Manyetik Alan neden Sibirya’ya doğru kayıyor?

Dünya'nın manyetik alanının Kuzey Yarımküre’deki kutbu olan Manyetik Kuzey Kutbu, son birkaç yıl içinde hızlı bir şekilde hareket etmeye başladı. Önceki dönemlerde Sibirya’dan Kanada’ya doğru hareket eden Manyetik Kuzey Kutbu, son birkaç yıldır önceki hızından daha hızlı bir şekilde Kanada’dan Sibirya’ya doğru kayıyor.

Birçoğumuz Dünya’nın manyetik kutuplarını bir kaya parçasının içine sıkışmış ve hareketsiz olarak düşünüyoruz. Ancak iki manyetik kutup da düşündüğümüzün aksine oldukça hareketli noktalar olarak varlıklarını sürdürüyorlar.

Dünya’nın manyetik kutupları üzerinde çalışma yapan bilim insanları, ilk olarak 1830’larda Manyetik Kuzey Kutbu’nun Kanada’dan Sibirya’ya doğru 2250 kilometre hareket ettiğini tespit ettiler. Manyetik kutbun bu hareketi, 1990’la 2005 yılları arasında yılda 15 ile 50 km arasında bir hızla hareket etmeye devam etti. 

Nature Geoscience dergisinde bu hafta yayınlanan yeni bir çalışmada, gezegenimizin iç kısmında bulunan erimiş maddelerin, iki manyetik merkezin  hareket etmesine neden olduğu ortaya koyuluyor. Manyetik Kuzey Kutbu, Dünya’nın manyetik alanının dikey olarak aşağıya doğru baktığı konveksiyon akımları ile Dünya’nın iç kısmında bulunan erimiş sıvı metallerin oluşturduğu bir nokta. 

Manyetik Kuzey Kutbu hakkında yapılan yeni çalışma, manyetik kutupta yaşanan Sibirya’ya doğru hareketin Dünya’nın iç kısmındaki akış deseninde 1970 ile 1999 yılları arasında meydana gelen değişiklikten kaynaklandığını ortaya koyuyor. Akış deseninde meydana gelen değişiklik, Kanada’daki manyetik merkezin uzamasına ve manyetosfer üzerindeki etkisini kaybetmesine neden olarak Manyetik Kuzey Kutbu’nun Sibirya’daki merkeze doğru hareket etmesine neden oluyor. 

İngiltere’deki Leeds Üniversitesi Toprak ve Çevre Okulu’ndan araştırmacı Dr.Phil Livermore, "Manyetik Kuzey Kutbu’nun pozisyonunu, biri Kanada’nın altında diğeri Sibirya’nın altında olmak üzere iki manyetik alan merkezinin kontrol ettiğini keşfettik. Bu iki merkez, manyetik kutbun konumunu değiştiren bir halat çekme etkisi görevi görüyorlar" dedi. 

Dr. Livermore, tarihsel olarak Manyetik Kuzey Kutbu’nun hareketinde Kanada merkezinin daha baskın olduğunu söyledi. Kanada merkezinin baskın olması Manyetik Kuzey Kutbu’nun genellikle Kanada’da merkezlenmesine neden oldu. Dr. Livermore, son birkaç yıl içerisinde ise Kanada merkezinin zayıfladığını, Sibirya merkezinin ise güçlendiğini açıkladı. Dr. Phil Livermore, Sibirya merkezinin güçlenmesinin Manyetik Kuzey Kutbu’nun hareketinin aniden değişmesine neden olduğunu da sözlerine ekledi. 

Manyetik Kuzey Kutbu’nun hareketi üzerine çalışma yapan bilim insanları, manyetik kutbun hareketine hangi değişikliklerin sebep olduğunu bulmak için Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Swarm uydularının topladığı verileri kullandılar. Dünya’nın yörüngesinde bulunan ESA’nın bu uydu üçlüsü, gezegenin çekirdeği, manto, kabuk ve okyanuslarının yanı sıra iyonosfer ve manyotosferden kaynaklanan manyetik sinyalleri hassas bir şekilde ölçüyor. 

ESA’nın uydular aracılığıyla manyetik alanı kontrol etmesi aslında Dünya’nın geleceği açısından da önemli. Çünkü manyetik alan Güneş’in zararlı radyasyonlarına karşı bir kalkan görevi görür. Aynı zamanda basit pusulalardan gelişmiş GPS araçlarına kadar birçok navigasyon sistemi Dünya’nın manyetik alanı ile çalışır.