Yeni sistem nasıl işleyecek?

Esra Koçak MAYDA

ARTI GERÇEK- Yeni sistemin ilk cumhurbaşkanı olan ve geniş yetkilerle donatılan Recep Tayyip Erdoğan, yürütmenin başı olarak kararname çıkarma, bütçe yapma hakkına sahip olacak. Yeni sistemde başbakanlık kalkıyor. Devletin başı Cumhurbaşkanı olacak ve bu sıfatla yürütme yetkisini kullanarak kendi yardımcılarının yanı sıra bakanları da atayabilecek. Ayrıca yürütmeye ilişkin 'cumhurbaşkanlığı kararnamesi' çıkarabilecek. Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda ve kanunda açıkça düzenlenen konularda cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamazken, cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanacak.

BÜTÇE VE OHAL YETKİSİ

Eski sistemde başbakan başkanlığındaki hükümetin Meclis'e sunduğu bütçeyi, yeni sistemde cumhurbaşkanı yapacak. TBMM, cumhurbaşkanının hazırladığı bütçeyi kabul etmezse, bir önceki yılın bütçesi 'yeniden değerleme oranı' ölçüsünde artırılarak devam eden yılda uygulanacak.

Yeni sistemle cumhurbaşkanına verilen yetkilerden birisi de OHAL ilan etme yetkisi. Hali hazırda Erdoğan bu yetkisini sıklıkla kullanıyor. Referandumla belirlenen yeni sisteme göre, Cumhurbaşkanı, 'doğal afet, ağır ekonomik bunalım, savaş, savaşı gerektirecek durumların baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, kuvvetli kalkışma, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması' gibi hallerde OHAL ilan edebilecek. Ancak TBMM gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek.

OHAL'de çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri, bu dönemdeki sınırlamalardan etkilenmeyecek ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve özgürlüklerle ilgili de kararname çıkarabilecek.

OHAL zamanında çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içerisinde Meclis'te görüşülerek karara bağlanacak aksi takdirde bu kararnameler yürürlükten kaldırılacak.

Eski sistemde bakanlar milletvekili olurken yeni sistemde kabineye seçilen bakanların milletvekilliği düşürülüyor.

Cumhurbaşkanı Meclis'i fesih yetkisini kullanırsa, TBMM seçimlerinin yanı sıra cumhurbaşkanlığı seçimlerinin de yenilenmesi gerekecek.

CUMHURBAŞKANI SORUŞTURMASI İÇİN 360 OY GEREKİYOR

Yeni sistemde Meclis tam sayısının yarıdan bir fazlası olan 301 vekilin vereceği önergeyle, cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılması istenebilecek. Bu soruşturmaya da üye tam sayısının beşte üçünün yani; 360 milletvekilinin oyuyla karar verilecek.

Aynı zamanda üye tam sayısının üçte ikisi olan 400 vekilin gizli oyuyla cumhurbaşkanı hakkında Yüce Divan'a sevk kararı alınabilecek.

Referandumla önü açılan bu yeni sistemde anayasa değişikliği yapılabilmesi için referandumla 360, referandumsuz 400 milletvekilinin oyu gerekiyor.

MECLİS TAKVİMİ 2 TEMMUZ'DA İŞLEMEYE BAŞLAYACAK

Peki bu sisteme ne zaman geçilecek? Meclis'in çalışma takvimi nasıl işleyecek? 29 Haziran'da YSK'nın kesin sonuçları ilan etmesiyle birlikte Meclis takvimi de işlemeye başlayacak. Kesin sonuçların ilan edilmesinden 3 gün sonra, yani 2 Temmuz'da Meclis yemin töreni için toplanacak. 600 milletvekili yemin edecek.

Yemin töreniyle birlikte Meclis'te başkanlık takvimi de işlemeye başlayacak. Meclis yeni başkanını seçecek. Yeni parlamento göreve başladıktan sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan da Meclis'te yemin edecek ve yeni sistemin ilk cumhurbaşkanı olarak resmen göreve başlayacak. Cumhurbaşkanı yemin ettikten hemen sonra da yeni kabineyi belirleyecek.

Cumhurbaşkanı kabineyi dışardan atadığı isimlerden belirleyecek. Bu belirlemenin ardından da kabine üyeleri Meclis'te yemin edip göreve başlayacak. Güvenoyu almasına gerek kalmayacak. Cumhurbaşkanı yemin edinceye kadar cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine ilişkin düzenlemeler yetki kararnamesiyle hayata geçirilecek.