Yeni araştırmalara göre gözler değil, eller yalan söylemiyor
Genellikle en ifadesiz surata sahip yalancının bile farkında olmadan yapacağı bir göz hareketiyle kendini ele vereceği iddia edilir. Fakat yeni araştırma hiçbir yalancının açık vermekten kaçınamayacağı "yalancı gözlerinin" aslında bir efsane olduğuna işaret ediyor.
Profesör Richard Wiseman'ın yürüttüğü araştırmaya göre sözlü tereddütler ve aşırı el hareketleri bir kişinin yalan söyleyip söylemediği konusunda daha iyi bir rehber olabilir.
Pek çok psikolog bir kişinin sağına baktığında muhtemelen yalan söylediğine inanır. Öte yandan sola bakmanın dürüstlüğü gösterdiği söylenir.
Fakat gözlerin gerçekten yalanları ortaya serip sermediğini test eden Profesör Wiseman ve araştırma ekibine göre uzmanlar yanılıyor.
Yalan söylemek ve göz hareketleri arasındaki iddia edilen bağlantı, psikolojik teknikler kullanarak kişilerin hayatlarını iyileştirmeye yönelik bir yöntem olan sinirdilbilimsel programlamanın (Neuro-linguistic programming, NLP) temel unsuru.
Kişilere göz hareketleri ve düşünceleri arasındaki ilişkiyi öğretmek, NLP'nin önemli bir parçasıdır.
Teoriye göre sağ elini kullanan kişiler, sağ taraflarına baktığında muhtemelen "kurgulanmış" veya hayal edilmiş bir olayı görselleştiriyor. Buna karşın sollarına baktıklarında muhtemelen "hatırlanmış" bir anı olarak bilinen bir şeyi görselleştiriyorlar. Bu nedenle 'yalancı'lar gerçeği kendi açılarından kurgularken sağa bakma eğilimindedir.
Söz konusu fikir, gönüllüleri doğruyu dile getirirken ya da yalan söylerken filme alarak ve onların göz hareketlerini kaydederek test edildi. Daha sonra ikinci bir gönüllü grubundan filmleri izlemesi ve göz hareketlerini izleyerek yalanları tespit etmeye çalışması istendi.
Hertfordshire Üniversitesi'nden psikolog Prof. Wiseman şu ifadeleri kullandı:
"İlk çalışmanın sonuçları yalan söylemek ve göz hareketleri arasında hiçbir ilişki olmadığını ortaya çıkardı ve ikinci araştırma NLP uygulayanların iddialarını anlatmanın, kişilerin yalan tespit etme becerilerini geliştirmediğini gösterdi."
Kişilerin kayıp akrabalarını bulmak için yardım talebinde bulunduğu veya kendilerinin suç mağduru olduğunu iddia ettiği önemli basın toplantılarına ait videoların analiz edilmesini içeren bir takip çalışması yapıldı.
Kimisi doğruyu söylerken kimisinin yalan söylediği ortaya çıktı. Yalan söylemek ve göz hareketleri arasında korelasyon olduğuna dair hiçbir kanıt yoktu.
Çalışmanın ortak yazarı, Edinburgh Üniversitesi'nden Dr. Caroline Watt şunları söyledi:
"Kamuoyunun büyük bir kısmı belirli göz hareketlerinin yalan söylemeye işaret ettiğine inanıyor ve bu fikir örgütsel eğitim kurslarında bile öğretiliyor."
Araştırmamız bu fikir için hiçbir dayanak sağlamıyor ve bu nedenle aldatmayı tespit etmeye yönelik bu yaklaşımı terk etmenin zamanının geldiğini gösteriyor.
Araştırma, Public Library of Science ONE adlı çevrimiçi bilimsel yayında yer aldı. (Independent Türkçe)
