Savaş suçu nedir, Putin’in yargılanma ihtimali var mı?
Kanada kanalı CTVNews, savaş suçu kavramını ve Rusya’nın Ukrayna’da savaş suçu işleyip işlemediğini uzmanlara sordu:
Ukrayna, Rusya'yı Kiev'in hemen dışındaki Bucha kasabasında savaş suçlarıyla suçlarken, Almanya, Fransa ve diğer Batı ülkeleri öldürülmüş sivillerin görüntülerine öfkelerini dile getirdi.
Bucha belediye başkanı cumartesi günü yaptığı açıklamada, bir ay süren işgal sırasında 300 kişinin Rus birlikleri tarafından öldürüldüğünü söyledi. Reuters, kurbanları bir toplu mezarda ve sokaklarda yatarken görüntüledi.
Rusya savunma bakanlığı, Bucha'da cesetleri gösteren görüntü ve fotoğrafların Ukrayna hükümeti tarafından uydurulmuş "bir başka provokasyon" olduğunu söyleyerek iddiaları reddetti. Rusya daha önce sivilleri hedef aldığı ve Ukrayna'da "özel askeri operasyon" olarak adlandırdığı işgalde savaş suçu iddialarını reddetmişti. Hukuk uzmanları, Vladimir Putin veya diğer Rus liderlerin yargılanmasının önemli engellerle karşılaşacağını ve aşağıda belirtildiği gibi bu suçun takibinin yıllar sürebileceğini söyledi:
SAVAŞ SUÇU NASIL TANIMLANIR?
Lahey'deki Uluslararası Ceza Mahkemesi, savaş suçlarını, savaş sırasında uyulması gereken uluslararası insancıl yasaları belirleyen anlaşmalar olan İkinci Cenevre Sözleşmeleri’nin "ağır ihlalleri" olarak tanımlıyor. Hukuk uzmanları, ihlallerin kasıtlı olarak sivilleri hedef almayı ve sivil kayıpların "aşırı" olacağı meşru askeri hedeflere saldırmayı içerdiğini söylüyor. SSCB, Cenevre Sözleşmesi’ni 1954'te onayladı. Rusya 2019'da protokollerden birini tanımasını iptal etti, ancak diğer anlaşmaların imzacısı olmaya devam ediyor.
BİR DAVA NASIL DEVAM EDEBİLİR?
Uluslararası Ceza Mahkemesi başsavcısı Karim Khan, geçen ay Ukrayna'daki olası savaş suçlarıyla ilgili soruşturma başlattığını söyledi.
Ne Rusya ne de Ukrayna UCM üyesi değil ve Moskova mahkemeyi tanımıyor. Ancak Ukrayna, Rusya'nın 2014 yılında Kırım'ı ilhak etmesine kadar uzanan iddia edilen vahşetin topraklarında incelenmesi için onay verdi. Rusya, UCM ile işbirliği yapmamaya karar verebilir ve herhangi bir dava, bir sanık tutuklanana kadar ertelenebilir.
KANITIN STANDARDI NEDİR?
Savcılar savaş suçlarının işlendiğine inanmak için makul gerekçeler gösterebilirlerse ICC tutuklama emri çıkaracak. Uzmanlar, mahkumiyet elde etmek için savcının sanığın suçunu makul bir şüphenin ötesinde kanıtlaması gerektiğini söyledi.
Çoğu suçlama için bu niyetin kanıtlanmasını gerektirir. Bunu yapmanın bir yolu, bir savcının saldırı alanında hiçbir askeri hedef olmadığını ve bunun bir kaza olmadığını göstermesi olabilir.
Harvard Hukuk Fakültesi'nde misafir profesör olan Alex Whiting, "Bu tekrar tekrar olmaya devam ediyorsa ve strateji kentsel alanlardaki sivilleri hedef almak gibi görünüyorsa, o zaman bu, bunu yapma niyetinin çok güçlü bir kanıtı olabilir" dedi.
SAVAŞ SUÇU MÜCADELE NEDEN ZOR?
Hukuk uzmanları, Mariupol'daki tiyatro ve doğum hastanesinin bombalanmasının savaş suçu tanımına girdiğini söyledi, ancak "Bunun için bir mahkumiyet sağlamak zor olabilir" dedi.
Pek çok davada niyeti kanıtlamak ve liderleri doğrudan belirli saldırılarla ilişkilendirmekle karşı karşıya kaldıkları zorluklara ek olarak, savcılar, korkutulacak veya konuşmaya isteksiz olabilecek tanıklarla yapılan görüşmeler de dahil olmak üzere bir savaş bölgesinden kanıt elde etmekte zorlanabilirler.
Ukrayna örneğinde, ICC savcıları kamuya açık video ve fotoğraf kanıtlarını tarayacak.
Sanıkları mahkemeye çıkarmak da zor olabilir. Moskova'nın tutuklama emirlerine uymayı reddetmesi neredeyse kesin. ICC, potansiyel sanıkları tutuklanabilecekleri başka ülkelere gidip gitmediklerini görmek için takip etmek zorunda kalacak.
HİÇ ÖRNEK VAR MI?
ICC kurulduğundan bu yana, bazıları birden fazla sanıklı 30 davayı ele aldı.. ICC yargıçları beş kişiyi savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırımdan mahkum etti ve dört kişiyi de beraat ettirdi. Kongolu savaş lideri Thomas Lubanga Dyilo, 2012 yılında suçlu bulunmuştu.
Mahkeme, Uganda'daki" Rab'bin Direniş Ordusu" milis grubunun lideri Joseph Kony de dahil olmak üzere, hala kaçak olan birkaç sanık için tutuklama emri çıkardı.
Birleşmiş Milletler 1993 yılında Balkan Savaşları sırasında işlenen suçları incelemek için eski Yugoslavya için ayrı Uluslararası Ceza Mahkemesi'ni kurdu ve bu mahkeme 161 iddianame yayınladı ve 90 kişiyi mahkum etti.
Bir yıl sonra Birleşmiş Milletler, 1994 yılında burada ve komşu ülkelerde işlenen soykırım ve diğer suçların sorumlularını yargılamak için Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi'ni kurdu. 93 kişiyi suçladı ve 62 kişiyi mahkum etti.
Hukuk uzmanları, Ukrayna'da Birleşmiş Milletler veya bir anlaşma yoluyla yapılabilecek olası savaş suçlarını incelemek için ayrı bir mahkeme oluşturma olasılığını gündeme getirdi.
