Telefon ya da bilgisayarınızdaki casus yazılımları nasıl tespit edebilirsiniz?

İnsanların özel hayatını cihazları vasıtasıyla ve izinsiz bir şekilde izlemek için tasarlanan casus yazılımların kullanımı artıyor.

'Stalkware' denilen bu yazılımların kullanım oranında, Norton bilgisayar güvenlik ürünleri ailesinin bir parçası olan Norton Labs'in yaptığı araştırmaya göre Eylül 2020-Mayıs 2021 arasında yüzde 63 artış oldu.

Norton Labs, bu artışın Covid-19 sırasında insanların evde daha çok vakit geçirmesinden kaynaklandığını düşünüyor.

Stalkerware yazılımları bir cihaza yüklendikten sonra bilgisayar ya da telefonda yapılan her şeyi takip edebiliyor. Hatta yeterince yakınındaysanız yazılım yüklü olan kişinin telefon görüşmelerini de dinleyebilirsiniz.

MARIA'NIN HİKÂYESİ

BBC News ekonomi muhabiri Ivana Davidovic, Maria adlı bir kadının sorunlu bir ilişki ile yaşadığı problem üzerinden bu yazılımlarla nasıl mücadele edilebileceğini kaleme aldı:

56 yaşındaki Maria, Amerika'da 'sevgi dolu' Katolik bir ailede büyüdü. Anne ve babası Maria'nın onu mutlu edecek, kendi ilişkilerine benzeyen bir evliliği olmasını istiyordu.

Maria, 20'li yaşlarında kocasıyla tanıştı ve hemen aşık oldu. Ancak aralarındaki ilişki yavaş yavaş değişmeye başladı ve 25 yıl sürecek bir kabusa döndü.

Aralarındaki tatsızlık sözlü tacizle başladı ve yavaş yavaş ilerledi. Maria'nın kocası, eşinin temizlik yaptığı işten edindiği geliri elinden aldı, hareketlerini kısıtladı ve en sonunda çocuklarının bakımını tamamen kontrol etmeye başladı.

Kocası Maria'nın başkalarıyla iletişim halinde olması ve işe gitmesinden de şikayetçi olmaya başladı ve bilgisayarını kullanmasını yasakladı.

Maria o günleri şu şekilde anlattı: "Bana her gün şişman olduğumu söylüyordu ve sinirlendiğinde eve girmeme izin vermiyordu."

Altı yıl önce, kocası ölmesini istediğini söylediğinde Maria daha fazla dayanamadı ve etrafındaki insanlardan yardım istedi.

Maria ablasının yanına taşındı ve hayatını değiştirmeye karar verdi. Uzun bir süreden sonra ilk defa kendisine laptop alıp Facebook hesabı açtı ve yeni insanlarla tanışmaya başladı.

Ancak eski kocasının gittiği her yerde belirmeye ve onu arabayla takip etmeye başladığını fark etti. Bu durumdan endişelenen Maria polise haber verdi ve eski kocasının Stalkerware programı kullanarak kendisini takip ettiğini öğrendi.

BİR BAŞKA KADININ KURDUĞU STALKWARE KARŞITI KOALİSYON

Elektronik Sınır Vakfı'nın (Electronic Frontier Foundation) Siber Güvenlik Direktörü Eva Galperin, git gide büyüyen bu probleme çözüm bulmak için 2019'da Stalkerware Karşıtı Koalisyonu'nu kurdu.

Galperin, aile içi şiddet ve tecavüz mağdurlarının güvenlik konusundaki endişelerini duyunca böyle bir girişime ihtiyaç olduğuna karar verdi. Aynı zamanda karşılaştığı ev içi şiddet vakalarının neredeyse tümünde Stalkerware kullanıldığını söyledi.

Galperin iki yıldır anti-virüs programları üreten şirketlerle görüşüyor ve Stalkerware yazılımlarıyla ilgili farkındalık yaratmaya çalışıyor.

Ekim ayında Google, bu tip casusluk yazılımlarının reklamlarını web sitesinden kaldırmaya karar verdi.

Bu yazılımları çoğu zaman genç yaştaki çocuklarını takip etmek isteyen ebeveynler kullansa da, son zamanlarda en çok sevgililerini gizlice izlemek isteyenler tarafından indiriliyor.

ABD Federal Ticaret Komisyonu ise Eylül'de SpyFone isimli bir yazılımın kullanımını insanların hareketlerini takip edip paylaştığı gerekçesiyle yasakladı.

Federal Ticaret Komisyonu şimdi de habersiz bir şekilde telefon üzerinden konum bilgisi alıp satan şirketleri araştırıyor.

CİHAZINIZDA STALKWARE OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLARSINIZ?

Stalkerware yazılımlarını tespit etmek zor ve teknolojiyle arası iyi olanlar bile bazen zorlanabiliyor.

İsmini vermek istemeyen bir siber güvenlik uzmanı, nişanlandıktan sonra telefonunun sürekli açılıp kapanmaya başladığı ve pilinin çok hızlı bittiğini fark etti.

Bunların ikisi de telefonda Stalkerware'in yüklü olabileceğinin göstergeleri.

Bazı durumlarda da insanların telefonuna SMS gönderiliyor ve linke tıklamaları isteniyor.

Cihazının ele geçirildiğinden şüphelenenlerin telefonlarını tekrar fabrika ayarlarına döndürmeleri ve sosyal medya hesaplarını kimlik doğrulama yöntemleriyle sıfırlamaları tavsiye ediliyor.

ÖNLEMEK İÇİN NE YAPMALI?

Birçok ülke hali hazırda bu tip yazılımların kullanılmasına karşı yasalar geliştiriyor.

2020'den beri Fransa'da ev içi şiddet yasasının bir parçası olarak 'gözetleme ve konum takibi' durumlarında bir yıla kadar hapis cezası veriliyor. Eğer casusluk yapan kişi sevgiliniz veya eşiniz ise bu süre uzayabiliyor.

Fakat Eva Galperin bu sorunun yasalarla tamamen ortadan kaldırılamayacağını düşünenlerden.

Galperin, Google ve Apple'ın bu yazılımların mağazalarındaki satışını tamamen yasaklayabileceğini söyledi. Aynı zamanda bu konuda farkındalık çalışmalarının önemini vurgulayan Galperin, özellikle polisle çalışmalar yapılması gerektiğini anlatıyor..

ABD'de Cornell Üniversitesi, sanal taciz vakalarını azaltmak için CETA isimli bir klinik kurdu. CETA, mağdurlarla çalışarak bu konuda veri topluyor ve araştırmalar yürütüyor.

CETA'dan Rosanna Bellini, bazen mağdurlara telefonlarındaki takip uygulamalarını derhal silmektense, sonrasında neler yapacağını planlayarak ve gerekirse birinden yardım aldıktan sonra silmeyi tavsiye ettiklerini söylüyor.

Bunun nedeni ise daha önce uygulamanın silindiğini fark eden takipçinin saldırganlaştığı örnekler olması.

Maria sorunlu ilişkisinden altı yıl önce kurtulmuş ve şimdi mutlu bir ilişkisi var.

Bazen hala endişeli hissediyor, kendisine travma sonrası stres bozukluğu teşhisi konmuş.

Fakat siber saldırıya uğrayanlara, yalnız olmadıklarını söylemek istiyor:

"Korkmayın. Yardım alabilirsiniz. Ben 56 yaşımda bunu becerdiysem, herkes yapabilir."