoğan birinci tura göre oylarını 10 bin 834, Kılıçdaroğlu ise oylarını 4 bin 296 arttırdı.
Seçimlerin birinci turunda Ata İttifakı partilerinden Zafer Partisi Erzurum’da 10 bin 471 oy almıştı. Sinan Oğan ise 28 bin 301 oy alabilmişti.
IĞDIR VE KARS TABLOSU
Benzer durum Iğdır ve Kars için de geçerdi. Her iki kentte de hem İYİ Parti hem de MHP’nin tabanı var. Milliyetçi tabanın olduğu bu kentlerde az da olsa Erdoğan oyunu arttırdı. İkinci turda kullanılan milliyetçi söylem sonuçlara etki etmedi.
Iğdır: 14 Mayıs’ta yüzde 79.06 olan katılım oranı ikinci turda yüzde 71.83’e indi. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 62.49, Erdoğan ise yüzde 25.29 oy aldı. İkinci turda ise Kılıçdaroğlu yüzde 66.78’lik oranla 63 bin 326, Erdoğan ise yüzde 33 bin 501 oy aldı. Önceki tura göre Kılıçdaroğlu oylarında bin 43 azalma, Erdoğan’ın oylarında 5 bin 445 artış yaşandı.
14 Mayıs seçimlerinde Sinan Oğan Iğdır’da 12 bin 304 oy almıştı.
Kars: 14 Mayıs seçimlerinde yüzde 79.56 olan katılım oranı ikinci turda yüzde 74.23’e indi. İlk turda Kılıçdaroğlu yüzde 54.57, Erdoğan ise yüzde 39.39 oy aldı. İkinci turda Kılıçdaroğlu yüzde 56.4’lük oranla 76 bin 383, Erdoğan yüzde 43.6’lık oranla 59 bin 57 oy aldı. Birinci tura göre Kılıçdaroğlu oyunda bin 722 azalma yaşanırken, Erdoğan’ın oylarında 2 bin 691 artış yaşandı.
14 Mayıs’ta Sinan Oğan 7 bin 956 oy almıştı.
AKP’NİN GÜÇLÜ OLDUĞU KENTLERDE TABLO ÖNCEKİ SEÇİME YAKIN
Urfa, Bingöl ve Elazığ AKP’nin önde olduğu kentlerden. Birinci tura oranla bu kentlerde katılımda düşüş yaşandı.
Urfa: 14 Mayıs’ta yüzde 81.83 olan katılım oranı ikinci turda yüzde 77.78’e indi. İlk turda Erdoğan yüzde 62, Kılıçdaroğlu ise yüzde 36.08 oy aldı. İkinci turda ise Erdoğan yüzde 64.86’lık oranla 610 bin 116, Kılıçdaroğlu ise yüzde 35.14’lük oranla 330 bin 565 oy aldı. Erdoğan birinci tura göre oylarını 3 bin 532 arttırırken, Kılıçdaroğlu oylarında 22 bin 498 azalma yaşandı.
14 Mayıs seçimlerinde Sinan Oğan Urfa’da 15 bin 576 oy almıştı.
Elazığ: 14 Mayıs’ta yüzde 85.8 olan katılım oranı, ikinci turda yüzde 82.21’e indi. İlk turda Erdoğan yüzde 67.18, Kılıçdaroğlu ise yüzde 28.24 oy aldı. İkinci turda ise Erdoğan yüzde 70.27’lik oranla 244 bin 904, Kılıçdaroğlu ise 103 bin 607 oy aldı. Bir önceki tura göre iki isimde oylarını arttırdı. Erdoğan oylarını 2 bin 806 arttırırken, Kılıçdaroğlu ise oylarını bin 843 arttırdı.
Milliyetçi ve muhafazakar seçmenin yoğun olduğu Elazığ’da 14 Mayıs’ta Oğan 15 bin 531 oy almıştı. Kılıçdaroğlu ve Erdoğan önceki tura yakın oylarını korudu.
Bingöl: 14 Mayıs’ta yüzde 78.69 olan katılım oranı ikinci turda yüzde 74.61’e indi. İlk turda Erdoğan yüzde 65.08, Kılıçdaroğlu ise yüzde 32.53 oy aldı. İkinci turda ise Erdoğan yüzde 68.08’lik oranla 95 bin 730, Kılıçdaroğlu ise yüzde 31.92’lik oranla 44 bin 885 oy aldı. Erdoğan önceki tura oranla oylarını bin 318 arttırırken, Kılıçdaroğlu’nun oylarında 2 bin 310 azalma yaşandı.
14 Mayıs’ta Oğan 2 bin 898 oy almıştı.
KÜRT SEÇMEN KILIÇDAROĞLU’NA DESTEK VERDİ
Kürt seçmenin Özdağ’la yapılan mutabakattan rahatsız olmasına rağmen tavrını değiştirmediği görülüyor. 14 Mayıs seçimlerine oranla katılımın az olmasında birçok başlık öne çıkıyor. HDP’nin aday çıkarmaması ile birlikte Kürt illerinde yaşanan oy kaybı seçmenin motivasyon düşüklüğüne neden oldu. Urfa, Diyarbakır ve Van gibi kentlerde yoğun olan mevsimlik işçilerin başka illerde olması da katılımın düşük olmasına neden olarak değerlendiriliyor. Ancak buna rağmen katılım yüzde 702in altında inmedi. Sandık başına giden seçmen ezici şekilde Kılıçdaroğlu’na destek verdiği görülüyor.
28 Mayıs Cumhurbaşkanı seçimi: 30 büyükşehirde seçim sonuçları
