Burdur'daki Salda Gölü ile Mars'taki Jezero Krateri arasında nasıl bir bağ var?

Yedi aylık yolculuğun ardından Mars'a başarılı bir iniş yapan Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin (NASA) uzay aracı Perseverance, kendinden önceki robotların bilgileri ışığında, ilkel yaşam formalarının izini arayacak.

Perseverance, bunun için de bir zamanlar devasa bir göl olan Jezero'ya indirildi. Kraterde milyarlarca yıl önce dev bir göl olduğu tahmin ediliyor. Bu kurumuş krater gölünün Burdur'daki Salda Gölü ile benzer nitelikler taşıdığı düşünülüyor. 

BİR ZAMANLAR SICAK VE ISLAK BİR GEZEGEN OLDUĞU ANLAŞILMIŞTI

Perseverance'tan önceki Mars görevlerinde, daha çok gezegenin yaşanabilirliği üzerine araştırmalar yapıldı. Biyolojik yaşantının varlığı için geçmişteki şartların uygun olup olmadığına bakıldı. Bu soruya artık olumlu yanıt alınmış durumda. 2000'li yıllarda gezegende araştırmalar yapan Spirit ve Opportunity ile yakın zaman önce Curiosity, Mars'ın bir zamanlar daha sıcak ve ıslak bir gezegen olduğunu, daha kalın bir atmosfere sahip olduğunu ortaya koydu.

JEZERO KRATERİNE EN YAKIN YER: SALDA GÖLÜ

Bu kurumuş krater gölünün, özellikle minerolojileri açısından Salga Gölü'yle benzerlik taşıdığı tahmin ediliyor. Salda'daki hidromagnezit tortular, mikroplar tarafından aşındırılarak şu anki halini almış kayalar. Okyanuslardaki resif veya mercan kayalıklarına benzeyen bu oluşumlara mikrobiyalit deniyor. Bilim insanları, Jezero kraterinde benzer bir oluşumun kalıntılarına rastlamanın, gezegendeki geçmiş yaşam adına 'dev' bir haber olacağını dile getiriyor. NASA'nın konu ile ilgili makalesinde "Jezero kraterine seyahat edemeyebilirsiniz ama ona en yakın yeri görmeye gidebilirsiniz: Salda Gölü, Türkiye" ifadesi yer alıyor.

Jezero Krateri ismini Bosna-Hersek'teki aynı adlı şehirden alıyor. Slav dillerinde 'jezero' aynı zamanda 'göl' anlamına geliyor. 45 kilometre çapındaki kraterde kil ve karbonat dahil birçok kaya türü bulunuyor. Bunların içinde bulunacak organik moleküller geçmişe dair yaşam belirtisi anlamına gelecek.

The #CountdownToMars is on! We can hardly believe that the @NASAPersevere rover is just ONE day from touching down in Jezero Crater. ????

No one has set foot in the crater, but we have some ideas of what to expect thanks to Lake Salda in #Turkey. ???? https://t.co/x2MdicoEmX pic.twitter.com/2EpqAZctDn

— NASA Earth (but haaaunted ????) (@NASAEarth) February 17, 2021

MARS'TA BİYOLOJİK YAŞAM KALINTISI ARAŞTIRILACAK

BBC'ye konuşan Kaliforniya Üniversitesi'nden gezegen bilimci Bethany Ehlmann, tıpkı Dünya'nın ilk yaşam formlarının araştırıldığı gibi Mars'ta mikrobiyolojik yaşam kalıntısı araştıracaklarını söyledi. Ehlmann, "Bu yaşam formlarının Dünya'da 3.5 milyar yıl önce yaşadığını biliyoruz. Cevabını aradığımız soru; bunların Mars'ta da 3.5 milyar yıl önce, göl diplerinde yaşayıp yaşamadığı" dedi. Beklenti, Perseverance'ın yapacağı araştırmaların sonuçlarının Dünya'da alınacağı yönünde. Aracın, elde ettiği kaya örnekleri, başka bir araçla Dünya'ya geri getirilecek.

NASA ve Avrupa Uzay Ajansı'nın milyarlarca dolar maliyetli ortak projesi ile daha küçük bir aracın 2026 yılında Jezero kraterine gönderilerek, Perseverance'ın bıraktığı tüpler içindeki kaya örneklerini toplaması planlanıyor. Araç daha sonra yörüngeye çıkacak ve burada bir uydu tarafından yakalanarak, ileri araştırmalar için Dünya'ya geri getirilecek. SpaceX hali hazırda Mars'a gidecek uzay aracının roket testlerini yapıyor. Amaç öngörülebilir bir gelecekte Mars'a insanlı uçuş gerçekleştirmek.

Perseverance da bu araştırmalar kapsamında, "Mars'ın karbondioksit ağırlıklı atmosferinden, solunabilir oksijen elde edilebilir mi?" sorusuna yanıt arayacak. NASA'nın bilim araştırmaları sorumlusu Dr Thomas Zurbuchen, "Eğer Himalayalar ve Alpler'deki bir jeolojik örneğin niteliğini gerçekten anlamak istiyorsak, insanları oraya götürmeliyiz. Bu Mars'ta da aynı" dedi. (BBC Türkçe)