ABD başkanlık seçimleri neden salı günleri düzenleniyor, sonuç artık önceden mi belli oluyor?
Artı Gerçek - Dünya siyaseti ABD'deki başkanlık seçimlerine kilitlenmişken, merak edilen konulardan biri de oylamanın niçin birçok diğer ülkedeki gibi hafta sonunda değil de salı günü yapılıyor olması. Amerikan yasalarında, başkanlık ve Kongre seçimlerinin "çift sayılı yıllarda, kasım ayının ilk pazartesi gününden sonraki salı günü" yapılması öngörülüyor. Bu kural, Amerikan başkanlık seçimlerini 2-8 Kasım tarihleri arasında kalan salı gününe sabitliyor.
Peki bunun sebebi ne?
1845'TEN BERİ SALI GÜNLERİ DÜZENLENİYOR
ABD tarihinde geçmişte seçim günlerinin tarihi, eyaletler arasında farklılık gösteriyordu. Tüm eyaletlerin, aralık ayının ilk çarşambasından önceki 34 günlük sürede başkanlık seçimi düzenlemesi yeterli görülüyordu. 1845 yılına gelindiğinde başkanlık seçimlerinin bütün ülkede aynı gün düzenlenmesini öngören bir yasa kabul edildi. Yasa başta sadece başkanlık seçimleri için tek bir gün belirlese de, aynı kural sonrasında Kongre seçimlerini de kapsayacak şekilde genişletildi.
NEDEN 'KASIM BAŞI'?
O tarihte ABD büyük ölçüde bir tarım toplumuydu. İş gücünün büyük çoğunluğunu oluşturan çiftçiler için yılın büyük kısmı tarlada geçiyordu. Kasım başı ise oy vermek için iyi bir zamandı zira hasat mevsimi biterken ülke genelindeki hava durumu da oy merkezlerine seyahat açısından hâlâ elverişli oluyordu.
PAZAR, PAZARTESİ, ÇARŞAMBA, PERŞEMBE 'MÜMKÜN DEĞİL'
'Kasım başı' bu şekilde belirlense de, bu kez de haftanın hangi gününün seçileceği meselesi vardı. Haftanın iki günü seçim açısından mümkün görülmüyordu: Amerikalıların büyük kısmının inançlı Hıristiyanlar olması nedeniyle, ayin ve tatil günü sayılan pazar günlerinde sandık kurulamayacağı düşünüldü. Çarşambaları da birçok bölgede, çiftçilerin ürünlerinin satıldığı pazarların kuruluyordu. Dahası, oy merkezlerine seyahat için de bir gün ayrılması gerekiyordu. Zira otomobilin icadından önce kırsal bölgelerde en yakın sandığa ulaşmak ciddi bir zaman alabiliyordu.
Tüm bunlar, pazar ve çarşamba günleri geniş kitlelerin hem oy veremeyeceği, hem de ertesi gün (pazartesi ve perşembe) yapılacak bir oylama için seyahat edemeyeceği anlamına geliyordu. Dolayısıyla, en iyi seçeneğin salı günü olacağında karar kılındı.
1 KASIM'A DA DENK GELEMEZ...
Seçim gününün "Kasım ayının ilk pazartesisinden sonraki salı" olarak belirlenmesinin bir diğer nedeni de, oylamanın 1 Kasım'a denk gelmesini engellemekti. Zira 1 Kasım hem bazı Hırıstiyanlar tarafından tüm 'azizlerin' anıldığı Azizler Günü olarak kutlanıyordu. Aynı zamanda tüccarlar, her ayın ilk gününü bir önceki ayın muhasebe defterlerini kapatmak için kullanıyordu.
'MODERN DÜNYAYA UYMUYOR' TEPKİSİ
Ancak günümüzde, ABD başkanlık seçimlerinin salı günü düzenlenmesi seçmenleri sandığa gitmekten alıkoyabilen bir engel olarak tartışmalı hale gelmiş durumda. Bugün ABD nüfusunun tarım yüzde 2'sinden azı tarım sektöründe çalışıyor. Aynı zamanda seçmenlerin büyük çoğunluğu doğal olarak salı günleri çalışıyor.
Seçimlere katılım oranlarının bu nedenle zaman içinde azalması, oylama gününün hafta sonuna çekilmesi veya o tarihin 'Demokrasi Günü' adı altında federal tatil ilan edilmesi gibi çağrıların yükselmesine sebep oldu. Federal tatil çağrıları karşılık bulmasa da, ülkede artık erken oylama veya posta yoluyla oy kullanma gibi uygulamalara katılanların oranı giderek artmış durumda.
ERKEN OYLAMA VE POSTA OYLARI 'SONUCU ÖNCEDEN BELİRLİYOR'
32 eyalette ve özel statüsü bulunan D.C.'de izin verilen erken oylama, seçim gününden 4 ila 50 gün önce tamamlanıyor. 29 eyalette ise posta yoluyla oy kullanmaya izin var. Bazı eyaletlerde bu oyların en geç seçim gününde ulaşmış olması gerekiyor. Bazı eyaletler ise süreyi delegelerin nihai sonucu belirlemesinden önceki bir tarihe kadar uzatabiliyor. Erken oylama ile posta oylarına katılım oranları son yıllarda artarken, yorumculara göre Amerikan başkanlık seçimlerinin sonuçları esasında büyük ölçüde seçim gününden önce şekillenmiş oluyor.
2024 SEÇİMLERİ İÇİN OYLARIN EN AZ YÜZDE 30'U ÜÇ GÜN KALA KULLANILDI
Öte yandan, Florida Üniversitesi Seçim Laboratuvarı'nın açıklamasında göre 2024 seçimlerinde 244 milyon seçmenin bulunduğu ülkede, 3 Kasım pazar gününe dek 75 milyonu aşkın seçmen erken oy kullandı. Bunlardan 40 milyondan fazlasının erken kurulan sandıklarda şahsen, yaklaşık 34 milyon ABD'linin ise posta yoluyla erken oy kullandığı belirtildi.
BAZI EYALETLERDE SEÇİM GÜNÜ TATİL
Öte yandan, Delaware, Hawaii, Illinois, Kentucky, Louisiana, Montana, New Jersey, New York, Virginia ve Batı Virginia'da seçim günleri tatil ilan ediliyor. Bazı eyaletlerde de, çalışanların ücretleri kesilmeksizin oy vermek için o gün işten izin alabilmesi yasayla zorunlu kılınmış durumda. (DIŞ HABERLER)
