Çekya'da 'Roman George Floyd'un ölümünün ardından infial

Bernard RORKE*

ARTI GERÇEK - Çek Cumhuriyeti'ndeki Teplice kentinde 19 Haziran'da öldürülen genç Roman Stanislav Tomáš'ın polis tarafından zor kullanılırken öldürüldüğü noktaya yüzlerce kişi çiçek bırakıp mum yakarken, olayın videosunun sosyal medyada viral olmasının ardından Avrupa başkentlerindeki Çek büyükelçiliklerinin önünde protestoların planlanmasıyla infial yükselmeye devam ediyor.

23 Haziran tarihinde, Avrupa Konseyi Tomáš'ın ölümüne yönelik acil, kapsamlı ve bağımsız soruşturma çağrısı yaptı. Bu çağrı, polis müdahalesini "tiksindirici, acımasız ve insanlık dışı" olarak nitelendiren Alman Sinti ve Roma Merkez Konseyi Başkanı Romani Rose tarafından tekrarlandı.

Yakındaki bir binadan kaydedilen şoke edici görüntüler, üç polisin Tomáš'ı alıkoyduğunu, birinin ayaklarını tuttuğunu, diğerinin birkaç dakika boyunca boynuna dizini bastırdığını ve üçüncünün onu kelepçelediğini gösteriyor. Tomáš'ın polis memurunun dizinin altında kendinden geçip sesi kesilmeden önce çığlık atıp kıvrandığı görülüyor.

RESMİ CEVAPLAR: İNKAR VE ÜSTÜNÜ ÖRTME

Polis, Tomáš'ı alıkoyarken yaptıklarının öldürme niyetli olduğunu reddederken bunun "Çek George Floyd" olayı olmadığını tweetlemekte aceleci davrandı.

İçişleri Bakanı Jan Hamáček polise tam destek için hemen ağırlığını koyarak, "Bağımlılık yapan maddelerin etkisi altında yasaları çiğneyen herkes polisin müdahalesini hesaba katmalıdır. Dünyanın en güvenli 10 ülkesi arasında olmamızın başlıca nedeni erkek ve kadın polislerin çalışmalarıdır" dedi.

Çarşamba günü, Çekya Başbakanı Andrej Babiš polis memurlarına çalışmaları için teşekkür edip "İşleri kolay değildi" diyerek agresif insanların nazikçe idare edilmesini bekleyemeyeceklerini söyledi. Babiš, resmi otopsinin Tomáš'ın polis müdahalesi nedeniyle ölmediğini gösterdiğini söyleyerek, kaba bir şekilde, "Bu üzücü, ancak normal, saygın bir insan kendini böyle bir duruma zar zor sokar" dedi.

Bir polis sözcüsü, ön otopsi raporuna göre, Tomáš'ın amfetamin gibi yabancı bir madde kullandığından şüphelenildiğini ve otopsi sırasında kalbin koroner arterlerinde patolojik değişiklikler tespit edildiğini belirtti.

ÖLÜMCÜL VE ORANTISIZ GÜÇ

Çek "güvenlik uzmanları" boyna dizle bastırmanın kabul edilebilir bir uygulama olduğunu savunmak için sıraya girerken, Richard Zimmerman'ın George Floyd'un öldürülmesiyle ilgili Memur Chauvin'in yargılanması sırasında verdiği ifadeyi hatırlamakta fayda var. Zimmerman, "Bir kişiyi bağladığınızda veya kelepçelediğinizde, onu yüzüstü pozisyondan çıkarmanız gerekir. Göğsü ya da karnı üzerinde çok uzun süre bırakılırsa nefes alması tehlikeye girebilir" demişti ki bu da pozisyonel asfiksi tehlikesini artırıyor. Özetle, Zimmerman mahkemeye şunları söyledi: "Diziniz birinin boynundaysa - bu onu öldürebilir".

Stanislav Tomáš'ın ölümü, Roman Miroslav Demeter'in Ekim 2016'da bir pizzacıda müşteriler tarafından dövülmesi ve polis müdahalesinin ardından öldüğü benzer bir olayı hatırlatıyor. Bu olayda, videoda 27 yaşındaki adamın üzerine diz çöken bir polis memuru görülüyordu ve bir müşteri, yerde hareketsiz bir şekilde yatarken Demeter'i yumrukluyordu.

Sağlık ekipleri onu hayata döndürememişti ve Teplice'deki olayla korkutucu bir paralellikte, yetkililer, Demeter'in dövülerek ya da polisin kendisini alıkoymaya yönelik eylemleri sonucu değil, "üçüncü bir şahsın organlarına bir darbe sonucu zarar verdiği için, ancak Demeter'in iç organlarında, özellikle de kalbinde uzun süreli metamfetamin kullanımının neden olduğu önemli fizyolojik dejeneratif değişiklikler nedeniyle öldüğünü" iddia ederek dosyayı kapatmıştı.

AVRUPA'DA POLİS ŞİDDETİ, YAPISAL IRKÇILIK VE ROMANLARIN ADALETE ERİŞİMİ

Avrupa Roman Hakları Merkezi (ERRC), kıtanın dört bir yanında, her hafta, Romanlarla ilgili polisin görevini kötüye kullandığına dair raporlar alıyor: Kolluk kuvvetleri ile aşırı sağcı paramiliterler arasındaki gizli anlaşmaya dair tanıklıklar; etnik profilcilik, taciz ve polislik görevini yapmada aşırıya kaçma; Roman mahallelerine toplu baskınlar; ve gözaltında veya tutuklama sırasında darptan kaynaklanan ölümler ve ciddi yaralanmalar. Covid-19 nedeniyle uygulanan acil durum karantinaları, Avrupa'da Romanlara yönelik polis vahşeti vakalarında bir artışa sahne oldu; ve ERRC'nin 18 ülkedeki mevcut vaka yükünün yaklaşık %48'i polisin görevi kötüye kullanmasıyla ilgili.

Stanislav Tomáš'ın trajik ölümü, Avrupalı ve ulusal yetkililer için, Romanlara yönelik adil polis tavrı ve adalete erişim konusunda ciddileşmeleri gerektiğine dair bir uyarı alarmı olmalı. "Roman hayatların önemli olduğunu" ve kolluk kuvvetlerinin sorumlu tutulmasını sağlamaları gerekiyor.

Polis ırkçılığını araştırmak için bağımsız organlar kurulmalı; ve mağdurların adalet arayışlarında ücretsiz adli yardıma ve adalet ararken korkutulmaya karşı korunmaya ihtiyaçları var. Bununla birlikte, örtbas, resmi inkarlar ve son Roman kurbanın Çek Başbakanı tarafından "normal veya saygın" olmayan biri olarak küçümsenmesi, Avrupa'nın ırksal adaletle hesaplaşmaktan çok uzakta olduğunu gösteriyor.

(*) Dublin doğumlu akademisyen-aktivist Bernard Rorke, 20 yıldır Budapeşte'de yaşıyor. Londra'da Birkbeck College'de Siyasal Bilimler ve Sosyoloji master'ından sonra Westminster Universitesi Demokrasi Araştırmaları Merkezinde doktorasını tamamladı. 1998-2013 yıllarında Açık Toplum Vakfında Roman Hakları uzmanı olarak çalıştı. Halen Budapeşte'de Central European Üniversitesinde "Roman Hakları" dersleri veriyor, İngiltere'de bazı yayınlara serbest yazar olarak katkı bulunuyor. Rorke, bu yazıyı özel olarak Artı Gerçek için kaleme aldı.